Nikotinin Nörobiyolojisi ve Farmakolojisi - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri 127 

TÜRKİYE’DE SIK KARŞILAŞILAN PSİKİYATRİK HASTALIKLAR 

Sempozyum Dizisi No:62 •Mart 2008 S:127-142 

SİGARA BAĞIMLILIĞI 

ve KADIN 

Prof. Dr. Müfi t Uğur 

Nikotinin Nörobiyolojisi ve Farmakolojisi 

Sigara dumanında bulunan nikotinin asetil kolin reseptörleri üzerinde nörotropik ve 

nörotoksik etkileri ile bilinen bir farmakolojik ajandır. Nikotinik asetil kolin reseptörleri 

nöromüskuler bağlantı yerinden izole edilmiştir. Aynı zamanda beyinde de bulunmaktadır. 

İon kanalları üzerinden etki ettiği için bu reseptörün patolojisine kanalopatiler adı da verilmektedir. 

Bunlara kolinerjik kanal modülatörleri adı verilir. 

(ChCMs) kolinerjik kanal modulatörleri Merkez Sinir sisteminde kolinerjik sistemleri 

modüle etmek için de tedavi maksadıyla kullanılır. Bu maksatla en çok kullanıldığı 

durumların başında ADHD (dikkat eksikliği bozukluğu), AAMİ (age associated mental 

impairment), nörodejenerasyon (Alzheimer, Parkinson), epilepsi, kronik ağrı, İnfl amatory 

bowel syndrome (İ B S), obstruktif uyku apnesi gibi durumlar gelmektedir. 

Asetilkolin ve Kolinerjik Reseptörler: 

İlk olarak periferik etkisi bulunmuş, daha sonra Renshaw hücrelerinde motor nöronlarda 

sinaptik nörotransmisyonda etkili olduğu görülünce merkezi etkili olduğu anlaşılmıştır. 

(CURTİS-ECCLES-1958). Talensefalondan spinal korda kadar olan sahalarda asetilkolinesteraz 

enziminin görülmesi ile bu sahalarda Kolinerjik hücrelerin–yolların bulunduğu 

kanaatine varılmıştır (FELDMAN et al, 1997). 

Mevcut asetil kolin reseptörleri kendi aralarında Muskarinik ve Nikotinik olmak üzere 

ikiye ayrılırlar. Bunlar aynı zamanda yapısal,elektro fi zyolojik ve fonksiyonel farklılıklar 

da gösterirler. Muskarinik reseptörler eksitatör veya inhibitör etkiye sahiptir. Muskarinik 

reseptörler G-proteinine bağlı olduklarından bunlara aynı zamanda METABOTROPİK 

RESEPTÖRLER de denir. Etkileri Nikotinik reseptörlere göre daha yavaş başlayıp daha 

uzun sürer. Muskarinik reseptörlerin etkilerini ise Atropine ve Scopolamine bloke eder. 

Nikotinik Kolinerjik reseptörler ise daha çok eksitatör özelliklidirler, çok çabuk etki gösterirler 

(milli saniye), süratle sonlanıp, duyarsızlaşırlar (desensitizasyon). Bu Nikotinik

128 

Sigara Bağımlılığı ve Kadın 

reseptörler d-tubocurarine ve mecamylamine ile bloke olurlar. Nikotinik asetilkolin reseptörleri 

de kendi aralarında (alfa-beta-gama-sigma–epsilon) olmak üzere beş alt grupta 

gözden geçirilmektedirler. 

Bütün bu alt yapılardan sadece alfa 6 ve alfa 8 insanlarda gösterilememiştir. Yapılan 

çalışmaların ileride daha değişik alt üniteleri ortaya çıkarması beklenmektedir. 

Nikotinik asetilkolin reseptörlerinin farmakolojik özellikleri: 

Alfa ve beta alt grup farmakolojik özellikleri belirlemektedir. Beta alt grup fonksiyonu; 

agonistlerin ve antagonistlerin kanaldan ayrılma ve kanalın açılma oranını yansıtır. Strikninin 

kuvvetli antagonist etki göstermesi bu reseptörlerin bazı farmakolojik özelliklerinin 

GLİSİN reseptörlerinin farmakolojisine benzediğini telkin etmektedir (ELGOYHEN 

1994). nAchRs allosterik proteinler olup, bunların fonksiyonel özellikleri asetil kolin 

veya nikotinin bağlanma yerinden başka yerlere bağlanmak suretiyle tesir etmektedirler 

(BERTRAND-CHANGEUX 1995). Araştırmacılar steroidlerin de nöron al asetil kolin 

fonksiyonları üzerinde yapıcı etkilerini göstermektedir (VALERA 1992). Dihydropyrinin 

bağlanması ile de nöron al asetil kolin fonksiyonları hem fasilatör, hem de inhibitör etkiler 

gösterir (DEMAJ et al,1993). Kalsitonin reseptör duyarsızlaşmasını hızlandırmaktadır 

(MULLE et al 1988). Araşidonik asidin nöronal asetilkolin fonksiyonları üzerinde inhibitör 

etkisi olduğu gösterilmiştir (VİJAYARAGHAVEN -1995). 

TASNİFİ: 

Bu tasnifi n esası Nikotinik asetil kolin reseptörlerine etki ederek Nikotinik agonist ya 

da Nikotinik antagonist etkilerin görülmesi esasına dayanır. Bu yüzden de bunlara Nikotinik 

agonistler veya Nikotinik antagonistler adı da verilir. 

Bir diğer tasnifte NAchRs ile interaksiyona giren bileşiklere; Kolinerjik Kanal Modulatörleri 

ismi verilir. Bunların üç önemli hedefi vardır. 

1- Bunlar asetil koline bağlanarak etki ederler. Liganda ya da ion kanallarına bağlanmazlar. 

2- Nikotinin değişik alt tiplerinin değişik etkileri olduğunu gösterir. 

