Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Khaos'tan Erebos ve kara gece doğdu,
Gece'dense Esir ve Günışığı doğdu,
Erebos'la sevişip birleşmesinden.
Khaos'u ayrıntılarıyla anlatan bir başka şair
de Ovidius'tur. "Değişimler" adlı eseri şöyle
başlar. (Met. I, 1 vd.; çev. İ. Z. Eyuboglu):
Anlatmak istiyorum değişen nesnelerin
yeni biçimler alışım. Sizin işiniz bun/ar,
yardım edin bana başladığım işte ey
tanrılar!
Ulaştırın bu türkümü doğanın
başlangıcından
Günümüze değin, denizden, karadan bütün
bunları
kuşatan gökyüzü var olmadan, tek
görünümlüymüş
evren içinde doğa, khaos deniyordu ona,
kımıldamaz, biçimsiz, düzensiz ağır bir
yığın,
karmakarışıkmış içinde nesnelerin türlü
türlü öğeleri.
Bundan sonra da öğelerin bir bir ayrılmasıyla
bir kosmogonia taslağı yapar Ovidius.
Kharites (Kharit'lcr). Kharit'ler göze hoş
olanı simgeleyen tanrıçalardır, nitekim adları
da parlaklık, ışıltı, güzellik anlamına gelen
"kharis" sözcüğüyle ilgilidir. Yunan mythos'unun
Üç Güzeli'ni şöyle tanımlar Hesiodos
(Theog. 907 vd.):
Okeanos kızı Eurynome'yle evlendi Zeus,
güzelliği görenleri büyüleyen uyum
tanrıçayla;
üç kızı oldu ondan, Kharit'ler, Üç Güzeller:
Aglaie, Euphrosyne ve sevimli Thalia.
Kharit'ler tanrıların da, insanların da yüreğine
neşe ve sevinç serpen tanrıçalardır. Musa'larla
birlikte Olympos'ta otururlar, Apollon'un
alayına katılarak hora teperler, ezgi
söylerler. Kharit'ler her çeşit sanat işini esinleyen
ve koruyan, insanda ve tanrıda yaratıcılık
doğuran tanrıçalardır. Harmonia'nın elbisesinin
nakışlarını onlar yapmıştır (Kadmos,
Harmoniaj. Athena'nm yanı başında görünürler,
Aphrodite'yle Eros'un ve kimi zaman
da Dionysos'un alayına katılırlar.
Aphrodite doğar doğmaz, Himeros'la birlikte
onun ardına koyuldukları gibi unu süsle
mcde hep görev başında gösteriliri*] (Od
Vlll, 362vd.)ı
... Gülümser Aphrodite de Kıbrıs'a gitti,
Paphos'a
kutsal bir koru tüten sunaklar vardı ya, işte
oraya,
Üç Güzeller yıkadılar orada onu
ve ovdular ölümsüz tanrıların bedenini
parlatan yağlarla,
güzelim rubalar giydirdiler, gözlere şenlik.
Tannça Thetis, oğlu Akhilleus'a yeni silahlar
yaptırmak için Hephaistos'un işliğine gittiğinde,
tanrının Kharis diye karısıyla karşılaşır
(İl. XVIII, 382), Hera da İda dağında Zeus'u
uyutmayı aklına koyunca, Hypnos, yani Uyku
tanrıya istediğini yapması için bir Kharit
tanrıça vermeye ant içer (İl. XIV, 267). Bu
Kharit'in adı Pasithea'dır.
Kharon. Yeraltı ülkesinde ölülere Akheron
ırmağını geçiren sandalcı. Kharon abus çeh
reli, sert, kaba ve pinti bir ihtiyar olarak can
landırılır. Ölü ruhlarına ırmağı geçirtmek İçin
para alır, onun içindir ki ölülerin ağzın.) bil
obolos (metelik) konurdu. Para almazsa,
Kharon ruhları kovar, taş çatlasa yumuşa
mazdı. Hele toprağa gömülmeyen ruhların
Hades bataklığını geçmeleri olanaksızdı,
onun içindir ki, ölülerin tek amacı topra{Ja
kavuşmaktır. Gömülemeyen ruhların yüz yıl
havalarda serseri dolaştıkları, bu korkunç çileden
sonra kaderlerinin ne olacağı konusunda
bir karara varıldığı söylenirdi. Bu inanç
destanda da, tragedyada da dramatik bazı kişilerin
ele alınmasına yol açmıştır (Elpenor,
Polyneikes).
Kharon Herakles efsanesinde rol oynar:
Sandalcı, yiğidi öte tarafa geçirmek istemeyince,
Herakles onu küregiyle döver, zorl.ı
geçirtir kendini, Kharon bu işe razı olduğu
için bir yıl boyunca Hades'ten sürülür. Aene
as Kharon'a Sibylla'nın kendisine verdiği ve
Proserpina'ya adanmış bir altın dalı sunmakla
katı yürekli sandalcıyı yumuşatmak yolunu
bulur.
Yunan efsanesinde pek belirli bir rol oynamayan
Kharon'un Roma'da Etrüsk etkisiyle
önemli ve belirgin bir kişilik kazandığı; Etrüsk
mezarlarında sık sık rastlanan simgesi, bu ki
sinin ölmekte olan insanı yeraltı ülkesine .il
makla tam anlamıyla öldüren bir cin olduğu
görülür.