Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
a, bir de ana katili vardır: Oidipus'la Orestes.<br />
Oidipus babası Laios'u bilmeyerek öldürür,<br />
gördüğü ceza korkunçtur, oysa Orestes<br />
bile bile öldürür anası Klytaimestra'yı. Alkmaion<br />
gibi o da babasının kanına giren anasını<br />
öldürür, ama suçu Alkmaion'unkinden daha<br />
da ağırdır, çünkü daha hesapb, daha bilinçlidir<br />
(Alkmaion).<br />
Agamemnon tragedyasında Mykene kralıyla<br />
birlikte Troya'dan dönen bilici Kassandra,<br />
Aigisthos'la Klytaimestra'nın cinayet hazırladıklarını<br />
sezer ve bu sezgiyi şu sözlerle dile<br />
getirir (Ağam. 1186 vd.):<br />
Bir koro var ki, hiç ayrılmıyor bu evden,<br />
tek sesli söylüyor ezgilerini,<br />
ama sesi kulağa hoş gelmiyor,<br />
övgü değil çünkü söyledikleri,<br />
insan kanı içmiş yüreklenmek için,<br />
evet, insan kanı içmiş<br />
bu evde oyalanan koro.<br />
Zoratarsm onu bu konaktan:<br />
Aynı soyun Erinys'leri bunlar.<br />
Piyesin sonunda sahnede Agamemnon'la<br />
Kassandra'nın yan yana yatırılmış ölüleri görülür.<br />
Mykene'de yönetimi ele alan çift kendi<br />
ölülerinin öcünü almak için kralı ve Troyalı<br />
tutsağını öldürmüşlerdir. Bunların öcünü alacak<br />
kuşak da yetişmekte, yedi yıl sonrasını<br />
gösteren "Khoephoroi" (Sunu taşıyan kızlar)<br />
adlı tragedyada Orestes öç alıcı olarak anasının<br />
karşısına dikilmektedir. Klytaimestra oğlunun<br />
ne amaçla geldiğini anlayınca, urbasını<br />
yırtıp memesini gösterir ve Orestes'in<br />
ayaklarına kapanarak yalvarır. Ana oğul arasında<br />
şöyle bir konuşma geçer (Khoe. 922<br />
vd.):<br />
Klyt. —Ananı mı öldüreceksin, yavrum<br />
benim?<br />
Or. —Seni ben değil, kendin öldüreceksin.<br />
Klyt. —Ama bak, ananın kinli<br />
köpeklerinden sakın<br />
Or. — Ya babamınkilerden nasıl kaçarım<br />
senden sakınırsam?<br />
Klyt. —Diriyken boşuna mı yakarıyorum<br />
bir mezara karşı?<br />
Or. — Babamı öldürdün ya, senin de ölmen<br />
gerek.<br />
Klyt. — Demek bir yılan doğurmuş,<br />
büyütmüşüm ben.<br />
I.UİNYS'l.l.K<br />
Orestes anasını öldürür, daha önce Algis<br />
thos'u da vurmuştu, sahnedeki kapı açılıp ge<br />
ne ikisinin ölüsü görülür. Orestes eylemini<br />
haklı gösterir: Evet, der, anamı öldürdüm,<br />
ama o da babamı öldürmüştü, tanrıların tiksindiği<br />
pis bir kadındı anam, oysa benim elime<br />
güç katan, Pytho tanrısı Loksias'tır, yani<br />
Apollon'dur. Böyle konuşurken, birdenbire<br />
yanı başında kara urbalı kadınlar belirir, bakar<br />
ki Gorgo yüzlü, saçları yılanlarla örülmüş<br />
Erinys'ler bunlar. Ellerinden taptaze kan damlamakta.<br />
Orestes bağırır, çağırır ve deli gibi<br />
atar kendini dışarıya. Koro yakınır. Atreus'<br />
tan bu yana üçüncü ölüm kasırgasıdır bu. Sonu<br />
nereye varacak? Ate'nin öfkesi dinecek<br />
mi?<br />
Üçüncü "Eumenides" tragedyası Delphoi<br />
tapınağının önündeki bir sahneye açılır:<br />
Apollon'a sığınmış olan Orestes evrenin göbeği<br />
sayılan taşın üstüne yıkılmış, yalvarmaktadır.<br />
Erinys'ler korkunç hırıltılarla dört<br />
dönmektedir çevresinde. Apollon gelir, onla<br />
rı uyutur, derken Klytaimestra'nın tayfı dürter,<br />
uyandırır köpekleri, Apollon oklarıyl.ı<br />
onları kovduktan sonra sahne değişir ve Atina'daki<br />
Akropolis görülür. Orestes'in davası<br />
Athena'nın tapınağı önünde görülecektir bu<br />
kez. Tam bir mahkeme sahnesidir bu. İki<br />
hak ve hukuk anlayışının çarpıştığı bir mahkeme:<br />
Geleneksel kısas kurallarını simgeleyen<br />
Erinys'ler, kendini ve eylemini savunan<br />
bir insanla karşı karşıya gelip tartışmaktadırlar,<br />
sonuç mahkemenin vereceği oylara bağlıdır.<br />
Orestes Athena tanrıçanın verdiği bir<br />
oy fazlasıyla beraat eder. Böylece tanrı kararı,<br />
kader ağırlığı yerine insanların mahkemesi,<br />
yani Areopagos kurulmuş olur. Tragedyanın<br />
sonunda yenilgiye uğrayan Erinys'ler<br />
korosu öfkeyle çekilmek üzeredir ki, Athena<br />
onları Atina'nın koruyucuları olarak şehirde<br />
kalmaya çağırır, buna karşılık Atina halkından<br />
sonsuz saygı göreceklerdir. Erinys'ler<br />
değişir, iyi niyetliler diye çıkarlar ortaya, bunun<br />
simgesi eski hukukla yeni hukuk anlayışının<br />
birleşmesi olsa gerek. Erinys'ler bundan<br />
böyle Atina'ya bet bereket saçacak tanrıçalar<br />
olarak intikamı değil, adaleti gerçekleştireceklerdir.<br />
Aiskhylos'un, Atina din ve<br />
devlet anlayışını yüceltmekte ve yeni yeni<br />
kavramlar kurup, onları canlandırmaktaki
Change language