3- Bu bileşiklerin potansiyel faydalarının olduğunu bize düşündürür. 

a-Nikotinik asetil kolin reseptör (AChR) aktivasyonunda fi zyolojik olaylar: 

Sinaptik transmisyon üzerinde etkilidir. 

nAchRs nöromüsküler ve ganglionik iletide çok önemlidir (Taylor 1990). Nöronal 

nAchR yüksek Calcim permeabilitesine sahip olmasından dolayı beyinde daha çok modülatör 

etkiler göstermektedirler(ROLE-BERG 1996). 

Presinaptik reseptörler pozitif veya negatif şekilde transmitter releasini modüle ederler 

veya release yapacak aksiyon potansiyellerini üretirler. 

Presinaptik nAchR, sinaptik reseptörlerde transmitter releasini pozitif biçimde etkiler. 

İstirahat halinde calciuma bağlı tarsmitter releasi de yaparlar.

Prof. Dr. Müfi t Uğur 129 

b- Lokal serebral Glukoz kullanımı (R.C.G.U)(Regional cerebral glucose utilisation): 

Nikotin eğer akut biçimde alınacak olursa farelerde bölgesel serebral glikoz kullanımını 

anlamlı derecede stimule eder. Bu olay beyinde daha çok ödüllendirme ve güçlendirme ile 

ilgili sahaların Ödüllendirme ve güçlendirme ile ilgili beyin sahası olan vantral tegmental 

alan ve hebenula da glikoz kullanımını artırmaktadır. Emosyonlar ve motivasyonlar 

ile ilgili beyin sahası ise Papez devresi içindeki oluşumlardır. Motor ve koordinasyon 

fonksiyonları ile ilgili beyin sahası ise serebellum ve substantia nigra, nöroendokrin 

fonksiyonların ve görme fonksiyonunun colliculus superior ile accessory optik sistem 

tarafından regule edildiği bilinirken otonom sistem fonksiyonlarından hipokampus sorumlu 

tutulur (London-1995). 

Farelerin yerine insanlara akut olarak nikotin verildiğinde, insanlarda lokal serebral 

glikoz kullanımında (R.C.G.U) azalma gözlenir (London1995). R.C.G.U (Regional cerebral 

glycose utilisation) da bir azalma ortaya çıkardığı için; nikotin (sigara) insanlarda 

alışkanlık ortaya çıkaran bir madde olarak bilinir.Diğer alışkanlık yapıcı maddeler (alkol, 

barbitürat, benzodiazepine ve amfetamine ile kokain ve morfi n de benzer şekilde R.C.G.U 

da bir azalma yapmaktadırlar. 

c-Serebral dolaşım: 

Nöronal nAchRs serebral kan akımının kortikal kontrolünü yapan nörojenik mekanizmalarda 

rol oynamaktadır. Bu reseptör fonksiyonun modülasyonu klinikte oldukça önemli 

anlam taşımaktadır. Basal ön beynin elektrik ile uyarılması serebral kan akımında (C.B.F) 

artış yapmaktadır (Linville et al 1993). Alzheimer hastalığındaki perfüzyon bozukluğuna 

paralel olan bir bulgudur. Alzheimer hastalığında nAchR azalmasını yansıtmaktadır. 

Mecamylamine ise istirahat halindeki kortikal kan akımını azaltmaktadır. İnsanların paryeto 

temporal kortekslerinde bu azalma en çok olmaktadır. (Gitelman-Prohovnik-1992). Bu 

alan daha çok Alzheimer hastalarının beyin görüntülemelerinde en çok dikkat edilen bir 

sahadır(Heiss et al 1990). Nikotinin serebral kan akımını (C.B.F) azaltması nAchR kayıpları 

ile ilgili olup, Alzheimerli bir çok hastada bildirilmiştir (Smith-Giacobinni,1992). Bazal 

ön beyindeki nAchR gruplarının kaybında da (C.B.F ) serebral kan akımının azaldığını 

1986 senesinde Shimohama ve arkadaşları göstermişlerdir. 

Nikotinik Asetil kolin reseptörlerinin görüntüleme tekniklerindeki 

yenilikler: 

Sigara içenlerde C11-nikotine uptake’inde sigara içmeyenlere oranla artma bulunmaktadır. 

Çünkü nAchRs lerde upregulasyon meydana gelmiştir (NYBAK et al- 1994). 

Alzheimer hastalığında ise C11-nikotin bağlaması; nAchR’lerinde azalma olduğu için 

down-regule olup azalmıştır. Alzheimer hastalarının uzun süre kolinesteraz inhibitörleri ile 

(TACRİNE) ile tedavi edilmelerinden sonra, C11-nikotin uptake’in de artma olmaktadır.

130 


Nikotin Asetil kolin reseptörleri –Nörotoksik ve Nörotropik olaylar: 

a-Myasthenia Gravis 

Konjenital myasthenia gravis ender görülen otosomal resessif bir kas hastalığıdır. 

Çocukluk yaşlarında başlamaktadır. İlk belirtisi çok zaman bir oftalmoplejidir. Konjenital 

türü nAChR lerine karşı olan bir oto immün hastalık değildir. Çünkü nAchR antikorları 

bulunmaz. Bunlarda alfa 1 alt grubun mutasyonu olmuştur. Bu da yetersiz nAchR oluşuma 

sebep olur ve nöromüsküler ileti ileri derecede bozulur (Engel et al 1993). 

b-Nörodejenerasyon 

nAchR mutasyonu daha çok alfa 7 alt grupta olduğunda bu tablo ortayla çıkmaktadır. 

Bu mutasyon durumu ile nörodejenerasyon tablosunun ortaya çıktığını Treinin ve Chalpie 

isimli araştırmacılar 1995 yılında göstermişlerdir. Disfonksiyonel nAchRs ile apoptosis 

olmaktadır. Sistemik bir şekilde beyin hücrelerinde kayıplar olur. Kompetitif inhibitörler 

(d-tubocurarine) ile mutasyona sebep olan C.elegans inkübe edilecek olursa hastalığın 

seyrinde bir yavaşlama olur.d-tubocurarine ile inkubasyon nöron kaybını bazı görüşlere 

göre durdurmaktadır. 

c-Şizofreni: 

Bu hastalarda Kolinerjik sistem bozuktur. Şizofren hastaların %90 kadarı sigara içmektedir. 

