Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

dırmak yolunu bulamazsa, yeraltında da kurtuluş
yoktur onun için. İşle böyle zalim olarak
canlandırılmıştır Kader ve onun yardımcısı
Ate Yunan efsanesinde (Erinys'ler).
Bir efsaneye göre, tanrı Zeus'un öfkelenerek
yeryüzüne attığı belalı tanrıça Anadolu'nun
Phrygia bölgesindeki bir tepeye düşmüştür.
Ate tepesi (Gaflettepe) adı verilen bu
tepenin üstüne sonraları İlos İlion kentini kurmuştur.
İlion (Troya)'un başına gelen bütün
belalar bundandır (îlos, Palladion).
Athamas. Yeller tanrısı Aiolos'un oğlu Boiotia
kralı Athamas bulut tanrıça Nephele ile
evlenir, Phriksos'la Helle adlı biri oğlan, öbürü
kız iki çocuğu olur. Athamas Nephele'yi
boşar, Kadmos'un kızı İno Nephele'nin çocuklarını
kıskanır, ülkede meydana gelen bir
kıtlığa son vermek için kocasını Phriksos'u
kurban etmeye zorlar. Nephele bunu önler
ve çocuklarını altın postlu bir koç üstünde
Karadeniz'in Kolkhis ülkesine kaçırır. Ama
yolda Helle denize düştüğünden Boğazlara
Hellespontos (Helle denizi) denmiştir (Phriksos,
Helle).
Bir anlatıma göre, Athamas'a karşı büyük
bir hınç besleyen tanrıça Hera onu delirtmiş.
Deliren Athamas kendi oğullarından birini öldürmüş
ve karısı tno'yu da öldürmek için kovalamaya
başlamış. İno kaçarak deniz kıyısına
varmış ve öbür çocuğuyla birlikte denize
atlamış. Sulara karışan İno sonradan bütün
gemicilerin fırtınaya tutulunca imdadına koşan
bir deniz tanrıçası olmuş. Odysseus'u
kurtarmakta da büyük bir rol oynayan (Od.
V, 333 vd.) İno'ya Leukothea (Ak tanrıça) da
denir (İno). Athamas, İno, Phriksos tragedyalara
konu olmuşlar ne var ki bu tragedyalar
yitik olduğundan, hangi efsaneleri nasıl işledikleri
belli değildir (Argonaut'lar).
Athena. (1) DOĞUŞU. Zeus Olympos tanrılarının
egemenliğini kurduktan sonra ilkin
Okeanos kızı Metis tanrıçayla birleşir (Tab.
9). Metis Yunanca akıl, us, düşünme gücü
demektir. Tanrılar tanrısının kendine ilk eş
olarak Metis'i seçmesi anlamlıdır, ama onu
gebe bıraktıktan sonra dölüyle birlikte kendi
gövdesine alması daha da derin bir anlam taşır:
Akıl gücü ve ancak onun aracıyla elde
edilebilen dünya egemenliği baştanrıdan ayrı­
lamamakta, ürünleri de ancak onun kafalın
dan çıkabilmektedir. Bu kavram ve düşünceyi
şöyle dile getirir Hesiodos (Theog. 886 vd.):
Tanrı/arın kralı Zeus ilk eş olarak
Metis'i, bilge tanrıçayı seçti kendine.
Metis en çok şey bilendir
bütün tanrılar ve ölümlüler arasında.
Ama bu tanrıça tam doğuracağı sırada
çakır gözlü Athena'yt.
Zeus Toprağın ve Göğün öğütlerine uyarak
sevdalı sözlerle aldatıp eşini
yuttu, gövdesinin içine aldı onu.
İkinci süreç olarak Athena'nın Zeus'un kafasından
çıkması şöyle anlatılır (Theog. 924
vd.):
Ve Zeus çıkardı bir gün kendi kafasından
çakır gözlü yaman Athena'yi
o dünyayı birbirine katan tanrıçayı,
o hiç yorulmadan orduları yöneten,
o cenk ve savaş bağrışmalarından hoşlanan
yüceler yücesi sayılan tanrıçayı.
(2) ADİ VE EK ADLARI. Zeus'un kızı ve ı »n
iki, Olympos tanrısının biri olan Athena
(Tab. 5) çoğu zaman ik adla, yani Pallas A
thena diye anılır. Athena adinin kökeni bilin
medigi gibi, Pallas'm kaynağı da tartışma konusudur.
Pallas adlı bir Titan vardır, adının
Yunanca; "pallo", kargı sallamak, atmak anlamına
gelen bir kökenden türemiş olduğu
sanılır; ayrıca bir efsanede tanrıça Athena'nın
Pallas adında Attika'lı bir devi öldürdüğü
de anlatılır (Pallas); Athena'nın ek adı
bu devlerle ve kargı sallamakla ilgili midir? Bilindiği
gibi, bir efsaneye göre, tanrıça Athena
babası Zeus'un kafasından silahlı ve elinde
kargısı olarak çıkmıştır. Yoksa Pallas ek adı,
kız oğlan kız anlamına gelen bir sıfattan mı
türemedir ve Pallas Athena mı anlaşılmaktadır?
Bunu bugün kesinlikle saptamak güçtür.
İlyada'da Zeus sevgili kızına "Tritogeneia" diye
seslenir, Triton'dan dogma anlamına gelebilen
bu ad da açık değildir, deniz tanrısı Triton'la
Athena'nın bir ilişkisi yoktur görünürde,
Amphitrite ve Triton adlarında geçen bu
"trit" kökeni denizin uğultusunu yansıtan bir
ses benzetmesi olabilir, ama Athena'nın de
nizle tek ilişkisi, anası Metis'in bir Okeanos
kızı oluşundandır. Acaba Tritogeneia adı bu
na mı çağrışımdır?