Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

sanlık yalnız Troya'lılara vergidir, Akha'larsa
sert, kaba, hodbin, Yunan deyimiyle barbardırlar.
Helene bir Troya'lı gelin olmuştur,
odasında hanım hanımcık kumaş dokuyan,
güzelim nakışlar yaparken yurdunu, eski kocasını,
kızını düşünen ve özlem çeken bir kadındır.
Kendi kendini suçlar. Priamos'un sözlerine
şöyle karşılık verir (İl. III, 172 vd.):
Senden hem korkarım, hem saparım seni,
sevgili kaytnbabam,
oğlunla buraya gelmeseydim keşke
evimi barkımı, o nazlı büyüttüğüm kızımı,
hısım akrabamı, can yoldaşlarımı
bırakmasaydım,
kara ölüme razı olsaydım keşke.
Böyle olmadı ne yapalım ki,
bak eriyip gidiyorum gözyaşı döke döke.
"Köpek gözlü" der kendine. Priamos'a olduğu
kadar Hektor'a da sevgisi ve saygısı büyüktür.
Ona da aynı pişmanlıkla yakınır (İl.
VI, 342 vd.).
Helene tam bilinçli bir insandır. Paris'i eleştirir.
Paris'i Menelaos'la teke tek savaştan kaçıran
tanrıça Aphrodite'nin çağrısına uymak
istemez, Paris'in yatağına dönmekten tiksinir
ve tanrıçaya karşı gelecek kadar yiğit ve yüreklidir,
meydan okur ona (İl. III, 399 vd.):
Gene mi sensin, tanrıça,
neden hep baştan çıkarmak istersin beni?
Söylesene, niyetin ne,
beni daha uzaklara, Phrygia'ya,
şirin Meionia'nın bakımlı bir iline götürmek
mi?
Oralarda, ölümlülerden bir adamın mı var
ki?..
Paris'in yanına kendin git yerleş hadi.
Çık, ayrıl tanrılar yolundan,
bir daha ayak basma Olympos'a,
ona bak, dert edin kendine onu,
sonunda da karısı yapsın seni, ya kölesi.
Tanrıya böylesi hakaret başka hiçbir metinde
görülmemiştir. Ancak Homeros'un romancıdan
farksız derin psikolojik görüşüyle
anlaşılabilir.
Odysseia'da Helene saygın bir kraliçe, iyi
bir ev kadını ve sevgi dolu bir ana gibi görülür.
Telemakhos babasını aramaya çıkıp Menelaos'un
sarayına varınca, en sıcak, en candan
konukseverliği Helene'den görür. Zeki
kadın onu kendi çocııgııymuş gibi kucaklar,
sever, okşar, babası Odysseus'la ilgili bir sürü
anı sayar, olayların da, kendinin de eleştlı
meşini yapar (Od. IV, 261 vd.).
Üstün bir tavrı, Telemakhos'u anlayan, acılarını
paylaşan insanca bir davranışı vardır,
ona tekmil acılarını unutturacak bir ilaç verir,
kendi eliyle işlediği bir yaşmak verir ve sonunda
büyüler delikanlıyı, Telemakhos da
Helene'ye bundan böyle bir tanrıça gibi tapacağını
söyler (Od. XV, 104 vd.).
Homeros Helena üstüne söylenecek ne varsa
hepsini söylemişti, Homeros'un çizdiği Helena
portresine kimse bir şey ekleyememiştir.
Nesnel düşünceyi, halkoyunu ve Helena'nın
başkalarınca eleştirilmesini de İthake çobanı
Eumaios'un ağzından yapar (Od. XIV, 68):
Afi şu Helene bütün soyu sopuyla yok
olaydı keşke,
bunca insanın dizlerini kıran bu kadının
kökü kurusaydı.
İşte Özetle Homeros'un Helene'si. Ama dediğimiz
gibi, her yazar Helena portresine bir
şey katmak istemiştir ve efsanesi aşağıd.ı
özetleneceği gibi büyüdükçe büyümüştür.
(1) DOĞUŞU. Helene, Zeus'la Leda'nın ki
zıdır, "ölümlü" babası Tyndareos'tur, Klytaimestra
kız kardeşi ve Dioskur'lar, yani Kastorla
Polydeukes erkek kardeşleridir (Tab.
12). En eski metinlerde bu böyledir. Sonraları
efsane değişmiş ve Leda'nın yerini Nemesis
almıştır. Zeus'tan kaçan öç tanrıçası Nemesis
dünyayı dolaşmış ve biçimden biçime
girmiş, günün birinde bir kaz oluvermiş, Zeus
da bir kuğu kuşuna dönüşüp yaklaşmış ona.
Nemesis'in doğurduğu yumurtayı çobanlar
bulup Leda'ya getirmişler. Yumurtadan çıkan
kızı Leda kendi çocuğu gibi büyütmüş. Efsanenin
başka anlatımları vardır: Zeus bir kuğu
kuşu biçiminde Leda'nın kendisine yanaşmıştır,
Leda bir (ya da iki) yumurta doğurmuş,
bundan Helene çıkmış, birinden Helene ile
Polydeukes, ötekinden Klytaimestra ile Kastor
çıkmış diyenler de var, bir tek yumurtadan
Helene, Kastorla Polydeukes'in doğduğu,
Klytaimestra'nın da tanrıyla bir ilişkisi olmayıp
Tyndareos'un kızı olduğu söylentisi de
vardır (Leda, Nemesis, Dioskur'lar).
(2) EFSANELERİ. Homeros destanlarında
bilinmeyen bir efsane, Helene'nin Lekadai-