Bu insanlar kendiliklerinden sigara dumanı ile Kolinerjik agonist etki kazanırlar ve 

kendi kendilerini bir şekilde tedavi ederler. Oysa sigara içme frekansı diğer psikiyatrik 

hastalık hallerinde %45 ila %70 arasında bulunmaktadır. Oysa sigara kullanımı; psikiyatrik 

problemi olmayan genel nüfus içinde %33 frekansındadır(HUGHES et al 1996). 

Bir teoriye göre bu aşırı sigara içim bir genetik etki sonucudur. Şizofreni hastalığının 

bir genetik özelliği “stimulusa karşı azalmış uyandırılmış potansiyellerdeki bozukluk” 

durumudur. Psikiyatrik hastalıkları olanlarda ikinci uyarana karşı uyandırılmış potansiyel 

cevaplar,birinciye olandan daha zayıf veya düşüktür. Şizofreni hastalığında ise; ikinci 

cevaba daha güçlü cevap geliştirilmesi; nöron al responsları işitme uyarısına karşı daha 

düşük oluşturmalarındandır. Hippokampal Kolinerjik inputlar ve girişleri bozulmuştur. Bu 

bozukluk daha çok dentate girus ve hippokampus ta olmaktadır (Leonard-1999). 

Şizofrenlerin sigara içmeyen akrabalarında nikotin, P.50 yi arttırmaktadır. Bu etki kısa 

süreli olduğundan nAchR desensitizasyon durumunu yansıtır (Adler -1992). Bu yüzden bu 

insanlar sigara içmek suretiyle kendilerini tedavi ederler. Bütün buna rağmen şizofrenlerin 

kullandıkları sigara içindeki nikotinin onların negatif belirtilerini tedavi etmesi bakımından 

olumlu tesiri de vardır. 

d-Epilepsi 

Epilepsinin değişik tipleri irsiyet ile ilgili bulunmaktadır. Nikotin toksik dozlarda 

Nöbet ortaya çıkarabildiği gibi bazen status durumuna da sebep olup ölümle sonlanır. 

(Taylor 1990). Nöron al AChRs te ortaya çıkan nokta mutasyonlardan dolayı ion


kanallarının ileti özellikleri bozulur, reseptörlerin desensitizasyon durumları değişir. Çok 

zaman bu mutasyon alfa alt ünitelerde meydana gelmektedir. Postsinaptik membranı etkileyen 

bu değişiklik epilepsi nöbetlerine yol açabilmektedir. Bu duruma ADNFLE (otozomaldominant 

nocturnal frontal lob epilepsisi) adı verilmektedir. Bu epilepsi tipi 20 ci 

kromozomda yapısal bir değişiklik, bir mutasyon sonucu ortaya çıkıyor. Alfa4nAChR de 

bozulma oluyor. Calcium un permeabilitesinde bir bozulma–düşme olur. Bu bozuk alfa 4 

alt ünitesi ile birleşen birtakım kimyasallar talamokortikal dengesizliği düzeltmektedir. 

Tedavi erken yapılacak olursa merkez sinir sisteminin ontogenezi düzeleceğinden tamamen 

ortadan kalkabilir. 

e-Dikkat ve Kognisyon 

Bir çok hayvan tecrübesinde hayvanların dikkatini nikotinin arttırdığı görülmüştür 

(Evendon et al 1993). Beyin hasarlı ve yaşlı hayvanlarda nikotin bir ztakım dikkat problemini 

düzeltmektedir. İnsanlarda nikotinin intravenöz yolla verilmesi veya nikotin 

patchleri ile uygulanması, dikkatin direk olarak düzelmesi ile, arkadan insanların bozuk 

kognisyonlarında da bir düzelme ortaya çıkmıştır. nAChRs asetil kolin; glutamate, 

dopamine, norepinefrinin, serotoninin ve GABA salınımını arttırır (Wonnacott 1997). 

Yapılan çalışmalarda Alzheimer hastalarına akut olarak verilen nikotin bu kişilerin bozuk 

dikkatleri üzerine iyi gelir (Newhouse, Sahakian 1988). Bu gibi düzelen durumları 

Kolinerjik kanal blokeri olan mecamylamine ve lobeline geri döndürmektedir. Kolinerjik 

inputların azalmasıyla bozulan dikkat ve kognisyon; nikotin ile düzelir(Muir et al 1995). 

Aynı zamanda nikotin ADHD hastalığında çocuklarda ve erişkinlerdeki kognitif yıkımı 

da düzeltmek amacıyla kullanılmaktadır (Ernst ve Zemaatkin 1995). Kolinerjik kanal 

modulatörleri de emniyetli bir şekilde ADHD tedavisinde kullanılabilir. Hedef nAChR 

olduğundan; kortikal kolinerjik transmisyonda ve dopaminerjik tarnsmisyondaki yetersizliklerin 

düzeltilmesi ile nikotin hafızayı ve kognisyonları düzeltir. 

f-Parkinson hastalığı 

Parkinson hastalığı nörodejeneratif bir hastalık olup istirahat tremoru, rigidite, bradikinezi, 

ve postural refl eks kaybı ile tanınır. Bu ekstrapiramidal belirtiler nigrostriatal dopaminerjik 

sistemin bir bozukluğunu yansıtmakta ve substantia nigra daki nöronların dejenerasyonunu 

gösterir (German 1989). Parkinson hastalığındaki ilk hedef dopa agonisti 

kullanımıdır. Epidemiyolojik çalışmalar sigara kullanımı ile Parkinson hastalığı arasında 

ters bir ilişki olduğunu göstermektedir (Smith ve Giacobinni -1992). 

Aynı zamanda Parkinsonlu hastaların beyinlerinde nAChRs azalır. Bu da nikotinin 

bu hastalıkta potansiyel bir faydası olacağı düşüncesini doğrular. Nikotin aynı zamanda 

hayvanlarda substantia nigra da dopamin kullanımını azaltmak suretiyle beyindeki dopamine 

miktarını da arttırmaktadır (Janson et al 1989). Yapılan altı Parkinsonlu hasta üzerindeki 

çalışmada sigara kullanımının tremor, rigidite, bradikinezi ve duruş bozukluklarını 

düzelttiği gözlenmiş;fakat aynı sonuçlar nikotin sakızları ile elde edilememiştir (İshikawa

132 


ve Miyatake 1993). Motor bozuklukların yanı sıra Parkinson hastalarında demans ta olur. 

