Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

doğduğu t.Ö. 356 yılında l.ıpın.ık lli'iostr.ı
tos denilen ve bir deli olduğu iter! ıtirüten bir
Efes'imin eliyle yakılmış. Bu kadar koca bir
yapının bir adam tarafından nasıl yok edilebileceği
bir sır olarak kaldığı gibi, bu işte tapınağın
paha biçilmez hazinelerini ele geçirmeyi
düşünen rahiplerin parmağı olduğu sanılır.
30 yıl sonra tapınağın yeniden yapılmasına
başlanmış ve Lydia kralları gibi iskender de
yapımına büyük bağışlarla katılmıştır. Yunan
ve Roma ilkçağı boyunca uygar dünyanın
hayranlığını üstüne çeken Artemision barındırdığı
sayısız rahip ve görevli heyetleriyle
başlı başına bir idare haline gelmiş, para basımı,
kredi ve bankacılık işlemlerine önayak olmuş
ve bu yolda uluslararası bir alışveriş kurumu
meydana getirmiştir.
Bu dünya harikasının yerinde yeller esmesi,
İngiliz çukuru denilen bir bataklık haline dönmesi
Hıristiyanlıkla başlayan korkunç bir çapulculuk
hareketinin sonucudur. Aziz Paulus'un
Efes'e gelişinde yeni dine karşı direnen
Efes'tiler Bizans imparatorluğunun yağmacılığına
karşı koyamamışlar, zamanla dünya
harikasının taşları bir bir sökülerek Ayasofya'nın
yapımına yaramıştır. Eşsiz mermer
ve taşların geri kalanı da Efes'teki Sen Jan kilisesinde
kullanılmıştır. İki üç yüzyıl önce BritLh
Museum'un Efes'e yolladığı bir arkeolog
grubu da ne bulduysa İngiltere'ye aktarmış,
böylece Artemis'in dillere destan tapınağı boyuna
taşıp şehri sular altında bırakan Kaystros'un
(Küçük Menderes) da yardımıyla kurbağaların
ötüşüp oynaştığı bir batak haline
gelmiştir.
Artemision'da görevli bulunan çeşitli rahip
heyetleri ve tapınağın Ege'nin yaşamındaki
engin rolü üstüne burada daha çok ayrıntıya
gidemeyeceğimizden Halikarnas Balıkçısı'nın
yukarda sözü geçen "Asia Minör" adlı kitabına
başvurulmasını salık veririz. Bu heyetlerden
Kybele bölümünde de söz edilecektir.
d) Etkisi. Ana Tanrıçanın bir simgesi olan
Efes'li Artemis'in Phrygia'lı tanrıça Kybele
kadar etkisi olduğu ve adı ortadan silindikten
sonra da başka tanrısal varlıkların arkasında
gizli bir yaşam sürdürdüğü bir gerçektir. Artemis'i
sürdüren en belirli tanrı kişiliği hiç şüphesiz
ki Meryem Ana'dır. Aziz Paulus'u Efes
tiyatrosunda dinledikten sonra ilkin direçle
karşılayan ve isa ya da Meryem'den bize ne,
bizim tanrıçamız büyük Artemis'tir diyen
Efes'liler zamanla gevşemişler, denemez. Onlar,
kültür süreçlerinde eşi az görülen bir
transposition örneği vermişler, yani inandıkları,
tapındıkları büyük tanrıça kendilerine yasak
edilince, inançları yüzünden akla, hayale
sığmaz İşkence ve saldırılara uğrayınca Meryem
diye karşılarına çıkarılan ve zorla kabul
ettirilen tanrısal varlığa Artemis'in bütün niteliklerini
aktarmışlar, böylece inançlarının özü
korunduğu gibi Meryem Ana'yı yüceltmişler,
onu da büyük bir ana, büyük bir tanrıça nitelikleriyle
dünyada tutulabilen bir varlık olarak
yaratmışlardır. Onun içindir ki Meryem Ana'
nın Efes'e getirilmesi, Efes'te Bülbül dağındaki
tapı yerinde yaşayıp ölmesi olayı bir gerçek
olsun ya da olmasın, Meryem Ana imgesi
Efes'le yakından ilgilidir, Meryem Ana
Anadolu'nun ve özellikle Efes'in bir yaratısı,
bir başarısıdır denebilir. Tarihte bir kültür sürecinin
kesintisizce korunmasını başarmak,
insanlığa kök salmış birkaç inancın çağlar boyunca
ve gelip geçen sayısız uluslar, yönetimler,
değişmelere karşın sürdürülmesini sağlamak
uygarlık denilen büyük kavramın bir belirtisidir.
Bu yüzdendir ki Efesli Artemis bugün
karşımızda olanca canlılığıyla yaşamaktadır.
Asia. Okeanos'la Tethys'in sayısız kızlarından
biri. Bir kaynağa göre, Asia Titan İapetos'la
evlenip Atlas, Prometheus, Epimetheus
ve Menoitios'u doğurmuştur. Başka kaynaklar
bunun Asia değil, Klymene olduğunu
ileri sürerler (Tab. 3).
Bu Okeanos kızı adını Asya kıtasına vermiştir.
Ne var ki Homeros destanlarında Asia
bütün kıtanın değil, yalnız Batı Anadolu'nun
adıdır. Özellikle, İlyada'nın ünlü dizeleri (İl. II,
459 vd.) eski Maionia, yani Gediz ovası için
kullanılmaktadır.
Askalaphos. (1) Ares'in oğlu. İtalya'da anlatıldığına
göre, Aktor'un kızı Astyokhe savaş
tanrıyla gizlice sevişir ve Askalaphos'la İalmenos'u
doğurur. Boiotia'da Orkhomenos şehrinde
hüküm süren bu iki kardeş Troya savaşına
otuz gemiyle katılırlar (İl. 11, 512-516).
Savaş bitince İalmenos Yunanistan'a dön-
(.1