Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Krinis'e Apollon Smintheus'a bir tapınak dikmesini
buyurmuş (Apollon Smintheus).
Krios. Uranos'la Gaia'nın oğlu, Titanlardan
biri. Eurybie ile birleşir ve Astraios, Pallas ve
Perses'i meydana getirir (Tab. 4).
Kritheis. Ozan Homeros'un anası sayılan
efsanelik kişi. Kritheis Ege bölgesinin bir
nympha'sıymış, İzmir'de akan Meles ırmağıyla
sevişmiş ve birleşmelerinden Homeros
meydana gelmiş. Başka bir efsaneye göre,
Kritheis Kyme'li (İzmir'in güneyinde Namurt)
bir adamın kızıymış, bu adam ölürken kızını
kardeşi Maion'a bırakmış. Kritheis amcasını
bırakıp Phemios adında bir İzmirliye kaçmış,
bir gün de Meles ırmağının kıyısında çamaşır
yıkamaya gitmişmiş ki Homeros'u doğurmuş.
Bu efsane koca ozana verilen Melesigenes
(Meles'ten dogma) adının nereden geldiğini
anlatmaya yarar.
Efsanenin başka bir anlatımında Kritheis
adalı bir genç kızdır, Musalarla ilişiği olan bir
cinle sevişmiş, ama sonra da korsanlar tarafından
kaçırılıp İzmir'e götürülmüştür. Lydia
kralı Maion onunla evlenmiş, Kritheis de Meles
ırmağının kıyısında Homeros'u doğurup
hemen sonra ölmüştür. Her iki efsanede de
Maion adlı birinin söz konusu edilmesi özellikle
Latin şairlerince Homeros'a verilen Maionides,
yani Maion oğlu, ya da Maionialı
(Lydialı) ek adının açıklanması yapılıyor.
Kronos. (1) ADI. Kronos adının zaman anlamına
gelen "khronos" sözcüğüyle aslında
hiçbir ilişiği yoktur, ama sonraki efsane ve
açıklamalara göre bu iki kelime bir tutulmuş
ve Kronos tanrının zamanı, zamanın akışını,
geçişini simgelediği ileri sürülüp, imgelerinde
elinde bir tırpanla gösterilmiştir. Oysa efsanesinden
görüleceği gibi Kronos'un bu yorumu
bir zorlama ürünüdür.
(2) DOĞUŞU. Uranos'la Gaia'nın son oğulları
Kronos Titanlar soyundandır ve babası
Uranos'u erkeklikten yoksun etmekle birinci
kuşak tanrılarının egemenliğine son verip,
ikinci kuşağı başa getirmiştir (Tab. 4), (Uranos,
Gaia, Aphrodite). Beş erkek titan ve altı
kız titan'ın doğuşundan sonra Kronos'un
dünyaya gelişini Hesiodos şöyle anlatır (Theog.
137 vd.):
Bunlardan sonra Kronos geldi dünyaya,
o art düşünceli tanrı,
en belalısı Toprakoğullarının.
Ve Kronos diş biledi yıldızlı babasına.
Kronos'tan sonra Toprak Ana Kyklopları
ve Hekatonkheir'leri doğurduğu halde, Uranos
hepsini gün ışığına çıkar çıkmaz Gaia'nın
karnına gerisin geri tıkamakta, böylece onu
inim inim inletmektedir. Gaia bir düzen kurar
ve o düzeni oğlu Kronos eliyle gerçekleştirir.
3. EFSANELERİ. Kronos'la ilgili iki efsane
de Hesiodos'un Theogonia'sında anlatılmaktadır.
Homeros destanlarında adı geçer, Zeus'la
Hera'ya soyadı olarak Kronides (Kronos
oğlu) denir, Kronos'un Zeus eliyle yeraltına
kapatıldığına da değinilir, ama efsane olarak
anlatılmaz. Uranos, Kronos, Zeus efsanesinde
iki kez görülen babanın oğla baskı yapıp
oğlun ayaklanması ve babasını alt ederek
egemenliğini elinden alması teması, hele doğan
varlıkları yutmak gibi ilkel motiflerle Yunan
mythos'una dışardan katılmış öğelerdir.
Kaynağı güneydoğu Akdeniz çevresinde bulunan
bu efsanelerin Yunanlılara Fenikeliler
yoluyla geçtiği sanılır. Homeros'un tonya'sında
bunlar bilindiği halde pek tutunmadıgı
da destanlardan belli olmaktadır. Hesiodos'un
etki altında kalarak uzun uzadıya anlattığı
bu masallar Yunan mythos'unda tek
örnek olmak bakımından daha da ilgi çekicidir
(Theogonia).
Kronos'un, anası Gaia'nın eline verdiği çelik
tırpanla babası Uranos'un hayalarını kesmesi
tanrı kuşakları arasındaki çekişmenin ilk
aşamasıdır (Theog. 154-210). Uranos'un erkeklik
aygıtından akan kanlardan Erinys'ler
(Erinys) ve spermasından da Aphrodite (Ahrodite)
do^ar. Hesiodos'un Theog. 453-
506'da anlattığı Kronos-Zeus çekişmesi Zeus
maddesinde ele alınacaktır.
Kronos'un Philyra ile birleşmesinden at
adam Kheiron doğmuş (Kheiron). Başka efsanelerde
de Hephaistos, ya da Aphrodite'nin
babası olarak geçer.
Orfik tarikat geleneğinde Kronos Zeus'la
barışmış ve Mutlular Adalarında yaşar gibi
gösterilir. Bu kaynaklara göre Kronos yeryüzünde
iyiliği ve bereketi kuran ilk tanrıdır.
Onun egemen olduğu çag Altın Çağına rast­