Bu demansiyel durum Kolinerjik fonksiyonların kaybı ile ilgilidir. Bunlarda bazı nikotin 

preparatları ile dopaminerji güçlendirilmekte ve semptomlar iyileşmektedir. 

Burada etki nikotinin dopamine salınımını fasilite etmesiyle olmaktadır. Dopaminerjinin 

artması ise semptomatolojiye iyi gelmektedir. Diğer bir görüş ise nikotinin nikotinin 

nöroprotektif özelliğine bağlanmaktadır. Nikotin substantia nigra da bulunan nöronları bir 

takım nörotoksik etkilerden de korumakta ve onların hastalanmasına mani olmaktadır. Her 

şeye rağmen sigara kullanımı ile Parkinson arasında bir ters ilişki bulunmaktadır. 

g-Anksiyete 

Halk arasında sigaranın sinirlere iyi geldiği yaygın söylemi bulunmaktadır. Bu durumda 

kullanılan sigara ile çok zaman nikotinin kesilme belirtileri tedavi edilmekte ve bir rahatlama 

hissedilmektedir. (Corigal, Pamerlau 1993). Yapılan kontrollü çalışmalar sigaranın 

insanlarda anksiyolitik etkisi olduğunu gösterir (G”ilbert et al 1989). Anksiyolitik etki 

nöron al nAChRs yolu ile olmakta ve bu etki mecamylamine tarafından bloke edilmektedir. 

Benzodiazepinler gibi anksiyolitik benzer etkisi olmasına rağmen onlar gibi sedatif ve 

amnestik etkisi yoktur, alkolün narkotik tesirinin potansiyalize etmez. 

h-Tourette sendromu: 

Tourette sendromu motor tikler ile istem dışı ses çıkarmalar ile karakterize, nöroleptik 

ilaçlar ile tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bu nöroleptik ilaçlar vakaların ancak %70 

kadarında fayda (Erenberg et al 1987). Uzun süre haloperidol kullanımının tardif diskinezi 

gibi riskinin de bulunduğu göz önüne alındığında nikotinin hayvan deneylerinde ortaya 

çıkardığı nöroleptiklerin etkisini potansiyalize etme özelliği göz önüne getirildiğinde 

nöroleptikler ile birlikte kullanımı uygun olabilir ve bu şekilde Tourrette hastalarına nikotin 

sakızları, nikotin patch leri kullanıldığında bunların nöroleptikleri de kullanması halinde 

ortaya çıkan tiklerin frekansında anlamlı derecede azalmalar ortaya çıkmıştır (Mc 

Conville et al 1991). Tedaviye son verilse bile nikotinin bu faydalı etkisi haftalarca devam 

eder (Silver ve Sanberg1993). 

i-Sigarayı bırakma 

Sigara nikotinden başka birçok yabancı maddeler içermektedir. Alışkanlık durumu 

nikotinin beyindeki güçlendirme ve mükafatlandırma merkezlerini kuvvetlendirmesine 

bağlıdır. Hayvanlara ve insanlara verildiğinde nikotin özellikle mesolimbik dopaminerjik 

bölgeye etki eder. (Benowitz 1996, Corrigall 1993). Nikotin alışkanlığının fi zyolojik 

ve psikolojik yönleri de oldukça kuvvetli olduğundan çok zaman sigara programlarının 

pek fazla iyi sonuç vermedikleri ortaya çıkmaktadır (Oates et al 1988 Stolermann1995). 

Sigaranın dışında en çok kullanım biçimi nikotin sakızları ve transdermal patchler yolu ile 

olur. nAChRs blokajı için mecamylamine kullanılabilirken, agonisttik özelliğinden dolayı 

lobeline kullanılabilir.


j-Analjezi 

Nikotin zayıf antinosiseptif bir maddedir. Asetilkolin agonistleri ile birlikte kullanımı 

bu etkiyi arttırır. Tam nikotinin etki için tesir ettiği saha bilinmiyor. Muhtemelen nikotin 

subkortikal alanlardaki sinir hücrelerini aktive ederek asetil kolin salınımı ortaya çıkartır; 

bu da desandan ağrı yolları üzerinde inhibitör etki edecek nöronları uyarıp başarılı olur. 

(Pert 1987). Bir başka görüşe göre de AChR stimulasyonu omurilikte intraselüller calciumu 

arttırarak antinosiseptif mekanizmaları uyarır (Bannon et al 1995). Kuvvetli bir 

antinosiseptif madde olan bir alkaloid Epibatidine dir. Bu madde morfi nden 100 kat daha 

güçlü bir madde dir. Bu madde nAChR aktivasyonu ile analjezi etkisini göstermektedir. 

Aynı zamanda bu etkisi ile birlikte ciddi hipertansiyon ve konvulsiyonlar da yapar. 

k-Prostat fonksiyonları 

Epidemiyolojik çalışmalar sigara kullanımı ile prostat fonksiyonları arasında bir ters 

ilişki olduğunu göstermektedir (Roberts et al1997). Jaonlarda yapılan bir çalışma, sigara 

kullananlarında idrar yolları problemleri daha az ortaya çıkmıştır. Bu durum sigaranın 

diürezi arttırmasına bağlı olabilir ve sigara miktarı günde 1.5 paket olduğunda prostat 

fonksiyonları daha kötüleşir. Hafi f derecede sigara kumlananlarda sonuç daha iyidir. 

l-İltihaplı kalın barsak hastalığı (infl amatory bowel syndrome) 

Sigara kullanımı ülseratif kolit durumlarına da iyi geldiğini gösterir (Calkins 1989). 

