Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

gönlünce yaşıyordu uluslar.
Güçlük çıkarmadan, el sürülmeden,
yarılıp eşilmeden saban demiriyle
toprak veriyordu bütün ürünlerini
kendiliğinden.
Sevinç, kıvanç içindeydi yaratıklar
yer yorulmadan azık verdiğinden.
Toplarlardı kocayemişleri, dağ çileklerini,
kalın dallarda asılan dutları, kızılcıkları.
Palamutlar dökülürdü kocaman lupiter
ağaçlarından.
Onsuz, sonsuz bir bahardı,
okşardı Zephyros'un sessiz sessiz esen
tatlı, ılık soluklu yelleri
yeni açmış tohumsuz çiçekleri.
Ürünler saçardı ekilmemiş toprak,
ağır başaklarla ağarıyordu sürülmemiş
tarlalar.
İrmaklar akıyordu kıvrım kıvrım
sütten, tatlı tanrılık besinlerden ırmaklar,
damlıyordu altın sarısı ballar
süresiz yeşil kalan ağaçlardan süzülüyordu.
Atılınca karanlık Tartaros'a Saturnus,
girmiş Jüpiter'in buyruğuna evren,
başlamış altından düşük,
keskin parıltılı tunçtan değerli
gümüşün çağı.
Satyrler. Satyrler ve Silenler doğayı simgeleyen
cinlerdir. Dionysos alayında yer alırlar.
Gövdelerinin belden üstü insan, belden aşağısı
ise ât ya da teke biçimindedir. Uzun ve dolgun
bir kuyrukları vardır, ayakları at tırnağı
biçiminde, erkeklik uzuvlarıysa dolgun ve kalkıktır.
Kırlarda dolaşır ve Mainadların, nymphaların
peşine takılırlar. Hayvanca duygularının
yankısı yüzlerinde de görülür. Satyrler
daha çok plastik sanatlarda ve resimlerde
canlandırılmışım Efsanelerde pek bir rol oynamazlar.
Marsyas bir Satyr'di (Silenler).
Seirenler (Sirenler). Seirenler (adları Batı
dillerine Siren diye geçmiştir) Yunan mitolojisinin
uydurduğu efsanelik yaratıklar arasında
günümüze dek tutunan ve başka mitolojilerin
etkisi altında karışıma, değişime uğrayan denizkızlarıdır.
İlkin Odysseia'da sözü geçen
Seirenler kadın gövdeli, kuş kanatlı ve güzel
sesli olarak tanımlanır. Sonradan ortaçağın
yarattığı ve özellikle kuzey folklorunda görülen
figürlerin etkisiyle Sirenler kanatlı olmaktan
çıkmış ve yarı insan, yarı balık biçiminde
denizkızları diye canlandırılmıştır. Bugün de
Siren ya da denizkızı deyince, belden yukarı-
268
sı kadın, belden aşağısı pullu pullu ve yüzgeçli
olan yaratıklar akla gelir. Ne var ki bu imge
Yunan mythos'una büsbütün yabancıdır, Seiren
figürünün aşağıda verilen metinden de
anlaşılacağı gibi, balıkla hiçbir ilişkisi yoktur.
Kirke Odysseus'u uğurlamadan önce yolda
ne gibi tehlikelerle karşılacagmı kendisine bildirir
(Od. XII, 39 vd.):
Seirenlere varacaksın sen en önce,
onlar büyüler yakınlarına gelen bütün
insanları,
kim yaklaşırsa bilmeden ve dinlerse onları,
yandı,
bir daha evinde onu ne karısı karşılar, ne
çocukları.
Seirenler onu çayırda çınlayan ezgileriyle
büyüler,
çayırın çevresinde kemikler vardır, öbek
öbek,
bunlar kemikleridir etleri çürüyen
insanların,
büzük büzük durur kemiklerin üstünde
deriler.
Durma orada, yürü, arkadaşlarının da tıka
kulaklarını,
tatlı balmumuyla tıka ki, onların sesini
dinlemesinler,
istersen dinle sen, ama bağlasınlar ayakta
seni,
hızlı geminin içinde iplerle bağlasınlar
kollarından, bacaklarından orta direğe,
ondan sonra dinle Seirenler! doya doya.
Öyle olur, Odysseus Klrke'nin dediğini yapar
ve Seirenlerin önünden geçerken bağlı
olduğu yelken direğinden kopmayı nasıl arzuladığını
anlatır bize, ama Seirenlerin sesinden
başka biçimlerine değgin bir şey söylemez.
Öbür Yunan mythos yazarlarının Seirenleri
uzun uzadıya tanımlamaları erken çağlardan
beri vazo resimlerinde çok büyük bir yer tutmalarından
ileri gelir.
Mitograflar genellikle Seirenlerin ırmak
tanrı Akheloos'un kızları olduğunu kabul
ederler, anası Musalardan biriymiş, Melpomene
ya da Terpsikhore. iki, dört ya da üç
kız kardeş oldukları söylenir, adları da verilir.
Yaman şarkıcı, hatta çalgıcı oldukları, bir trio
yapıp, birinin lyra, öbürünün flüt çaldığı,
üçüncüsünün de ezgi söylediği efsanelerde
söz konusudur.
Odysseus'tan başka Argonautların da Seirenlerin
önünden geçtiği, ama o sırada Or-