Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

uz gibi mağaralarda anlatmış durmuş Orphik dinin kurucusu sayılır. Trakya'da do
başından geçeni,
kaplanları büyülemiş, ayaklandırmış meşe
ağaçlarını ezgileriyle;
bir kauak ağacının gölgesinde bir bülbül
vardır hani,
arar durur kaybolan yavrularını içi yana
yana,
gan bu hareket, oradan VI. yüzyılda Yunanls
tan'a ve aşağı İtalya'ya geçti. Orphik dionysik-mistik
bir kurtuluş dinidir. Homeros'takl
tanrıların dindiremedikleri bir ruh ihtiyacını
karşılar, giderir. Orphik elinin myrhos'u şöyledir:
Başlangıçta Khronos (Zaman) evreni
yuvayı gözetleyen katı yürekli bir çiftçi yarattı. Evrenden tanrı Phanes doğdu. Hem
n/rp götürmüştür yavruları daha kanatları
çıkmadan,
bülbül de bütün gece durmadan fır döner
ağlar,
konar bir dala, başlar yeniden ezgilerine
yanık yanık,
lutar acıklı iniltileriyle dört bir yanı, ta
uzaklara kadar.
erkek, hem dişi olan Phanes, Nyks (Gece)'l
doğurdu; onunla birleşerek Gaia (Toprak),
Uranos (Gök) ve Khronos'u dünyaya getirdi.
Khronos'un oğlu Zeus, Phanes'i yutarak dünya
egemenliğini ele geçirdi. Zeus, kızı Persephone-Demeter'le
birleşip Dionysos
Zagreus'u yarattı. Dionysos-Zagreus, Titanlar
Ne bir tutku yumuşatmış Orpheus'un tarafından parçalandı, yutuldu. Bunun üzeri
yüreğini,
m- de bir evlilik bağı yumuşatmış,
ııufir gidermiş kuzeyin buzlarında bir
başına,
hırlı Tanais ırmağı kıyısında yürür
ne Zeus, yıldırımlarının alevleriyle Titanları
mahvetti. Ama Titanların külünden insan soyu
vücuda geldi. İnsan soyundan Titanların
kötü, yutulmuş Dionysos çocuğun tanrısal İyi
huylan birleşti. Athena, parçalanan çocukun
ve kışı hiç bitmeyen yüreğini Ripha kurtarmıştı, dağlarında Zeus bu yüreği yedi,
yürür gidermiş dövüne dövüne
sonra da Dionysos-Lyseus (Kurtarıcı)'u yaral
Eurydike'nin kaçırılışına, ti... İnsandaki tanrısal ruh, bedende (soma)
Dis'in boş armağanlarına dövüne dövüne. bir mezarda (sema) gibi hapistir, öte dünyaya
O kadar bağlıydı ki Orpheus Eurydike'ye,
Ktkonlarm bütün kadınlarım hor gördü.
On lar da paramparça ettiler sonunda
delikanlıyı
kutsal törenlerde ve gece şenliklerinde
Eacchus'un,
saçtılar parçalarını ta uzaklara, tarlalara,
kırlara.
kavuşmaya çabalar. Dionysik taraf, Titanlk
unsurlardan temizlenmek ister. Bunun için
de ruh, günahından temizlenmek üzere, birçok
vücutlarda dolaşır. Arınma, dürüst bir yaşayış,
canlıların verdikleri besinlerden (et, yu
murta) el çekiş sayesinde olacaktır. İyileri
mutlu bir öte dünya bekler, kötülerse ölüler
Ama Orpheus'un boynundan kopan hâkiminin karşısına çıkacaklar, Tartaros ba­
mermer gibi başı taklığına götürüleceklerdir... Orphikçilerin
Herhrus ırmağının ters akıntıları arasında
çalkalanıp giderken bile
soğumuş diliyle çağırıp durdu Eurydike'yi,
öğretileri, filozof Pythagoras (İ. Ö. VI. yüzyılcın
felsefesine derin bir etki yaptı".
canı da "Ah kara bahtlı Eurydikel" diye
bağırdı uçarken,
"Ah kara bahtlı Eurydikel"
Ve ardından ırmağın bütün kıyıları
Eurydike! Eurydikel Eurydikel"
diye yankılandı durdu,
Osirîs. Osiris bir Mısır tanrısıdır. Yunan mitolojisiyle
doğrudan doğruya ilişkisi yoktur.
Ama efsanesi ve kişiliği Yunan mythos'unu
etkilemekle kalmamış, çevresindeki bazı tanrısal
varlıklar Yunan-Roma pantheon'una gir
ırmağın bütün kıyıları baştan başa.
miş ve tutunmuştur; örneğin İsis (lsis). Osiris
efsanesi Akdeniz yöresine özgü bir doğa be­
Or phik (ya da Orfeizm, yani Orpheus reket efsanesidir. Bu bakımdan Adonls-
Tarikatı). Bu konuda Behçet Necatlgll'ln Aphrodite, Attis-Kybele ve Demeter-Kore ef-
l00 Soruda Mitologya'sında çıkan özeti busanelerlyle benzerlikler gösterir. Soylar ve
raya almayı uygun gördük.
kuşaklar arasında çarpışma, inek ve boğa bi
"Bir din hareketi olan Orphik; şarkıcı,kahin
büyücü Orpheus'a bağlanır: Orpheus .
çiminde tanrıça ve tanrı motifleri de Hesiodos'un
Thegonia'sında ve İo Epaphos efsaı