Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
İphitos. (1) Phokis bölgesinden gelen askerlerin<br />
başında Troya savaşma katılan yiğit.<br />
İphitos Argonaut'lar seferine de çıkmış.<br />
(2) Oikhalia kralı Eurytos'un oğlu, İole'nin<br />
kardeşi. Herakles efsanesinde rol oynar. Babası<br />
Eurytos gibi İphitos da usta bir okçudur.<br />
Odysseia destanına göre, Odysseus'la iphitos<br />
konukluk ve dostluk bağlarıyla birbirine bağlıdır,<br />
Penelope'nin taliplerini öldürmeye yarayacak<br />
kocaman yayı Odysseus'a iphitos vermiştir<br />
(Od. XXI, 13 vd.).<br />
İris. Thaumas'la Elektra'nın kızı, Harpya'ların<br />
kız kardeşi. İris baba tarafından Pontos'a,<br />
ana tarafından da Okeanos'a bağlıdır<br />
(Tab. 6). Gökkuşağını simgeler, gökkuşağı da<br />
denizden çıkarak gökle yeryüzü arasındaki<br />
ilişkiyi kurar göründüğü için, Olympos tanrıları<br />
İris'i de Hermes gibi ulak ve özellikle insanlara<br />
haber salmak için kullanırlar. Kanatlıdır,<br />
güneşte gökkuşağının renklerini yansıtan<br />
ince bir tülle örtülüdür. İris, tanrı Zeus ve<br />
özellikle Hera'nın hizmetindedir. "Ayağı<br />
tez", "yel gibi uçan" diye vasıflandırılan İris<br />
Homeros destanlarında önemli bir rol oynar.<br />
Kendisine verilen buyruğu harfi harfine tekrar<br />
etmek İris'in özelliklerlndendir.<br />
İros. İros Odysseia'da sözü geçen İthakeli<br />
bir dilencidir. Odysseus dilenci kılığında İthake'ye<br />
gelip taliplerin şölenine karışınca, eğlence<br />
ve maskaralığa düşkün talipleri iki dilenciyi<br />
birbirleriyle dövüştürmeye girişirler.<br />
Odysseus soyunup iri bacakları, geniş omuzları<br />
ve güçlü kollan ortaya çıkınca, İros'u bir<br />
titremedir alır, kaçmaya çalışır, ama talipler<br />
yakasını bırakmaz, Odysseus da bir yumruguyla<br />
kemiklerini kırıp onu dışarıya sürükler<br />
atar. Talipler arasında da bir kahkahadır kopar<br />
(Od. XVIII, 1-107).<br />
İsis. Aslında bir Mısır tanrıçası olan İsis,<br />
İsa'dan sonraki yüzyıllarda Yunan-Roma<br />
dünyasına girmiş ve kişiliğinde birçok dişi<br />
tanrıları toplayarak bir süre tek tanrıça olarak<br />
tapım görmüştür.<br />
Mısır efsanesine göre İsis kral tanrı Osiris'in<br />
kız kardeşi ve karısı, güneş tann Horus'un<br />
anasıdır. Karanlıklar tanrısı Set (Yun.<br />
Typhon) Osiris'i öldürünce İsis kocasını aramaya<br />
çıkar, bulur ve oğluna öcünü aldırtır<br />
(Oslris). Bu efsane ile Yunan mythos'unda<br />
mevsimleri simgeleyen Adonis-Attis, ya da<br />
Demeter-Kore efsaneleri arasında benzerlik<br />
olduğu gibi, başında ay taşıyan bir inek biçiminde<br />
imgelenen İsis'le İo arasında da bir ilişki<br />
kurulmuş, böylece zamanla İsis Yunan-<br />
Roma pantheon'unda çok önemli bir yer almıştır.<br />
Yunanistan'ın İskender'den sonra,<br />
Roma'nın da Augustus zamanında Mısır'a<br />
açılması, puta taparlıgm son demlerinde tek<br />
tanrıya ve özellikle tek bir ana ve bereket tanrıçasına<br />
mistik bir eğilimin baş göstermesiyle<br />
İsis, tıpkı Ana Tanrıça tipini simgeleyen Artemis-Hekate<br />
ya da Kybele gibi, toprak, toprak<br />
ürünleri, deniz ve yeraltı ülkesine egemen<br />
olup yaşamla ölümü elinde tutan, ayrıca<br />
büyü yoluyla doğa güçlerini yöneten bir tanrıça<br />
oluvermiştir. İsis'e özellikle Anadolu'da<br />
tapınıldı^ Efes ve Bergama'da adını taşıyan<br />
tapınakların kalıntılarından da anlaşılmaktadır.<br />
İsmene. Oidipus'la îokaste'nin kızı, Antigone,<br />
Eteokles ve Polyneikes'in kardeşi. İsmene,<br />
Antigone'nin tam karşıtı, ölçülü, haddini<br />
bilir, çekingen bir genç kızdır. Sophokles'in<br />
"Antigone" adlı tragedyasında Antigone ile<br />
İsmene arasındaki diyalogda, İsmene şöyle<br />
konuşur:<br />
"Ah kardeşim, düşün bir kere, zalim talih<br />
babamızı nasıl zillet içinde elimizden aldı, nasıl<br />
kendi ayıplarını kendi ortaya dökerek kendi<br />
elleriyle kendi gözlerini çıkardı; anası ve<br />
karısı - ikisi de aynı şahıstı - kendini asarak<br />
günahkâr hayatına nasıl bir son verdi ve kardeşlerimizin<br />
ikisi de, aynı günde, birbirlerinin<br />
eliyle nasıl yürekler acısı bir ölüme kavuştular.<br />
Şimdi biz ikimiz kaldık. Bak, eğer kanuna<br />
aykırı hareket edip hükümdarın hükmüne ve<br />
kudretine karşı gelirsek ne korkunç bir ölümle<br />
öleceğiz. Hayır, bize yakışan, kadın olduğumuz<br />
ve erkeklere karşı mücadele için yaratılmadığımızı<br />
düşünmektir. Hem sonra böyle<br />
bir hükümdarın tebaası olduğumuz için bunlara,<br />
hatta daha beterlerine tahammül etmemiz<br />
lâzımdır. Bunun için, toprak altında yatanlara<br />
yalvaracağım ve zor karşısında böyle<br />
yaptığım için beni affetmelerini dileyerek, başımızdakitere<br />
boyun eğeceğim. Çünkü yapamayacağın<br />
işlere kalkışmak akıl kârı değildir...<br />
Devlete karşı koymak elimden gelmez."<br />
(Antigone).
Change language