Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
den sıyrılmak için bin bir düzen ve çare düşünür,<br />
durmadan düşünür, içinde bütün olanakları<br />
tartışıp durur Odysseus, istediği amaca<br />
varmak için de gerekince yalan söylemesini,<br />
masal uydurmasını, elâlemi kandırmasını ve<br />
en çetin, en çetrefil durumların en korkunç<br />
tehlikelerin içinden yağdan kıl çekercesine<br />
sıyrılmasını bilir. Bunun dışında öylesine bir<br />
karşı koyma, bir dayanma gücü vardır ki,<br />
akıllara durgunluk. Odysseus hiçbir yiğidin<br />
karşılaşmadığı güçlüklerle karşılaşır. Gerçi<br />
Herakles doğanın çeşitli canavarlarını alt etmiş,<br />
kötülüğü simgeleyen güçleri yenip iyilerinin<br />
zaferini sağlamıştı çoğu kez, ama Odysseus'un<br />
karşısına çıkan doğal güçlükler doğa<br />
unsurlarının kendileridir: Odysseus denizle<br />
pençeleşmek zorundadır. İşlediği ve destanlarda<br />
da önemi belirtilmeyen, bizce büsbütün<br />
önemsiz bir suç yüzünden deniz tanrı Poseidon<br />
(destanlarda adı Poseidaon'dur) ona<br />
amansız bir kin ve garez bağlamıştır, yiğidin<br />
bütün çabalarını boşa çıkarmak, onu denizde<br />
boğmak, yok etmek ister. Poseidon Yunan<br />
insanlarının düşman saydıkları halde hakkından<br />
gelmeye uğraştıkları denizi simgeler;<br />
onunla savaşında da Odysseus doğada en<br />
tehlikeli güce karşı koyup onu yenmenin yollarını<br />
bulan insanı. Bu bakımdan Odysseus<br />
eşsiz bir kahramanıdır, macera kahramanı<br />
değil de, çağımızın büyük keşiflerine yol açan<br />
arayıcı, bulucu ve yaratıcı zekâyı simgeleyen<br />
insan tipi. Bu bilinç ve akıl gücü ona kendi<br />
amacına varmak, kendi çıkarını sağlamak<br />
için işlediği, ya da işlemek .zorunda kaldığı<br />
birçok kötülükleri, insafsızlıkları, ahlak bakımından<br />
su götürür davranışları affettirir.<br />
Odysseus kafa üstünlüğüyle kalmaz, bedence<br />
de üstündür. Güzel ve güçlüdür bir kere,<br />
kadınların ona bayıldıkları, bağlandıkları birçok<br />
örneklerde görülür: Penelopeia kocasını<br />
otuz yıl bekleyecek kadar sadık bir karıdır,<br />
Kalypso ile Kirke tanrıça oldukları halde<br />
Odysseus'u severler, koca olarak almaya can<br />
atarlar, ya Nausikaa, gencecik yaşında denizden<br />
çıkmış o korkunç yaratığa gönül verir de<br />
acı bir hayal kırıklığına uğrar. Odysseus'un<br />
gücü ve güzelliği erkekleri de şaşkına çevirecek<br />
niteliktedir: Phaiaklar ilinde yarışmaya<br />
başlayınca herkesi yener, dilenci kılığında<br />
kollarını bacaklarını açtı mı, korku salar orta<br />
lığa, hele yayı germesinde, kimsenin yerden<br />
bile kaldıramadığı yayı gerip okunu tam hedefine<br />
vurmasında ne yaman atlet olduğu ortaya<br />
çıkar. Odysseus genç de değildir üstelik<br />
bu başarıyı kazandığı zaman: Otuz yıllık savaş,<br />
denizlerde sürünme, bin bir acıya katlanma<br />
onu yıpratmıştır. Bu olgun ve yetkin yiğidin<br />
yine de bu kadar üstün bir direnme gücü<br />
göstermesi, onun kişiliğinde ilkçağın insan<br />
idealinin dile geldiğini gösterir. Bakalım şimdi<br />
mythos bu ideal insan tipini ne gibi masallarla<br />
donatmış, süslemiştir.<br />
(1) ADİ VE DOĞUŞU. Odysseus adının kaynağını<br />
açıklamak için ta ilkçağda yapılan çabalar<br />
sonuç vermemiş, adın asıl anlamı anlaşılamamıştır.<br />
Batı dillerindeki Ulysse'nin türediği<br />
Latince Ulyxes'e gelince, yiğidin bir Yunan<br />
lehçesinden alınmış adıdır.<br />
Odysseus, kuzeybatı Yunanistan kıyılarının<br />
karşısında bulunan îthaka (Horneros destanlarında<br />
İthake diye geçer) adasında doğmuştur.<br />
Babasının adı Laertes, anasının ki Antikleia'dır.<br />
Yalan dolanda usta Autolykos'un kızı<br />
olan Antikleia'nın Laertes'le evlenmeden önce<br />
Sisyphos'la yattığı, Odysseus'un bu birleşmeden<br />
doğduğu konusunda Antikleia ve Autolykos<br />
maddelerine bakınız.<br />
(2) ODYSSEUS'UN GENÇLİĞİ. Efsane yiğidin<br />
delikanlılık yılları üstüne pek fazla bilgi<br />
vermez. Akhilleus gibi Odysseus'un da Kheiron'a<br />
çömez olduğu söylenir. Odysseia'da<br />
gençliğiyle ilgili bir tek olayın sözü geçer: Dedesi<br />
Autolykos'a konuk gitmesi, bir yaban<br />
domuzu avına katılması ve orada bacağından<br />
yaralanması, ki bu yara izi İthake'ye dönüşünde<br />
dadısı Eurykleia tarafından tanınmasına<br />
yol açar (Eurykleia). Yunanistan'da kara<br />
yolculukları yaptığı da bilinir: Bunların birinde<br />
Lakedaimon'a gitmiş de konuğu İphitos'la<br />
karşılaşmış, İphitos da ona Eurytos'un ünlü<br />
yayını vermemiş, ki bu yayla Odysseus talipleri<br />
öldürecektir (Eurytos, İphitos).<br />
Troya savaşına katılmadan Odysseus İthake<br />
tahtına çıkar. Babası Laertes'in - sonradan<br />
Odysseia'da görüleceği gibi - bir devlfi<br />
adamından çok sürüleri, ağılları, bağ ve bah<br />
çeleriyle ilgili bir adamdır, - varlığı da oradan<br />
gelmedir - oğlunu nasıl tahta geçirdiği anla<br />
tılmaz, ama delikanlının kral olunca bir
Change language