Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Yunanistan'da Delphol merkezinin kuruluşuna
değgin efsaneden de aynı sonuç çıkarılabilir.
Delos'lu Apollon övgüsünden epey
sonra ve onun örneği üzerine kaleme alınmış
Delphoi'li Apollon övgüsünde şu efsane anlatılır:
Apollon doğar doğmaz, başının üstünde
kuğu kuşları uçuşmaya başlamış, tanrı Zeus
da oğluna kuğuların çektiği bir araba, başına
bir altın külah ve eline de bir rebap vermiş,
gidip Yunanistan'da bir tapınak kurmasını
buyurmuş. Ama kuğular onu Hyperbore'liler
ülkesine uçurmuşlar (Hyperboreoi). Orada
bayram ve şenlikler içinde yaşamış, sonra
Yunanistan'a gelmiş. Önce Boiotia'da Telphusa
pınarının yanıbaşında kurmak istemiş
tapınağını, periden izin alamayınca (Telphusa),
Korintos körfezinin kuzeyinde, Parnassos
dağının eteğinde yer yer ormanlarla örtülü
yemyeşil bir ovaya inmiş, burada tanrıça
Themis'e adanmış bir sunak varmış, tanrıça
kehanet verirmiş o sunakta. Ne var ki bölgeyi
bir ejder kasıp kavurmakta, Python denilen
bir canavar ekinlerin hepsini yok etmekteymiş.
Efsaneye göre bu ejderi Hera salmışmış
Leto ile çocuklarının başına. Apollon Python'u
öldürür ve büyük bilicilik merkezini de
ejderi öldürdüğü yerde kurar. Pytho diye anılan
bu merkez sonradan Delphoi adını almıştır.
Tanrı canavar da olsa bir cana kıydığı için
arınmak zorunda kalmış, bir süre Tesalya'da
Admetos'a sığırtmaçlık etmiş (Admetos);
başka bir anlatıma göre Admetos'un yanındaki
uşaklığı Kyklops'u öldürdüğünden dolayıdır
(Kyklop'lar); dönüşünde de Pytho yarışmalarını
kurmuş. Delphoi tapınağında dünyanın
göbeği (Yun. Omphalos) sayılan bir çukurun
üstüne bir üçayak yerleştirilmiş, tanrının
bilici kadını Pythia bu üçayak üstüne oturarak
ve çukurdan yükselen gazlarla kendinden geçerek
fal verirmiş. Bu falcılık, bilicilik sanatıyla
Delphoi tapınağının ne hazineler topladığı
dillere destan olmuştu.
Pythia tıpkı Sibylla gibi tanrı sözlerini ya da
buyruklarını insanlara Homerik destanların
vezni olan hexametron ile aktarır. Bu vezin
ise Daktyl'ler ve Kybele kültüyle ilişki görünmektedir
(Daktyl'ler). Bu nokta bir de Delphoi'nin
dünyanın göbeği sayılması ve omphalos
kavramıyla Kybele kültüne özgü bir
motifi benimsemesi (Kybele), Andolu'lu
t M ^ >ı ı v ., .,
Apollon'la Anadolu'lu Ana Tanrıça ile bir
bağ kurmayı esinler. Kaldı ki anası Leto ve
kız kardeşi Artemis de doğrudan doğruya
Kybele ile bağlantılıdırlar ('Artemis, Leto).
(5) NİTELİĞİ VE EFSANELERİ. Apollon İlyada'nın
ilk dizelerinde okçu tanrı olarak çıkar
karşımıza. Okçu ve yaman okçu oluşu onun
doğu ile ilişkisini daha da pekiştirir; Olympos'a
ilk ayak bastığı gün öbür tanrıların korkuyla
yerlerinden fırlamaları da bundan, kargıcı
Yunanlıların ödleri kopardı çünkü Doğulu
okçulardan. İlyada'nın konusu Agamemnon'la
Akhilleus arasındaki kavga ise, bu kavganın
nedeni de Apollon'un öfkesidir. Tanrının
asıl niteliğini açığa vuran bu dizeleri aşağıya
alalım (İl. 1, 45 vd.):
... İndi Olympos'un doruklarından,
köpürmüş, öfkeli.
Omuzlarında yayı, ilci ucu (çapalı okluğu.
Kımıldandı mı, oklar omzunda
şangırdıyordu,
kızgın tanrı yürüyordu gece gibi.
Yerleşti gemilerin ardına, saldı okunu,
bin vınlama çıktı gümüş yaydan,
korkunç, acı.
Önce katırların, köpeklerin düştü peşine,
sonra saldı birsiuri olc insanların üstüne.
Kavruluyordu birbiri peşi sıra bir yığın ölü.
Ordu içine tanrının okları yağdı tam dokuz
gün.
Kız kardeşi Artemis'le paylaştığı bu yetenek
tanrıya büyük bir üstünlük sağlar. Apollon ya
da Artemis'in okuyla ölmek ansızın tatlı bir
ölüme kavuşmak anlamına gelir. Leto'dan
doğma iki okçu tanrı bu yetilerinden birçok
efsanelerde faydalanırlar (Niobe).
Apollon'un sanat ve müzik yeteneği üzerine
de birçok efsaneler anlatılır. Musa'ların
yöneticisi olarak ünü Yunan-Latin şiirinden
başlamak üzere Batı şiirinde bugüne dek göklere
ağmıştır (Musa'lar). Müzik alanında başka
tanrılar ve ölümlülerle giriştiği yarışmalar
da birçok efsanelere konu olmuştur (Hermes,
Pan, Marsyas).
Işıklı tanrının aşkları da önemli bir rol oynar
efsanelerinde. Güzel delikanlılara olduğu
kadar, doğayı simgeleyen perilere de yönelmiş
bu aşkların çoğu sonuç vermeyen bahtsız
sevgiler diye nitelenir (Daphne, Kassandra,
Marpessa, Hyakinthos).
/I'I