Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

girer. Sabah Apollon günle birlikte doğunca
sürülerinin eksikliğinin farkına varır ve ihtiyar
Battos'ü sorguya çekip gerçeği öğrenir. Gelip
Hermes'i beşiğinde bulur ve inekleri geri
vermezse Tartaros'a atacağını söyler. Bebek
pozundaki Hermes babası Zeus'un başına
suçsuz olduğuna ant içer, ama o sırada Apollon
onu kolundan tutup tartaklayınca birden
yellenir, Apollon buna gülmernezlik edemez,
konuyu Zeus'un yargıçlığına bırakmaya karar
verir. Kararı şudur: Hermes inekleri nerede
sakladığını gösterecektir. Apollon mağaraya
gelince Hermes'in yaptığı gitarı görür, çıkardığı
güzel seslere bayılır, sazı alıp inekleri bırakmaya
razı olur. Bir süre sonra Hermes
Pan kavalını icat eder, Apollon syrinks denilen
bu güzelim kavalı da ister, karşılığında
Hermes'e kerykeion denilen sihirli altın değneği
verip kavalı alır. Bu değnekle Hermes
habercilerin ve hırsızların kralı olur. Oğullarının
en sivri akıllısı, en kurnaz ve en canlısı
olan Hermes'i Zeus kendine ulak olarak seçer.
Bundan böyle bütün buyruklarını tanrılara
da, insanlara da Hermes aracılığıyla ulaştıracaktır.
Ölülerin ruhlarını Hades'e götürmek
de Hermes'in görevi olacaktır. Bu görevde
Hermes'e Psykhopompos, yani ruhlar kılavuzu
adı verilir.
Homeros destanlarında Hermes'i bu görevinde
görürüz: Odysseia'da Odysseus'u yıllardan
beri mağarasında alıkoyan Kalypso'ya
Zeus haber ulaştırır, yiğide bir sal yapsın da
onu yurduna göndersin diye. Bu haberi
nympha'ya götürmek için Hermes yola çıkar
(Od. V, 42 vd.):
... Güzelim sandallarım bağladı ayaklarına,
o altın kakmalı tanrısal sandallar
taşırlardı onu denizin üstünde,
ya da sınırsız topraklar üstünde yel gibi
hızlı.
Aldı eline değneğini,
isterse büyülerdi onunla gözünü insanların,
isterse uyandırırdı onları derin uykudan.
Aldı onu eline güçlü tanrı, uçtu gitti.
Pierie'yi geçip indi havadan denize,
kaydı dalgaların üstünde bir.martı gibi,
balık aularken ağır kanatlarını köpüklere
daldırır hani
dipsiz kıvrımlarında ekin vermez denizin,
Hermeias da bin bir dalganın üstünde öyle
gidiyordu.
llyada'da çok güzel bir rolü vardır kllavui
tanrının: İhtiyar kral Priamos'u Hektor'un
ölüsünü almak için Akhilleus'un barakasına
götürür ve getirir. Akhilleus'un seyisi genç bir
delikanlı kılığına girdiği halde, koruyucu tavrından
tanrı olduğunu anlar sonunda Priamos
(11. XXIV, 331-469; 679-694).
Hermes'in birçok efsanelerde rolü vardır:
îda dağına Öç Güzeli o götürür, Paris'e altın
elmayı verip yargıçlık etmesi buyruğunu o
ulaştırır, Phriksos'la Helle'yi Yunanistan'dan
Anadolu'ya götürerek altın postlu koçu Nephele'ye
o verir, Odysseus'u Kalypso'nun ellerinden
kurtarmak için araya girdiği gibi,
Kirke'nin büyülerine karşı koyacak bitkiyi de
o verir yiğide (Od. X, 277-307). Adının karıştığı
en önemli serüven İo efsanesinde geçer:
Hera, Zeus'un İo'ya sevgisini kıskanarak
kızı bir ineğe dönüştürmüş, başına d.ı
bekçi olarak yüz gözlü Argos'u dikmişti. Zeus'un
buyruğuyla Hermes Argos'u öldürül
(Argos) ve bu başarısıyla Homeros dest.ınl.ı
rında çok geçen, ama tam anlamı çözüleni''
yen Argeiphontes ek adını alır. Gene Heranın
almak istediği öcü boşa çıkarmak içimdir
ki, küçük Dionysos'u kaçırır ve önce Nysa
dağına, sonra da Athamas'ın yanına bırakır
(Dionysos). Savaşlarda da yardımı dokunur:
Devler savaşında Hades'in başlığını takıp gö
rünmez hale gelir, böylece dev Hippolytos'u
öldürür, Zeus'un Typhon'la çarpışmasında
bir düzen kurarak tanrılar tanrısını kurtarır
(Typhon).
Hermes hırsızların olduğu kadar, tüccarların
da koruyucusudur, ama asıl yararı yolculara
dokunur: Yollara dikilen Hermes heykelle
ri - ki bunlar bir tanrı büstü ve phallos simgesini
taşıyan yuvarlak kaidelerdi - çok kutsal
sayılan ilkçağın kilometre taşlarıdır. Hermes
çobanların bekçisi olarak omuzlarında bir koyun
taşıyarak canlandırılırdı.
Efsaneye göre birçok çocukları olur: Biri
Odysseus'un kaynatası Autolykos'tur, babası
gibi kurnaz, hırsızlıkta becerikli bir adanı
(Autolykos).
Pek güvenilmeyen bir kaynağa göre de,
Hermes çobanlar tanrısı Pan'ın da babasıymış,
Arkadia dağlarında Odysseus'un karisi
Penelope ile birleşip üretmiş onu