Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

AM-ltKUlN
toprakları sulayan ırmaklar bereketin simgesidir
(Deianeira, Herakles).
Akheron. Yeraltı dünyasını, ölüler ülkesini
bize ilk anlatan Homeros'tur. Onun ardından
Vergilius gelir ilkçağda, sonra da ortaçağın
en büyük şiiriyle Dante. Ama Homeros'un
taslağı, adları kavramlarıyla o gün bugün
hep yeni filiz veren bir ağaç gibi yaşar.
Yeraltında akan ırmakları şöyle tanımlar Homeros
(Od. X, 508):
Ama geçtiğin zaman Okeanos'u geminle,
Orada alçak kıpı var ve Persephone'nin
koruluğu,
uzun uzun kavaklar göreceksin, kısır
söğütler,
derin anaforlu Okeanos'un kıyısında çek
karaya gemini,
sonra çık yola, Hades bataklığına doğru,
orada Akheron'a Pyriphlegeton ve Kokytos
akar,
Styks'ten gelen sular da dökülür oraya.
Aeneas destanında da (Aen. VI, 295) anlatılan
Akheron çamurlu suların kaynayıp- burgaçlandıgı
dipsiz bir bataktır. Kharon'un kayıgıyla
bu çamur ırmağını geçtikten sonradır
ki varılır asıl Hades'e (Hades).
Akheron Yunanistan'ın Epir bölgesinde
akan bir ırmağın da adıdır. Belki ıssız bir bölgede
derin bir yarın içine dalıp kapkara bir batak
olarak denize döküldüğü içindir ki, ilkçağ
bu ırmağın yeraltı dünyasına aktığına inanmıştı.
Yanlış bir etimoloji adını "Acılar Irmağı"
(akhos, Yun. acı demek) diye tanımlardı.
Efsaneye göre Akheron Helios'la Gaia'nın
(güneşle toprağın) oğludur. Olympos tanrılarıyla
Titan'lar arasındaki savaşta susuzluktan
yanan devlere su içirdiği için Zeus'un lanetine
uğramış ve yeraltı ülkesine kapatılmıştır.
Akhilleus. Akhilleus Yunan mythos'una en
çok konu olmuş kişidir. Homeros'un büyük
İlyada destanı aslında İlyon, yani Troya şehrinin
destanı değil, Akhilleus'un destanıdır, bu
kahramanın bir eylemiyle başlar, bir eylemiyle
biter. Ne var ki İlyada'da anlatılan olaylar
Akhilleus efsanesinin ancak çok kısa bir bölümüdür.
Bu kahraman üstüne ilkçağın başından
sonuna dek uydurulan efsane ve masallar
o kadar çoktur ki, onları kapsayarak özetlemek
için, bölüm bölüm ayırmak gerekir.
(1) SOYU VE DOĞUŞU. Soy ağaçlarından
(Tab. 21) belli olduğu gibi Akhilleus, Peleus'la
Thetis'in oğludur. Thetis, bir Nereus kızı,
yani bir deniz tanrıçasıdır (Tab. 6), ama
Akhilleus ana tarafından olduğu kadar baba
tarafından da tanrılara ve en büyük tanrılara
bağlıdır: Dedesi Aiakos, Zeus'la Aigina'nın
oğludur, Aigina ise ırmak tanrı Asopos'un kızı
ve Okeanos ile Tethys'in torunudur.
Akhilleus'un. doğuşu üstüne anlatılan efsane
şudur: Nereus kızı Thetis'e tanrılar tanrısı
Zeus da, deniz tanrı Poseidon da âşıktırlar, o
kadar ki Zeus onunla evlenmeyi bile düşünür,
ama bir kâhin (bir anlatıma göre tanrıça Themis,
bir başkasına göre Prometheus) Zeus'a
haber verirler ki, Thetis'ten doğacak olan çocuk
kaderin buyruğuna göre babasından daha
güçlü olacaktır; bunun üzerine tanrılar
Thetis'i bir ölümlü ile evlendirmekten başka
çare bulamazlar ve kendisine koca olarak
Phthia kralı Peleus'u seçerler. Thetis bu evlenmeyi
oğlu Akhilleus için silah istemeye gittiği
Hephaistos'a yana yakıla şöyle anlatır (İl.
XVIII, 429 vd.):
Söyle, Hephaistos, Olympos'taki tanrıçalar
arasında,
yüreği benim gibi acılı biri var mı?
Zeus bunlar arasında bir bana verdi acıları,
bunca deniz tanrıçalarından bir beni verdi
ölümlü kocaya, Aiakos oğlu Peleus'a,
katlandım bir adamın yatağına girmeye,
istemeye istemeye, tiksine tiksine.
Thetis ile Peleus'un düğünü Tesalya'da Pelion
dağının tepesinde kutlanır, tanrıların
hepsi de hazır bulunurlar. Kavga tanrıçası
Eris'in düğüne çağrılmadı diye kızıp masanın
üstüne bir altın elma atması üç tanrıça arasındaki
güzellik yarışmasına yol açar (Paris).
Uğursuz başlayan bu evlilik uğursuz gider.
Gerçi Thetis'in birçok çocukları olur, ama bir
ölümlü ile evlendiğine üzülen ve çocuklarını
kendisi gibi ölümsüz kılmak isteyen Thetis
geceleri kalkar, onları ateşin üstüne tutarmış,
bundan amaç gövdelerindeki ölümlülük tohumlarını
yok etmekmiş. Birçok çocuğu böylece
yanarak öldükten sonra, bir gece Peleus
uyanmış, bakmış ki karısı olacak deniz kızı
küçük Akhilleus'u topuğundan tutmuş, aleve
vermiş. Tepesi atmış, çocuğu kaptığı gibi,
Thetis'i evinden kovmuş, bir ölümlüyle düşüp