Nikotin patch leri bile iyi sonuçlar vermiştir. Buna rağmen Crohn hastalığı ise sigara 

kullanımı ile çok daha kötü olmaktadır. Ortaya çıkan görüşlerden bir tanesinde nikotin 

bağırsak sisteminde E-selectin isimli enzimin ortaya çıkmasına mani olmakta ve downregule 

etmektedir. Bu madde iltihaplı hücreleri fi ltre etmektedir. Nikotin müshilleri oldukça 

faydalı sonuçlar vermektedir. 

m-Obstruktif uyku apnesi 

Nikotin sakızlarının obstruktif uyku apnesinde apne epizotlarını azalttığı gösterilmiştir 

(Goethe et al 1985, Wali 1995). 

NİKOTİNİN FARMAKODİNAMİSİ ve FARMAKOKİNETİĞİ 

Nikotin sigaranın alışkanlık yapan bölümüdür. Burada tütünün sigara veya diğer 

şekillerde kullanımı kastedilmektedir. Nikotin aynı zamanda nikotin sakızı, transdermal 

patch, nasal spray, ve inhalasyon yolu ile de alınabilir. Bu yollardan kullanılması sigaranın 

bırakılması için faydalı olabilir. Ayrıca bir takım hastalık durumlarının tedavisi için (ülseratif 

kolit, Parkinson hast, Alzheimer hast)de kullanılmaktadır.

134 


Nikotinin kimyası ve tütünün kullanılması: 

Sigara kullanımında volatile ve partiküllü maddeler bulunmaktadır. Sigara dumanındaki 

volatile faz içinde 500 kadar değişik gaz tabiatlı bileşim bulunmaktadır. Bunlar azot, karbon 

monoksit, karbondioksit, amonyak,hidrojen siyanür gibi maddelerdir. Bu gazlardan 

oluşan faz sigaranın %95 ini meydana getirmektedir. Partikül fazı ise %5 kadar olup 3500 

kadar değişik kimyasal madde tarafından meydana getirilmektedir. Bu fazın en önemli 

maddelerinden bir tanesi nikotin isimli alkaloiddir. Diğerleri nornikotin, anetabine, anabasinedir 

(Hoffman et al 1997). Partikül safhasında su ile birleşen muhtevaya katran 

–TAR adı verilir. Bunlar arasında polinükleer aromatik hidrokarbonlar, N-Nitrosaminler, 

ve diğer aromatik aminler bulunmaktadır. Lakin tütünün alışkanlık ortaya çıkaran bölümü 

ise nikotindir. 

Nikotin bir tersiyer amin olup piridin ve pirolidin halkalarını içerir. 

Aynı zamanda nikotinin iki adet steroiszomeri de bulunmaktadır. S-nikotin aktif 

izomerdir ve Nikotinik Kolinerjik reseptörlere bağlanır. Aynı zamanda tütünde de bulunur. 

Sigara içerken rasemizasyon olur ve sigara dumanında R-nikotin oluşur. Oluşan bu az 

miktardaki R-nikotin ise Kolinerjik reseptörler üzerinde zayıf antagonizma yapar. 

Nikotinin farmakokinetiği 

Nikotin tütünün yanmasının distilasyonu sonucunda elde edilir. Damlacıklar tarzında 

nikotin ihtiva eden katran (TAR)akciğere çekilerek ufak hava yollarına ve akciğer alveollerine 

depolanır. Nikotin zayıf bir alkaloiddir. Hücre zarından ortamın PH sına bağlı olarak 

emilmektedir. 

Tütün dumanı (Amerikan sigaralarında )PH 5.5 (asidik) olduğu için bu PH da nikotin 

ionize olur, membranları geçemez ve dumanın içindeki nikotin dudak mukozasından 

emilmez. Bunun yanı sıra pipo ve puro ile alınan sigara dumanının PH sı 8.5 tir (alkali). 

Bu PH ta nikotin ionize olmamış bir şekilde bulunur ve nikotin ağızdan emilir. 

Bir kez sigara dumanı ufak hava yollarından geçip akciğer alveollerine ulaştıktan sonra 

burada fi zyolojik olarak PH seviyesi emilebilecek duruma getiren imkanı bulur ve süratle 

emilir. Emildikten sonra da dolaşıma karışır ve değişik dokulara ulaşır. Nikotinin beyine 

ulaşması için 10-19 saniye kafi dir. Bu esnada arteriyel kanda bulunan nikotinin,venöz 

kandakinden altı (6) misli fazla olmasından dolayı beyinde yüksek konsantrasyona ulaşır 

(Gourley, Benowitz 1997-Henningfi eld 1993). Nikotinin plazmadaki seviyesi beyindeki 

gibi yüksek olup süratle azalır. Bu azalma ile periferik alanlar doyurulurken, bir taraftan 

de nikotin elimine edilir. Bir gün içinde birden çok kere sigara içildiğinde doyum 

noktalarında inip-çıkmalar (osillalsyonlar) olur. Nikotinin yarı ömrü ise 2 saattir. 6-8 saatten 

sonra birikim yapmaya başlar. Bu birikim yapmanın başlamasından sonra da gece 

boyunca nikotin seviyesinde bir korunma olur. Gün içinde nikotinin plazma seviyesi 20- 

40ng/ml arasında değişir (Benowitz 1982). Buna rağmen insanların kullandıkları sigaraya 

bağlı olarak plazma nikotin seviyesi ve sigaradan alınan nikotin miktarında değişkenlikler 

olur. Sigara içenler her sigara dumanını çektiklerinde “Puff Volume “(sigara nefesi) tut-


mak, çabuk boşaltmak suretiyle bu durumu maniple ederler. Her sigara içiminde çekilen 

duman sayısı, dumanın çekilişi ile bu maniplasyon kontrol edilir (Herning et al 1983). 

Nikotin sakızlarındaki nikotin, tütünün çiğnenmesi veya enfi ye çekilmesi ile nikotin 

ağızdan emilir. Plazma nikotin konsantrasyonu yavaşça yükselir ve 30 dakikada doruk 

seviyeye ulaşır ve müteakip 2 saat sonra da düşmer. Nikotin sakızlarında; sakız çiğnendikçe 

nikotin salınımı olur,bu yüzden de bu metotta sakızdan nikotinin tam ekstraksiyonu olmaz. 

