Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Akhilleus'un, Hektor'un ölüsüne ve seyirci
kalan bahtsız Troya şehrine yaptığı işkence
dillere destan olmuştur: Hektor'u arabasına
bağlar, yedi kez dolaştırır Troya şehrinin çevresinde,
toz, toprak içinde. Bu korkunç manzaraya
tanrılar bile dayanamaz, Apollon,
Aphrodite yağlar sürerler bedenine, gece,
gündüz bekçilik ederler ölüsüne, sonunda Priamos'u
elinden tutarak götürürler Akhilleııs'a,
azgın yiğit de geri verir ölüyü babasına
(Apollon, Akhilleus, Priamos).
Hektor'a yakılan ağıtlar ve Hektor'un cenaze
töreniyle kapanır İlyada. Dinleyin bakın,
Boğazlara karşı yükselen Anadolu kalesine
nasıl gömmüşler Anadolu'nun bu ilk özgürlük
kahramanını (İl. XXIV, 784 vd.):
Dokuz gün odun taşıdılar yığın yığın.
Ölümlülere parlak şafak sökünce onuncu
günü,
gözyaşı içinde götürdüler Hektor'un
ölüsünü,
koydular yığınların tepesine, verdiler ateşe.
Gül parmaklı şafak sabah erken parlaymca,
ünlü Hektor'un ölüsü çevresinde toplandı
bütün halk.
Hepsi geldi bir araya, topluluk kuruldu,
parıldayan şarapla söndürdüler odun
yığınını,
söndürdüler ateş gücünün sardığı her şeyi,
sonra tapladı kardeşleri, dostları ak
kemikleri,
hepsinin yanaklarından iri yaşlar
dökülüyordu.
Kemikleri alıp kodular bir altın kutuya,
erguvan rengi yumuşak örtülerle sardılar
kutuyu.
Sarar sarmaz indirdiler derin bir çukura,
ekli kocaman taşlarla ördüler üstünü.
Sonra bir mezar tümseği yapmaya
başladılar,
gözcüler diktiler çepeçevre, dört bir yana,
mezar bitmeden Akha'lar saldırmasın diye.
Bir mezar tümseği olunca toprak kabara
kabara,
gerisin geri döndü hepsi şehre,
toplanıp bir güzel kutladılar çok ünlü şöleni
Zeusoğlu kral Priamos'un sarayında.
İşte böyle yapıldı atları iyi süren Hektor'un
cenaze töreni.
Helena. Yunan efsanelik kişilerinin en ünlüsü,
güzeller güzeli Helena (ya da Homeros'un
deyimiyle Helene) bin bir masal ve öyküye
kahraman olmakla kalmamış, kişiliği de son­
suz tartışmalara yol açarak, çeşitli görüş ve
yönlerden yorumlanmıştır. Helena'nın kişiliğinde
ilkçağ Yunan dünyasının güzele düşkünlüğü
dile geldiği gibi, güzel ve iyi, yani estetik
değerlerle etik, ahlak değerleri arasındaki
karşıtlık da yansımaktadır. Nitekim Homeros'tan
sonraki şair ve yazarlar (aralarında
Platon da vardır) bir kadının bunca savaşlara,
Doğuyla Batı arasındaki bu çapta bir çatışmaya
etken olabilmesini ahlakdışı görüp, Helena'nın
kaçırılması olayını olduğundan başka
türlü anlatmak yoluna gitmişlerdir. Helena'yi
yaratan Homeros'tur, bu tip en duru, en arı
ve en canlı olarak destanlarında canlanmaktadır,
öyle ki sonraki yorumlar bile hep İlyada
ve Odysseia'da atılmış anlatım temellerine
dayanır. Onun içindir ki, Helena'nın öykülerine,
efsanelerine girişmeden, bu güzelin Homeros
destanlarında nasıl karşımıza çıktığını
bir görelim.
Troya ovasındaki savaşın en kızgın bir anıdır-.
Menelaos'la Paris teke tek savaşa girişecekler
ve kazanan Helena'yı alıp götürecektir,
böylece bu bitmez tükenmez savaş kendiliğinden
sona erecektir. Başlarında Troya
kralı Priamos olmak üzere ihtiyarlar Batı kapısının
üstündeki kulede savaşı seyretmektedir.
Birden Helene görünür (İl. 111, 154 vd.):
Helene'nin görünce çıktığını kuleye
şu kanatlı sözleri söylediler usulcacık:
"Troya'lılarla Akha'lartn, böyle bir kadın
için
yıllardır acı çekmeleri hiç de ayıp değil.
Yüzüne bakan ölümsüz tanrıçalara benzetir
onu.
Ama gene de binse gemiye keşke gitse,
gitse de, bizi, çocuklarımızı belaya
sokmasa".
Priamos da tatlı tatlı konuşur Helene ile,
şöyle seslenir:
Buraya, yanıma gel kızım, otur şöyle,
gör bak işte, eski kocan, hısım, akraban,
dostların.
Bence suçlu sen değilsin, tanrılar asıl,
onlar yığdı başıma kan ağlatan savaşı.
Bundan daha uygarca, daha insanca bir görüş,
bir davranış akla gelmez ve böylesini
yaklaşık üç bin yıl önceki bir metinde bulmak
şaşırtır insanı. Ne var ki bu uygarlık, bu in-