Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

mart ayında savaş mevsimi de başladığı için
Romalıların iki kavramı bir araya getirdikleri,
bu tanrıyla hem doğanın yeniden doğuşunu,
hem de insanda yeni yeni karşı koyma güçlerinin
belirdiğini simgelemek istedikleri sanılabilir.
Mars ayrıca savaşçı gençliğin de tanrısıdır.
Kurt kendisine adanmış bir hayvandır,
Romulus'la Remus'u emziren dişi kurdu da
bu göreve Mars tanrı gönderdiğinden Roma
halkının atası sayılır.
Marsyas. Marsyas efsanesi Anadolu'ya özgüdür
ve asıl anlamı ancak içinde oluştuğu
dekor göz önünde tutulursa anlaşılabilir. Aydın'dan
Muğla'ya gidildiğinde Çine ile Yatağan
arasında Gökbel denilen bir yer vardır,
manzarası akıllara durgunluk veren bir yer:
Yol orada 30 kilometrelik bir arayı 380 viraj
yaparak alır, gökten düşmüş meteortaşlarına
benzer kapkara, korkunç biçimlerle üst üste
yığılı kayalar arasında yılan gibi sürüne sürüne,
bin bir dönemeç yapa yapa ilerler. Kendinizi
bu dünyada değil, göklerin sarsıntısıyla
yeryüzüne düşmüş bir gezegende sanırsınız.
Göz alabildiğine ne bir ağaç, ne bir ot, ardı
ardına dağlar, kayalar, taş yığınları, öyle baş
döndürücü, tüyler ürpertici bir çevre ki, her
dönemeçte bir cin, bir şeytan, tarih öncesi
çağlardan kalma bir sürüngenle karşılaşacağınıza
inanırsınız ve korkudan soluğunuz kesilir.
Bu doğa dışı karaltı içinde uzaktan bir şırıltı
duyar gibi olursunuz, yaklaşır, bakarsınız
ki bir yarın dibinde bir yeşillik kümesi, püfür
püfür esen kavaklar, yer yer pembe zakkumlar
ve yemyeşil bir su. Ne o? Bir ırmak, Çine
çayı, ilkçağın Marsyas'ı kavalını öttürüyor tatlı
tatlı, acı acı, çünkü bu kavalcınınki kadar
korkunç bir alın yazısı olmamış başka hiçbir
kavalcının. Dinleyelim Marsyas'ın serüvenini:
Tanrı Pan'ın yapıp kullandığı syrinks denilen
yedi borulu kavala karşın, Marsyas iki boruiu
kavalın bulucusu sayılır. Bu yüzden de kimi
kaynaklarda Marsyas'ın Kybele'nin alayından
olduğu söylenir, çünkü Ana Tanrıça kültünde
tefle birlikte bu kaval kullanılırdı.
Ama asıl efsanesi şöyledir: Bu kavalı bulan
tanrıça Athena imiş, günün birinde kaval çalarken
bir derenin suyundan yüzüne bakacak
olmuş, kavalın yüzünü nasıl buruşturup çirkinleştirdiginl
görmüş ve kavalı öfkeyle atıp
200
dere kenarından uzaklaşmış. Bir başka anlatıma
göre Hera ile Aphrodite Athena'nın kaval
çaldığını görerek onunla alay etmişler,
tanrıça da Phrygia'ya giderek duru bir suda
yüzünün gerçekten çirkin olduğunu görmüş
de kavalı atarken, onu yerden toplayacak
olanı en büyük cezalara çarpacağına ant içmiş,
Marsyas bunu nerden bilsin, yerde bulduğu
kavalı almış ve çalmaya koyulmuş.
Marsyas bayılmış sesine, o kadar sevmiş ki
dünyada bundan güzel ses veren saz olmadığını
ileri sürmüş ve Apollon tanrının lyra'sıyla
yarışmayı bile göze almış. Tanrı bu yarışma
için bir şart koşmuş: Kim yenerse yenilene istediğini
yapacak. Yargıç olarak Tmolos (Bozdag)
tanrısını almışlar. Birinci yarışma sonuç
vermemiş, ikincisinde Apollon Marsyas'a
meydan okuyarak kavalını tersine tutup çalmasını
buyurmuş, kendisi lyra'yı ters tutunca
aynı sesleri çıkardığı halde, Marsyas kavalını
öttürememiş, bu yüzden de yenik düşmüş.
Yarışmayı gözleyen Phrygia kralı Midas gene
de kavalın lyra'dan üstün olduğunu söyleyince
tanrı onun kulaklarını eşek kulakları haline
getirmiş (Midas). Ama bununla kalmamış,
Marsyas'ı tutmuş, bir ağaca bağlamış ve derisini
yüzmüş. Marsyas bu korkunç işkence
içinde can vermiş. Apollon sonradan yaptığına
pişman olmuş derler, lyra'sını yere atarak
kırmış, Marsyas'ı da bir ırmak haline getirmiş.
Gökbel'de akan Çine çayı işte bu ırmakmış.
Mater Matuta. Roma'da matronlar yani
evli kadınlar ve anaların tapındıkları eski bir
tanrıça. Bayramı Matralia adıyla 11 haziranda
kutlanırdı. Matuta adı sonradan bu tanrıçanın
şafak ve sabah güneşiyle bir tutulup,
Yunanistan'dan gelme İno-Leukothea ile karıştırılmasına
yol açmıştır. Efsaneye göre İno
kendini denize attıktan sonra bir denizkızı olmuş
ve İtalya kıyılarına çıkarak oraya sığınmıştır
(İno).
Mcdcia. Medeia efsanenin ve tragedyanın
kadın kahramanları arasında en güçlü, en çarpıcı
bir tiptir. Kişiliği ve serüveni hemen her
çağda zamanın görüş ve eğilimlerine göre yorumlanarak
edebiyata ve sanata konu olmuş
ve olmaktadır. Yerine göre egzotik ve ilkel
karakteri üstünde dımılıır, kendi kardeşini ke-