(2mg sakız %53, 4 mg sakız ise %72 lik bir salınım miktarı sağlıyor). Bu durumda 

önemli bir miktar nikotin de ağızdan yutulur. Nikotinin sistemik dozu düşük olur. Sakız 

çiğnemekle ulaşılan nikotin seviyesi,her zaman sigara içildiği zamanki nikotin seviyesinden 

çok düşüktür (Benowitz et al 1987- McNabb 1984). 

Transdermal nikotin patchleri 16 ila 24 saatte 15-22 mg nikotin nakleder (Benowitz 

1995). Nikotin yavaş emilir ve plazma seviyesi yavaşça 6-10 saatte yükselir. 7-8 saatlerde 

sabit seviyede kalır ve son 6 saatte düşer;patch kullanımında nikotin dozu ile nikotinin 

plazma seviyesi arasında iki ila üç kata kadar varan bireysel farklılıklar olur (Benowitz 

-1997). Ortalama plazma nikotin seviyesi patch kullanıldığında ağır sigara içenlere 

kıyaslandığında daha düşük bulunur (Benowitz 1995). Transdermal nikotin emilimine 

derinin kan akımı da etki eder (Benowitz 1995). Vazokonstriktörler emilimi düşürken, 

vazodilatatörler nikotinin transdermal emilimini arttırırlar. 

Nikotinin nazal sprayleri 1 mg nikotin verir ve bunun %50 kadarı emilebilir. Sigara 

içimi transdermal patch kullanımına göre daha fazla nikotinin sağlar, nazal spray yolu 

ile nikotin emilimi 5 ila 6 kat daha fazla olmaktadır (Benowitz 1997). Nazal spraydeki 

nikotin çabuk emilir fakat plazma seviyesi sigara içenlere kıyaslandığında düşük bulunur. 

Sigara içimi gibi, arteryel nikotinin plazma seviyesi venöz kandakindehn 2-3 kat daha 

fazla bulunur. Arter kanında doyuma venöz kandan 20 dakika önce ulaşılır (Gourlay ve 

Benowitz -1997). 

Nikotinin %70-%80 kadarı oksidasyon yolu ile COTİNİNE e metabolize olur(Benowitz 

1982). Nikotinin cotinine dönüşünde en önemli enzim CYP 2 A6 enzimidir. Cotinine arkadan 

3-HYDROXYCOTİNİN e dönüşür ve bu idrarda bulunan nikotin metabolitidir. CYP 

2 A6 aynı zamanda cotinine oksidasyonundan da sorumludur. Çok zaman bu madde nikotin 

alımının bir belirleyicisi olarak da kullanılmaktadır (Benowitz, De Schaepper, Zevin 

et al 1997). 

Birey sigara içtiğinde veya nikotin ilaçları kullandığında plazma nikotin seviyesinin 

en önemli belirleyicisi nikotin klirensi olur. Nikotinin renal klirensi idrarın PH sına bağlı 

bulunmaktadır (asit idrarda klirens artar, alkali idrarda klirens azalır). Total nikotinin 

%2-%35 kadarı böbrekler yoluyla itrah edilir(Benowitz 1992, Jacob 1985). 

Nikotinin Farmakodinamiği 

Nikotin reseptörlerinin aktivasyonu asetil kolin, Norepinefrin,dopamine, serotonin, 

beta endorfi n, glutamate ve diğer nörotransmitterlerin salınımını aktive eder. Nikotin aynı 

zamanda büyüme hormonu (GH) ve adrenocorticotropik hormon (ACTH) salınımını da 

kolaylaştırır. Nikotinin iptila ortaya çıkarma özelliği onun fi zyolojik mükafatlandırma

136 


sistemlerine etki etmesi ve bu etkisini dopamin salınımına etki yaparak ortaya çıkarması 

ile ilgili bulunmaktadır (Corrigal et al 1994). 

a-Kompleks doz-cevap münasebeti bulunmaktadır, 

b-nikotine maruz kalmadan sonra tolerans hali gelişmektedir. 

Düşük dozlarda sigara kullanılması halinde nikotin sempatik aktivasyonu temin ederek 

kemoreseptörleri aktive eder. Beyine doğrudan da etki eder. Bunun sonucunda kalp 

atım sayısında bir artma meydana gelir ve kan basıncı yükselir. Yüksek dozlarda nikotin 

doğrudan periferik sinir sistemine etki etmek suretiyle ganglionik stimulasyon yapar ve adrenal 

guddeden katekolamin salınımı artar. Çok fazla yüksek dozda nikotin hipotansiyon 

ile bradikardiye yol açar. Burada ganglionik blokaj olmaktadır. Aynı zamanda muhtemel 

bir vagal stimulasyon ile de, doğrudan beyin depressör etki icra eder. 

Nikotini kullanmadan sonra tolerans gelişir. Nikotine karşı gelişen tolerans durumu onun 

birçok etkisini de kapsar. Kardiyovasküler ve toksik etkiler (baş dönmesi,bulantı, yorgunluk) 

i kapsar. Kalp atım sayısının artması bir tolerans etkisidir, fakat tam kesin söylenmez. 

Tolerans gelişiminin yarı ömrünü PORCHET 35 dakika olarak tayin etmiştir 

Nikotinin kardiovasküler, endokrin ve metabolik etkileri 

Nikotinin kardiovasküler sistem üzerine olan etkisi artan katekolaminlerin yol açtığı 

sempatik nöral uyarılma ile olmaktadır. Merkez sinir sistemi ile periferik kemoreseptörler, 

özellikle karotiddeki kemoreseptörler ile doğrudan etki ile beyin sapı ve omurilik aktive 

olur (Su 1982). Periferik mekanizmalar ile adrenal medulladan ve damarlardaki sinir 

uçlarından katekolamine salımı artar. Bu etkiler kalp atım sayısını arttırır, kan basıncı 

yükselir. Sigara içince, nikotin sakızı çiğneyince, nazal spray kullanınca, intravenöz yolla 

nikotin alındığında bu etkiler görülür (Benowitz 1982, Sutterland 1992). Transdermal 

nikotin bu değişiklikleri daha hafi f derecede yapmaktadır (Benowitz 1993). 35 dakikalık 

yarı ömrü ile kardiyovasküler sistemde tam olmayan bir tolerans hali meydana gelir. Bu 

arteryel ve venöz kandaki farklılıklar bize arteryel kandaki seviyenin nikotinin reseptörlerdeki 

konsantrasyonunu yansıtır. Venöz kan seviyesi ise nikotinin dokulara dağılmasından 

sonraki seviyeyi yansıtır. Aynı zamanda venöz kandaki ve artaryel kandaki nikotin seviyesinin 

düşüşü arasında bir zaman farkı da bulunmaktadır. Bu duruma ise yalancı tolerans 

(pseudotolerans) adı verilmektedir. 

