Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Sıfatları daha belirgin anlamlıdır: Aigis kalkanını<br />
taşıyan "aigiokhos" (Aigis), gök gözlü,<br />
çakır gözlü "glaukopis" sıfatı tanrıçanın en<br />
sevdiği kuş olan "glauks", baykuşla ilgili görülmüştür,<br />
olabilir; son olarak "obrimopatre"<br />
babası güçlü olan sıfatı doğrudan doğruya<br />
baştanrı Zeus'un kızı oluşundandır.<br />
(3) NİTELİĞİ VE EFSANELERİ. îlyada'da Athena<br />
bir savaş tanrıçası olarak çıkar karşımıza,<br />
ama taraf tutar, Akha'lardan yanadır, Akhilleus,<br />
Diomedes, Odysseus ve Menelaos'u<br />
her fırsatta korur, Troya'lı yiğitlere karşı pis<br />
pis düzenler kurmaktan hiç çekinmez. Aslında<br />
çirkin bir rol oynar îlyada'da, bu erdem<br />
tanrıçası hiç haktan yana görünmez, davranışları<br />
hep hırs ve tutkuların etkisiyle olur: Athena'nın<br />
Hera ve Poseidon'la birlikte babası<br />
Zeus'u nasıl zincire vurmak istediği anlatılır (I,<br />
400), sevmediği, kendisine rakip gördüğü<br />
Aphrodite ve Ares'e karşı turumu insafsızdır,<br />
yenilip yaralanmalarına yardım eder, sonra<br />
da yüksekten bakar onlara, babası Zeus karşısında<br />
da atıp tutar, onu eleştirmekten çekinmez:<br />
Akhilleus'Ia Hektor arasındaki savaşta<br />
ölüm kur'asını çekecek olan Zeus'u şöyle etkiler<br />
(İl. XXII, 127 vd.):<br />
Ne diyorsun kara bulutlu babam, ak<br />
yıldınmlı!<br />
Kaderi çoktan belli, ölümlü bir adamdır bu,<br />
kaçırmak mı istersin onu canlara kıyan<br />
ölümden?<br />
Yap yapacağını ama, biz tanrılar<br />
onaylamayız yaptığını.<br />
Kızının bu sert çıkışlarına yumuşakça karşılık<br />
verir tanrıların babası, uyar isteklerine, güler,<br />
okşar onu. Ve burada Athena Deiphobos<br />
kılığına girerek aldatır Hektor'u ölüme sürükler(Hektor,<br />
Deiphobos).<br />
Odysseia'da Athena'nın rolü bir başkadır<br />
ve anlamlıdır: Zeus'un kendi ağzından duyuyoruz<br />
ki Odysseus "ölümlülerin en üstünüdür<br />
akıldan yana", bu akıllı adamı akıl ve erdem<br />
tanrıçası Athena tutar, tutması da doğal görünür,<br />
îlyada'da Zeus'un oynadığı yönetici<br />
rolü, Odysseia'da Athena oynar: Odysseus'un<br />
da, bütün ailesinin de kaderi onun elindedir,<br />
ne kadar olay, eylem ve konuşma varsa,<br />
hepsi Athena'nın buyruğu, kılavuzluguyla<br />
olur, tanrıça Odysseus'a Telemakhos'a, Pe-<br />
nelope'ye, Nausikaa'ya yapacağı işi, benimseyeceği<br />
davranışı esinlemek için bin bir kılığa<br />
girer, Mentes olur, Mentor olur, bir genç<br />
kız, bir küçük çocuk olur, ama her an varlığıyla<br />
oluşu etkiler yönetir. Odysseus'a karşı<br />
davranışında da tutarlı bir duygusu belirir tanrıçanın:<br />
Çok çile çekmiş yiğide acır, bunca<br />
akıl ve dirayetin boşa gitmesini istemez, İlyada'daki<br />
tutumunun tam tersine hakkın üstün<br />
gelmesini ister. Onun içindir ki destan boyunca<br />
Athena'nın kılavuz rolündeki eylem ve<br />
davranışlarının, konuşmalarının anlatımına<br />
doyum olmaz, tanrıça bu sevimli rolüyle başka<br />
destanlara, şiirlere girmiş, denebilir ki Homeros<br />
Odysseia'da Odysseus tipini yarattığı<br />
gibi Athena tipini de yaratmış ve ölümsüzleştirmiştir.<br />
Pallas Athena'nın efsaneleri o kadar çok<br />
değildir, kız oğlan kız oluşu ve bu niteliğini yitirmekten<br />
çekinmesi, huylanması tuhaf bazı<br />
masalların dogmasına yol açmıştır (Erikhtonios,<br />
Aglauros). Odysseus'u tuttuğu gibi Argonaut'ları<br />
da tutar ve Argo gemisinin yapılmasına<br />
yardım eder (Argonaut'lar). El işçiliğini<br />
ve el sanatlarını koruyan tanrıça olarak<br />
Arakhne efsanesinde rol oynar (Arakhne).<br />
Atina'nın kurucusu ve koruyucusu olarak tanrıçanın<br />
oynadığı rol de ilginçtir; Attika ilinin<br />
ve Atina şehrinin tanrıçası olma hakkını şöyle<br />
kazanmış diye anlatılır: Poseidon tanrıyla<br />
Pallas Athena bu yetkiyi kazanmak için yarışmaya<br />
girmişler, Olympos tanrılarını da yargıç<br />
olarak almışlar: Poseidon Atina akropolünün<br />
üstünde tuzlu bir göl meydana getirmiş, Athena<br />
ise bir zeytin ağacı. Tanrılar, zeytin<br />
ağacını tuz gölünden daha yararlı bularak yetkiyi<br />
Athena'ya bağışlamışlar, böylece Athena<br />
bölge ve kentin yönetimini elde etmiş.<br />
Başka şehirler de Athena'yı koruyucu tanrıça<br />
olarak benimsemişlerdir, bunların başında<br />
Troya gelir. Troya'nın en büyük, en eski ve<br />
kutsal tapmağı bugün de kalıntıları görülen<br />
Athena tapınağı olduğu gibi, tanrıçanın tahtadan<br />
yapılmış ve Pallaidon diye anılan heykeli<br />
şehir varlığının simgesi sayılırdı. Bundan<br />
ötürüdür ki Palladion'un kaçırılmasıyla ilgili<br />
birçok efsaneler doğmuştur (Palladion).<br />
Pallas Athena'nın kültü en ilginç biçimiyle<br />
Atina'nın klasik çağında kendini göstermiştir.
Change language