Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
kuşak tanrılardandır (Tab. 4). Zeus'un ilk eşi<br />
olmuştur! Bir efsaneye göre Kronos'un yuttuğu<br />
çocukları kusmasını sağlayan ilacı Zeus'a<br />
veren odur. Zeus onunla birleşip Athena'dan<br />
gebe bırakınca, Uranos'la Gaia tanrıyı uyarmışlar,<br />
Metis'ten doğacak bir erkek çocuğunun<br />
kendisini tahttan atıp yerine geçebileceğini<br />
bildirmişler, bunun üzerine de Zeus Metis<br />
tanrıçayı yutmaya karar vermiş. Yuttuktan<br />
sonra Athena'yı kafasından doğurmuş (Atheua).<br />
Midas. Midas efsanede olduğu kadar tarih<br />
ve arkeoloji kaynaklarında da adı geçen bir<br />
Phrygia kralıdır. Phrygia'da bulunmuş birçok<br />
anıtlar bugün de onun adını taşır, birçok efsane<br />
ve masallar anısını yansıtır. Bu efsanelerin<br />
hepsi bölgeye özgü nitelikte ve Ana Tanrıça<br />
Kybele'nin kültüyle ilgili görünmektedir.<br />
Herodot'a göre Midas, Phrygia'nın birinci<br />
kralı ve Gordium'un kurucusu sayılan Gordias'ın<br />
oğludur. Gordias'ın Ana Tanrıça ile birleşmesinden,<br />
doğduğu söylenen Midas büyüyünce<br />
Kybele'nin başrahibi olmuş ve tanrıçanın<br />
Pessinus'taki büyük tapınağını kurmuş.<br />
Midas'm ilişkisi yalnız Kybele ile de değildir,<br />
Kybele gibi Anadolu toprağına özgü şarap<br />
tanrısı Dionysos'a da yakından bağlıdır. Midas<br />
üstüne anlatılan efsanelerin hepsinde bu<br />
Phrygia kralı Dionysos'un bağışladığı nimetlerden<br />
fazlasıyla pay almış, tanrının peşinden<br />
giden alaya karışmış, sırlarına ermiş, yoluna<br />
baş koymuş ve bölgesel törelerini savunan bir<br />
kişi olarak canlandırılmaktadır. Bu efsanelerin<br />
yalnız Phrygia'yı değil, Lydia ve Karia gibi<br />
Ege'nin geniş bir bölgesini kapladıkları da<br />
dikkati çeker.<br />
Ovidius'un "Değişimler"de anlattığı bir efsanesi<br />
şöyledir: Silenos tanrı Dionysos'un<br />
alayında ihtiyar, sarhoş bir satyr'dir, bir gün<br />
tanrı Phrygia ve Lydia dag ve koruluklarında<br />
dolaştığı sırada Silenos uyuyakalır ve Bakkhalarla<br />
Satyr'ler onu sızdığı yerde bırakarak<br />
uzaklaşırlar. Köylüler onu bulur ve boynunda<br />
taşıdığı çiçek çelenkleriyle bağlayarak kral<br />
Midas'a götürürler. Bakkha sırlarına ermiş<br />
olan Midas Silenos'u hemen tanır ve onu on<br />
gün, on gece sarayında konuklayıp yedirir,<br />
içirir, sonra da İhtiyar yoldaşını tanrıya götü<br />
rür, verir. Dioııysos buna o kadar sevinir ki<br />
Midas'a dilediğini vereceğini söyler. Mid.ıs da<br />
her dokunduğu şeyin altın olmasını diler.<br />
Tanrı bu dileğin ne kadar yersiz ve tehlikeli<br />
olduğunu anlar, ama söz vermiştir bir kere.<br />
Midas sarayına dönerken yolda kopardığı bir<br />
dal altın olur, yerden topladığı bir çakıl taşı<br />
altın olur, kopardığı bir buğday başağından<br />
altın taneleri dökülür, buna fazlasıyla sevinir,<br />
ne var ki sofrasına oturup ekmeği ağzına götürüp,<br />
şarabı dudaklarına degdirince ekmek<br />
de, şarap da altın külçesine dönüşür ve bu<br />
böyle gider, ta ki kral dileğinden vazgeçip<br />
tanrıya bir daha yakarsın. Bakkhos Midas'ı<br />
bağışlar, ona Sardes'e gitmesini, Paktolos<br />
(Sart) deresinin kaynağına dek çıkmasını ve<br />
topraktan fışkıran sularla başını ve ellerini yıkamasını<br />
buyurur. Kral da öyle yapar ve ir<br />
mak sularında arınır, ama o gün bugün Paktolos<br />
altın pulları sürüklemektedir, altın diyarı<br />
Sardes'in zenginliği de oradan.<br />
Plutarkhos bu efsaneyi biraz başka biçimde<br />
anlatır: Midas ülkesinin uzak bir ilini gezmeye<br />
gitmiş, bir çölün ortasına düşmüş, içecek bir<br />
damla su bulamamış, Toprak Ana acınır,<br />
ona, çölün ortasında bir kaynak fışkırtmış,<br />
ama Midas kaynağa yaklaşıp su içmeye yelte<br />
nince suyun altına dönüştüğünü görmüş. Bu<br />
kez kral tanrı Dionysos'a yakarmış, Dionysos<br />
da kaynaktan saydam bir su akmasını sağlamış.<br />
Bu kaynağa Midas Pınarı denmiş.<br />
Kral Midas'ı asıl ünlü kılan masal kulaklarıyla<br />
ilgili masaldır. Ovidius bunu tanrı Pan'ın<br />
Apollon'la yarışmasına atıf yaparak anlatır,<br />
başka efsanelerde Apollon'la yapsan Pan değil,<br />
Marsyas'tır. Kral Midas bir gün Tmolos<br />
(Bozdag) dağının yamaçlarında dolaşırken<br />
Apollon'la Pan'ın (ya da Marsyas'ın) yarıştıklarını<br />
ve bu yarışmaya yargıç olarak dag tanrısı<br />
Tmolos'u seçtiklerini görür. Midas Apollon'un<br />
lyra'sını da, Pan'ın (ya da Marsyas'ın)<br />
kavalını da dinler. Ne yapsın ki kaval sesini<br />
daha çok beğenir. Bozdag eteklerinde bir dolaştınız<br />
mı, Sardes tapmağının karşısında<br />
yükselen o bakır rengi dağa hiç baktınız mı<br />
bilmem, ama oranın havasını, çevresini biliyorsanız,<br />
siz de Apollon'un sazına degll,<br />
Marsyas'ın kavalına ödül verirsiniz eminim<br />
O çevreye başka ses yakışmaz çünkü, doğa<br />
kıvır kıvır koyun sürülerini de, kavalıyla çobanını<br />
da kendiliğinden yaratır gibidir. Her ney-
Change language