Nikotin değişik organlara giden kan akımını da etkilemektedir. Bazı yerlerde vazokonstriksiyon 

yapar (deri), bazılarında vazodilatasyon (iskelet adalesi) meydana getirir. 

Derideki vazokonstriksiyon durumundan dolayı parmak ucundaki ısı düşer (Benowitz 

1992). Nikotin koronerlerde vazokonstriksiyon yapar. Özellikle arterosklerotik damarlarda 

oluşan vazokonstriksiyon tehlikeli olur. Katekolaminler tarafından koronerlerde meydana 

gelen vazokonstriksiyon durumu alfa adrenerjik bloker olan “phentolamine “ile düzelir 

(Winniford- 1986). 

Sigara kullanımı akut kardiyak risk frekansını da arttırır.Bu durumu endotel yaralanması 

yapıp orada trombüs oluşumunu hızlandırmak suretiyle yapar(Celemajer 1993). Niko-


tin transdermal kullanım ile, sakız tarzında, oral yol ile alınması halinde elde edilen 

sonuçlara göre kanın şekilli elemanlarına etki etmez ve endotel hasarı meydana getirmez 

(Benowitz1993,Mundal 1995, Nowah 1996, Thomas 1995). 

Lipit profi l değişiklikleri, VLDL de artma, LDL de artma, HDL sentezinde azalma sigara 

içenlerde sık görülmektedir. Bu değişiklikler nikotin replasman tedavisi yapılan durumlarda 

olmaz (Quencell1989). 

Nikotin metabolizmaya da etki etmektedir. Sigara kullananlar sigara kullanmayanlardan 

ortalama 4 kg az gelmektedirler(Perkins ).Kilonun düşük oluşu; artmış metabolizma 

durumunu yansıtır (Arcavi 1994). Sigara içimi bırakıldığında veya ara verildiğinde iştah 

artması olur ve kalori alımı artar.Bu durum da ilk 6 –12 aylık dönemde bir kilo alımı 

olur,fakat arkadan bu kilo alımı normal seviyesine düşer (Perkins 1993). 

Nikotinin endokrin etkileri de bulunmaktadır. ACTH ve cortisol salımı etkilenir (Baron 

et al 1995). Beta endorfi n salımı etkilenir (Seyler et al 1986).Antinosiseptif etkileri de 

bulunmaktadır (Pamerlau 1984). 

Sigara kullanımı osteoporoz için de bir risktir (Happer). Mekanizması bilinmemektedir. 

Nikotinin indüklediği düşük beden ağırlığına bağlı olabilir. Aynı zamanda düşük östrojen 

seviyesi sigara içen kadınlarda sıktır. Postmenapoz östrojen tedavisi gören, sigara içen 

kadınlarda düşük östrojen seviyesi bulunur (Considenti et al 1992). Bu durum sigara 

dumanının hormonlara ve enzimlere olan tesirinden ileri gelmektedir. 

Özel populasyonlar 

a-Cinsiyet farklılıkları: 

Fare ve Macaques maymunlarının erkeklerinin nikotini metabolize ediş hızlarının 

dişilerinden daha hızlı olduğu gösterilmiştir (Seaton 1991). Nikotinin klirensi de insanlarda 

değişik sonuçlar göstermektedir. Benowitz in bir çalışması, nikotin klirensinin erkeklerde 

kadınlardan anlamlı derecede fazla olduğunu göstermektedir. Yeni çalışmalar klirensi ile 

cinsiyet arasında fark olmadığı şeklinde çıkmıştır(Benowitz). 

İlaçların metabolik yıkımı kilo üzerinden hesaplandığından ve genelde erkeklerin 

kadınlardan ortalama olarak biraz fazla kilolu olmalarından dolayı erkeklerin biraz daha 

hızlı şekilde nikotini metabolize ettikleri söylenebilir. 

Sigaradan emilen nikotin plazma cotinine konsantrasyonu ile söylenebilir. On erkek 

ve on kadın mukayese edildiğinde erkeklerin her sigaradan daha çok nikotin aldıkları 

görülmüştür. Erkekler 0.91 mg alırlarken kadınlar 0.84 mg nikotin almaktadırlar. Kadınlar 

içtikleri her sigaradan daha az nikotin almalarına rağmen bu düşük alış düşük klirensi ile 

kompanse olur ve ortalama plazma seviyeleri aynı seviyede kalır. 

Kadın ve erkeklerde farmakodinamik farklılıklar hakkında bilgi çok fazla bulunmamaktadır. 

Progesterone bazı Kolinerjik Nikotinik reseptörlerin fonksiyonlarını bozmaktadır 

(Valera et al 1992). Farelerde nikotine karşı ACTH cevabı erkek farelerde dişi farelerden 

daha yüksek bulunmuştur (Andrsson 1988).

138 


İnsanlarda nikotin nazal spray kullanımı cevapları incelenmiş ve kadınların nikotinin 

etkisine erkeklerden daha az hassas oldukları bulunmuştur. Kadınlar sigaradan sonra daha 

fazla kilo alırlar (Willianson 1991). Burada nikotininin iştah baskı merkezinde ne kadar 

inhibisyon ile davranışları yönlendirdiği bilinmemektedir. 

