Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

lar. Hesiodos'un da anlattığı Çağlar Efsanesi
Kronos'la ilişkili olarak özellikle Roma'da tutunmuş
ve Saturnus çağı üstüne efsaneler birçok
şairleri esinlemiştir (Soylar Efsanesi, Saturnus).
Ksanthos. Kula at anlamına gelen Ksanthos
Akhilleus'un ölümsüz atlarından biridir.
Patroklos'la Hektor arasındaki savaşa Balios'la
birlikte katılır (Balios) ve Patroklos öldükten
sonra ağlar. Akhilleus'a Hektor'la savaşında
da yardım eden bu ölümsüz at dile
gelerek efendisine yakında öleceğini bildirir
(Akhilleus).
Küreta'lar. Bkz. Korybant'lar.
Kyane. Irmak tanrı Maiandros'un kızı, Kaunos'la
Byblis'in anası (Byblis).
Kybele. Tarih öncesinin en gerilerinden tek
tanrılı dinlerin yerleştiği dönemlere kadar
uzanan ve Akdeniz yöresini kapladıktan sonra,
bir yandan kuzey ülkelerine, öte yandan
Asya'nın içlerine dek yayılan, birçok ulus, uygarlık
ve kültürlerde değişik adlarla anılıp hep
aynı prototipe indirgenebilen Ana Tanrıça dininin
kaynağı Anadolu'dur. Bu su götürmez
gerçek gün geçtikçe daha belirgin biçimde
gözümüzün önüne serildiği halde, kültü dal
budak salmış bu tanrıça figürünün değindiği
bilim dalları o kadar çoktur ki, araştırmaları
bir tek ilgi merkezinde toplamak, elde edilen
verilerle bulguları bir açıdan inceleyip değerlendirmek
yepyeni denebilecek bir uğraştır.
Ana Tanrıça dinini aydınlatmak bugün arkeoloji,
tarih, din tarihi, mitoloji ve sanatla yazın
tarihinin katışık görevi olmalıdır. Bütün bu
kolların çabası bir araya geldikten sonradır
ki, Ana Tanrıça'yı gereğince, gerçeklere uygun
olarak tanıyabileceğiz ve anlayabileceğiz.
Son yıllarda konuyu en çok aydınlatan bilim
dalı arkeoloji olmuştur. Çatalhöyük ve
Hacılar'da yapılan kazılar Ana Tanrıça figürünün
!. Ö. 6500-700 yıllarına kadar uzandığını
ortaya koymuştur. Sümer'den de önceki
bir kültür çağını yansıtan bu tarihler Ana
Tanrıça'nın Anadolu'nun yerlisi olduğunu
açığa vurmaktadır. İşin en tuhaf ve düşündürücü
yönü de Ana Tanrıça yontularıyla bir
sırada Çalalhöyük'te bulunan çizgi motifleri
nin Anadolu'nun geleneksel halk sanatlarını,
örneğin bugün bile yaşayan kilim motiflerini
yansıtmasıdır. Yontuların heykel, figürln ve
idol biçiminde olanlarına gelince, bunlar yazın
kaynaklarındaki Ana Tanrıça tanımlarına
tıpatıp uymakta, çok sonraları tarihsel çağlarda
anlatılan efsanelerini bile dile getirmektedir.
Oturmuş durumda, kaim kalçalı, göbekli,
dolgun memeli bir tanrıça, kollarında çok daha
ufak boyda bir erkek figürü taşımakta; bu
figür göğsüne yapışmış, üstüne tırmanmış gibidir.
Bu erkek, Tanrıçanın hem çocuğu,
hem sevgilisidir, ilerde efsanesi anlatılacak
Attis'in ta kendisidir. Oturmuş, ya da doğurmak
pozunda olan tanrıça ise iki yanındaki
iki aslana dayanmaktadır. Tıpkı çok sonraki
heykellerinde görüleceği gibi, "potnia theron"
yani hayvanların kraliçesi, doğa üstüne
sonsuz egemenliğinin bir simgesi olarak aslanı
yanından ayırmamaktadır. Kalın kalça,
meme, karın altının bir üçgen biçiminde belirtilmesi
gibi motifler analığı ve dişiliği simge
lemek bakımından Kybele'den Artemis'e k