Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

arpa ve buğday öğütürlerdi, insanlara iyilik
olsun diye.
Öbür kadınlar uykudaydı, öğütmüşlerdi
unlarını,
bir bu çalışıyordu, çünkü güçsüzdü
hepsinden.
İşte bu /cadın durdurdu değirmen taşını ve
dedi ki:
Tanrıların ve insanların kralı, Zeus baba,
amma da sert gürledin buraya yıldızlı
gökten.
Bu senin işmarın olsa gerek, çünkü bir tek
bulut yok,
ne olur, ben zavallının da getlriver dileğini
yerine:
Bugün Odysseus'un konağında çekilecek
neşeli şölen,
ne olur, talipler için son şölen olsun,
dizlerim çözüldü, tükendi yüreğim un öğüte
öğüte,
dilerim, yedikleri son yemek olsun onların
bu.
Böyle dedi, Odysseus da bu söze, Zeus'un
gürleyişine sevindi,
demek artık öç alacaktı Zeus bu suçlardan.
Zeus'un kişiliği ve oynadığı rol bakımından
llyada ve Odysseia arasında bir fark vardır
sanki: İlyada'da Zeus'u karşımızda görür, eylemlerini
izleriz; Odysseia'da ise tanrı doğrudan
doğruya karşımıza çıkmaz, ancak sunu,
dua, dilek ve ant içme gibi dinsel törenlerde
görürüz etkisini, kuşu kartalla, gök gürültüsü
ya da şimşekle belli eder varlığını. Doğal bir
güç olmaktan çıkmış, bir tüzelkişi, bir ilke olmuştur.
Zeus "ksenios" yani konukseverdir, yahut
ele düşmüş sıla uğruna yalvaran gariplere
saygı ve sevgi göstermesini buyurur. Odysseus
onun adına sığınır Tepegöz Polyphemos'un
mağarasına, ama "töre nedir, yasa
nedir bilmeyen ve yalnız kaba gücüne güvenen
o adam" (Od. 214) tanrının uygarca kurallarını
hiçe sayıp kıtır kıtır yer Odysseus'un
arkadaşlarını. Bunun içindir ki tek gözünden
olmakla cezasını bulur.
Zeus hakka dayanan insanca bir düzenin
kurucusu ve koruyucusu sayılır. Homeros
destanlarında tanrıların ve insanların babasına
verilen bu rol Hesiodos'un eserinde daha
da kesin olarak belirmektedir, ilyada'nın son
bölümünde Akhilleus, oğullarını kestiği, kentini
yağma ettiği kral Priamos'a Hektor'un
ölüsünü geri verdikten sonra, şu kanatlı sözleri
uçurur (İl. XXIV, 518 vd.):
Talihsiz adam, ne acılar çekmiş yüreğini
Nasıl göze aldın gemilere gelmeyi tek
başına,
nasıl göze aldın benim gözüme görünmeyi?
Ben ki öldürdüm nice soylu oğullarını
senin.
Demirden bir yürek varmış göğsünde.
Hadi gel, otur üstüne şu iskemlenin,
ko uyusun bağrımızda acılar.
Ne yapalım yasımız çok büyükse,
ne çıkar yürek donduran iniltilerden!
Talihsiz ölümlülere tanrılar şu kaderi
dokudu:
Yaşayacak insanlar acı içinde.
Ama ölümsüzlerin hiçbir kaygısı yok.
îkl tane küp durur Zeus'un eşiğinde,
biri kötü, biri iyi bağışlarla dolu.
Zeus karıştırır bunları, sunar ölümlülere,
iyisinden de, kötüsünden de pay alır
insanoğlu
Ama yalnız kötü bağıştan pay alırsa bir
adam,
yoksul olur, hor görülür,
zorlu açlıkla sürünür tanrısal toprağın
üstünde,
tanrılar, insanlar dönüp de bakmaz yüzünv.
Ama Zeus insanların kaderini elinde mi tu
tar, yani insan kaderinin mutlak hâkimi midir,
tek tannlı dinlerin Tanrısı gibi? Troya savaşında
uzak Lykia'dan gelmiş ordusuyla
Troya için savaşan Sarpedon diye bir yiğit
vardır. Zeus'un oğludur o, Zeus gözü gibi sever
onu, ne var ki Patroklos'la teke tek savaşa
girince, Sarpedon kötü duruma düşer, alt
edilmek üzeredir ki, tannlann babası şöyle
danışır Troyalılara karşı Akhalardan yana
olan karısı tanrıça Hera'ya (İl. XVI, 433 vd.):
Çok yazık, insanlar arasında en çok
sevdiğim Sarpedon 'al
Menoitios oğlu Patroklos'un elinden ölmek
onun kaderi
İçimde yüreğim bir o vana gider, bir bu
yana,
gözyaşı döktüren savaştan geri alıp onu,
kaçırıp bıraksam mı Lydia'nın semiz
toprağına,
yoksa bıraksam ölsün mü Menoltosoğhırıı/n
e/lnd«»n?
Hera'da ayrıcalığa meydan vermemek Için
bunu yapamayacağını söyler:Zeus kendi oğ-