Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

kate, Apollon'la Artemis'in başlıca sıfatlarından
olan hekatos-hekatebolos, yani hedefi
vuran anlamındaki kelimeyle ilgilidir (Apollon).
Leto'nun kardeşi olması da onun Yunan
din ve efsanesine sonradan gelme bir
tanrıça olduğunu belli eder. Hekate Yunan
varlığına sonuna dek yabancı kalmıştır, asıl
tapımma Roma'da rastlanır, burada ay tanrıçası,
geceye ve karanlığa egemen bir varlık,
büyük ve sihri elinde tutan bir kara güçler
ecesi olarak karşımıza çıkar. Vergilius'un
"Aeneis" destanında Dido Aeneas'ı yanında
alıkoyamayacagını anlayınca, onu kendine
büyü yoluyla bağlamaya çalışır (Aen. IV, 511
vd.): Üstünde kendi ölüsünün yanacağı odun
yığınını hazırlattıktan sonra, bir Hekate rahibesine
büyü formülleri okutur; saçları darmadağın
olan bu kadın yüz tanrılar, Erebos,
Khaos, üç biçimli Hekate ve üç yüzlü bakire
Diana adına başlar yakarışa (Dido). Hekate'
nin bu üç kılığı acaba kısrak, dişi köpek ve dişi
kurt biçimleri midir? Diana'nın kız, kadın
ve ay tanrıçası olarak üç biçimde canlandırıldığını
da biliriz. Hekate kimi bölgelerde üç
gövdeli bir heykel olarak imgelenir. Bu üçlü
karakteriyle Efesli Artemis'e ne kadar yakından
bağlı olduğu, onun başka bir yan ve yönünü
simgelediği apaçıktır.
Hekatonkheir'ler. Bkz. Yüz Kollular.
Hektor. Troya kralı Priamos'la kraliçe Hekabe'nin
en büyük oğlu Hektor (Tab. 16)
Anadolu'nun ilk ulusal kahramanıdır, çünkü
Troya savaşı Homeros'un llyada destanından
da anlaşıldığı gibi bölgesel bir karşılaşma değil,
Batı dünyasının Çanakkale Boğazından
Mezopotamya'ya kadar uzanan Asya (bugün
Küçük Asya deniyor) kıtasına ilk saldırışı, uygarlık
ve zenginlikte Batıyı çok aşmış olan
Anadolu'yu ele geçirmek için ilk denemesi,
girişimidir. Bunu ancak böyle anladıktan sonradır
ki, Homeros destanını gereğince değerlendirebilir,
Troya savaşının gerçek niteliğini
anlayabilir ve Boğazların kilit noktasında çarpışan
güçlerin asıl amacı açığa vurulduktan
sonra, savaşçılarının karakterine ışık tutarak
onları tarihteki benzerleriyle karşılaştırabiliriz.
Hemen söyleyelim ki üç, dört bin yıl önceki
Troya savaşıyla yakın tarihin Çanakkale savaşı
arasında göze çarpan bir benzerlik vardır
ve Hektor'u Mustafa Kemal'in atası olarak
görmek yanlış bir yorum değil, tersine tarihi
doğru değerlendirmenin bir örneği, bir belirtisi
sayılabilir. Troya'nın orta direği olan Hektor'un
kişiliğini incelemeye girişmeden önce,
Troya savaşı denilen büyük çatışmaya bütün
Anadolu'nun katıldığını metinlere dayanarak
göstermeliyiz.
İlyada'nın ikinci bölümünde "Gemiler Katalogu"
denilen bir parça vardır ki, burada Troya'ya
saldıran orduların da, Troya'yı savunan
kuvvetlerin de sayımı, dökümü yapılır. Destana
sonradan katılmış, özellikle İlyada Atina'da
ulusal destan olarak benimsenip de
Atina'yı yüceleştirme amacıyla kaleme alındığı
sanılan bu listede Yunanistan'dan gelme
kuvvetlere çok yer verilip, Troya'nın savaş
ortakları kısa geçildiği halde, savunmaya
Anadolu'nun hemen her tarafından güçler
katıldığı anlaşılır, llyada'da altmış kadar dize
tutan bu parçada (İl. II, 819-878) önce Toros
bölgesindeki kentler ve ordu komutanları sayılır,
sonra da Trakya'dan başka Mysia,
Paphlagonia, Maionia ve Lykia'ya kadar bir
yandan Karadeniz kıyılarına, öte yandan Akdeniz'e
kadar uzanan yaygın bir bölgenin ad:
geçer. Yunanistan'ı yüceltmek, Anadolu'yı
küçümsemek amacıyla düzüldügTı açıkça belli
olan bu metin bile Troya savaşının Anadolu
boylarınca ne denli benimsendiğini açığa vurmaktadır.
Daha sonraki bölümlerde de örneğin
Lykia'lı önderlerin savunmada ne büyük
bir yer tuttukları, giderek Hektor'u eleştirip
ona yol gösterdikleri görülür (Sarpedon,
Pandaros). Troya'nın kaderini elinde tutan
Hektor bu savaş ortaklarına karşı sorumludur,
onların istek ve öğütlerine saygı göstermek,
kendi çıkarlarını düşündüğü kadar onların
da görüşlerini hesaba katmak zorundadır.
Bütün bu sorumluluk ve yükümlülüklerdi ki
onu Anadolu'nun ulusal savunucusu olarak
diker gözlerimizin önüne. Bu görevi sonuna
dek nasıl yerine getirdiği, üstünde durulmaya
değer bir konudur.
İlyada Hektor'u hem savaşta bir kahraman,
hem de günlük hayatında bir insan olarak
canlandırır gözümüzün önünde. Destanda
onun kadar derinliğine işlenmiş bir tip daha
yoktur. Onun kişiliği Akhilleus'unkinin tam
karşıtıdır: Duygularını dışarıya vurmak, esin-