Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

köpek gibi kudurup saldıran anaç varlığın
simgesi olmuştur. Kimi efsanelerde onun evlat
acısına dayanamayarak gece, gündüz uluyan
bir dişi köpek haline dönüştüğü de ileri
sürülür. İlyada'da ilk karşımıza çıktığında Hekabe
tatlı dilli, cömert ve dini bütün bir ana
olarak gösterilir (İl. VI, 253 vd.). Savaştan
şehre dönen Hektor'un biraz dinlenmesini,
şarap içip serinlemesini ister, ama oğlu buna
yanaşmayınca, onun dileğini yerine getirir:
Athena tapınağına sunu sunmaya gider. Sonra
bölümler boyunca Hekabe'nin sözü geçmez,
ta ki Batı kapılarının üstünden Hektor'la
Akhilleus'un savaşını gözlemeye gelir.
O zaman da surlar dışında kalıp tek başına
düşmana karşı koyan oğlunu içeri almak için
şöyle seslenir (İl. XXII, 83 vd.):
"Hektor, yavrucuğum, saygı göster bu
memeye,
onu ağzına uzattığım günleri getir aklına,
unuturdun koynumda bütün dertlerini,
surlarımızın içinde yenmeye bak şu
domuzu,
gir içeri, canım oğlum, dışarda dikilme
karşısına.
Öldürürse seni bu adam, ey katı yürekli,
bir döşek üstüne koymayacağız ölünü,
ne ben ağlayacağım senin önünde, seni
doğuran,
ne cömert karın ağlayacak, gözümün
bebeği,
yiyecek seni çevik köpekler,
bizden uzak, gemilerin orada".
Hektor anasının, babasının yalvarmalarını
dinlemeyip de Akhilleus'la savaşta can verince,
Troya'da bir çığlıktır kopar, kral, kraliçe
ve bütün halk dövünmeye, ağlaşmaya başlar,
Priamos yas belirtisi olarak başını toza, toprağa
bular (İl. XXII. 406 vd.):
... Anası da saçlarını yolup duruyordu,
fırlatıp atmıştı parlak başörtüsünü,
dövünüyor, oğluna baka baka
haykırıyordu...
Başladı Hekabe kadınlar arasında uzun bir
ağıda:
"Bak anana yavrum, talihsiz anana,
senin acını göreyim, öldüğünü göreyim de,
bundan böyle nasil yaşayayım ben, nasıl?
Gece, gündüz yüreğimin ışığıydın bu
şehirde,
Troyalı kadınların, erkeklerin gücü, desteği,
bir tanrı gibi selamladı yavrum onlar seni,
sen onların büyük şanıydın sağken,
ama yavrum, kaderle ölümün elindesin
şimdi".
Aradan birkaç bin yıl geçti, ama Anadolu
kadınları gene bu sözlerle ağıt yakar ölen ana
kuzularına.
Hekabe düşmana gidip yalvarmaya kalkışan
kral Priamos'u akıl ve sağduyu adına alıkoymaya
çalışır, başaramayınca gene tanrılara
yakarış ve sunu sunma yoluna gider, katlanır
ve bekler. Gözünün bebeği, yiğit oğlu
Hektor'un ölüsü karşısına serilince de bagırmaz
çağırmaz, bir köpek gibi havlamaz da
Anadolu kadınına özgü bir ağırbaşlılık ve hayal
gücüyle canlandırır onu gözünde (İl. XXIV,
575 vd.):
Şimdi sen, sözümü duyarmış gibi,
yatıyorsun evinde taptaze,
benzersin Apollon'un tatlı okuyla vurduğu
insanlara.
İzmir'li şair Homeros böyle canlandırıyor
Hekabe'yi, Atina'Iı tragedya yazarı Euripides
ise onu "Troya'lı Kadınlar" ve "Hekabe" adlı
tragedyalarının baş kişisi yapmış, dramını derinliğine
işlemiştir. Bu oyunlarda Hekabe'yi
Troya yıkıldıktan sonra köle olarak orada,
burada sürünür görürüz. Kraliçe görkemini
ve erdemini sürdürür, ama kızı Polyksene'nin
gözleri önünde Akhilleus'un ruhuna kurban
edilmesini, üstelik de Trakya kralı Polymestor'a
emanet edilen oğlu Polydoros'un da alçakça
öldürülüp denize atıldığını görünce,
korkunç bir öç alma eylemine girer ve Polymestor'u
kör edip, çocuklarını da öldürür. Ne
var ki Euripides de Hekabe'yi akıl ve hak yolundan
ayrılmayan ulu bir kişi olarak gösterir.
Bu tragedyalarda Hekabe yalnız değildir,
Troya'lı kadınların topluluğu içinde direnci
yansıtan büyük bir varlık, doğal analık gücünün
simgesidir. Atina'Iı şairin ona tragedya
boyunca "Phrygia'lı" demesi boşuna değil,
Phrygia'ü Ana Tanrıça Kybele'nin bütün niteliklerini
içinde taşır ve dile getirir Hekabe
(Polydoros, Polyksene, Polymestor).
Hekabe'nin en küçük oğlu Paris'le ilişkisi
ve onu karnında taşırken gördüğü düş için
bkz. Paris.