Seks hormonları, menstruel siklus süresince değişim gösterir. Bu çalışma Premenstrüel 

dönemde daha çok sigara içildiğini gösterir. (Steinberg). Menstruasyon esnasında kesilme 

belirtileri olmakta ve sigaraya duyulan açlık artmaktadır (Allen et al 1996). Bunu söylemek 

belki biraz zor olabilir çünkü menstruel semptomatoloji ile nikotin kesilme belirtilerinin 

de üst üste geldiği düşünülmelidir. Sigara arama durumu premenstrium durumunun 

olumsuz etkilerine bir cevap olarak ta düşünülebilir. 

b-Hamile kadınlar 

Gebelik bazı drogların metabolizmasını da hızlandırmaktadır. Bu yüzden gebelik 

esnasında nikotinin ve cotininin metabolizması da çok değişmektedir. Gebelere nikotin infüzyonu 

yapılacak olursa nikotinin klirensi %50 fazla bulunur. Cotinin klirensi ise hamilelik 

döneminde %100 artış göstermektedir. 

Nikotinin biyodavranışsal (biobehavioral ) etkisi: 

Sigara içenlerde iptila olmuştur. Bu iptila durumunun insanlarda fi zyolojik, psikolojik 

ve sosyal yönleri bulunur. 

Hayvanlar ve insanlar nikotini kendileri alırlar. Nikotin alımı pozitif ve negatif güçlendiriciler 

ile motive olur. Pozitif güçlendirme (positive reinforcement) içerisinde relaksasyon, 

kognitif fonksiyonlarda artma, mizaç durumu sayılabilir. Negatif güçlendiriciler ise nikotinin 

kesilme belirtilerinden kurtulma eğilimi, sinirlilik, irritabilite, anksiyete ve konsantrasyon 

bozukluğu ile kognitif fonksiyon bozukluğu bulunur (Hughes, Hatsırkomi 1986). 

Nikotin sigara ile inhale edilerek alındığında süratle emilir ve yüksek arteryel seviyede 

beyne ulaşır. Bu noktadan sonra süratli bir şekilde davranışsal güçlendirmeler yapar. Nikotinin 

beyindeki seviyesi azalınca reseptörlerin duyarlılığında bir artma olur, tekrar nikotin 

alınmak suretiyle davranışlar yükselen nikotin seviyesi ile maniple edilir. Toksik etkilere 

karşı tolerans çabuk gelişir (baş dönmesi gibi). 

Transdermal yol ile nikotin verildiğinde seviyedeki yükseliş daha yavaş olur. Bu yüzden 

güçlendirici etki pek olmaz. Nikotin sakızları ile nikotinin alındığı durumlarda nikotin 

intermittent olarak alınır. Bu yüzden düşük seviye ve lokal etkiler kendini gösterir. Aynı 

zamanda sakız kullanımı ileri derecede kötü koku ve çene yorgunluğu yapmaktadır. 

Nazal spray ise sigara içmeye benzer.Nazal spray kullanımında arteryel plazma seviyesi 

süratle yükselir. Venöz seviyeden 3 kat fazla olur. Sigaranın ortaya çıkardığı arteriyel ve 

venöz seviyelere benzemektedir. Ancak nazal spray kullanımlarında iptila hali gelişebilirse 

de bugüne kadar bildirilmiş bir vak a bulunmamaktadır. 

Günümüzde nikotin replasman tedavisi düşük kan plazma nikotin seviyesinin arttırma 

prensibine bağlıdır. Düşük nikotin seviyesi daha zayıf güçlendirme yapar.


KADINLARDA SİGARA KULLANIM ve CİDİ YAN ETKİLERİ 

Günümüzde dünya nüfusunun 1/3 ü sigara kullanmakta olup, bu oran gün ge tikçe 

kadınlar lehinde bir artma göstermektedir. Söz konusu sigara kullanımına bağlı olarak 

WHO kayıtlarına göre günde 10,000 kişinin doğrudan veya dolaylı etkilerle sigara 

kullanımına bağlı olarak öldüğü bildirilmektedir. Günümüzde de özellikle hanımlar için 

en tehlikeli olan grup genç kızların oluşturduğu kullanıcılar grubudur, Sigara kullanımı bu 

yaş grubundaki erkeklerde azalma gösterirken bayanlarda artma göstermektedir. 

En son WHO araştırmasına göre toplumda sigara kullananların %71 kadarı erkelerden 

meydana gelirken, %61 kadarını kadınlar meydana getirmektedir. (WHO, NHSDA 

araştırması 2001 sonuçları). 

Bu çalışmalar bize hanımların erkeklere göre sigaraya daha erken yaşta başladıklarını ve 

bu alışkanlıklarını bir kez başladıktan sonra daha çok devam ettirdiklerini göstermektedir. 

Yapılan çalışmalar onların sigaraya adet dönemlerinin başlangıcıyla geç adolesans dönemleri 

arasında daha çok başladıklarını göstermektedir. Bu insanların sigara başlamalarında 

çok kere içinde bulundukları aile ortamında aktif bir sigara içici bireyin bulunması 

(anne- baba ağabey gibi) onların bu alışkanlıklarını sürdürmelerini kolaylaştırmaktadır. 

Genç kızların karşı cins ilişkilerinde bu dönemde tanıştıkları bir karşı cins mensubunun 

sigara için bir kişi olması alışkanlığa etki eden önemli bir güçlendiricidir. Keza gene 

hanımların günlük yaşamları esnasında yaşadıkları stres durumlarından (negatif güçlendirici) 

kaçınmak için de önemli olarak başvurdukları bir yol da sigara kullanımıdır (Gritz et 

al 1996). 

Kadınların sigara kullanımları ile ilgili medikal durumların başında 

• Kardiyovasküler hastalıklar 

• Akciğer hastalıkları ve akciğer kanserleri, 

• Over kanserlmeri, 

• Meme kanserleri gelmektedir. 

Kardiyovasküler hastalıklar açısından kadınların aynı miktarda sigara kullanan 

erkeklerden iki kat daha fazla olmak üzere ölümcül sonuçlu hastalıkların riski altında 

bulunmaları, bunun yanı sıra sigara kullanımının her iki cinste de aynı oranlarda akciğer 

kanserine yol açtığı bilinmektedir. Bu durumda söz konusu olan etkilerin kadınlarda daha 

fazla oluşu onların karsinojen maddeleri erkekler kadar metabolize edemeyişlerine bağlı 

olduğunu bildirenler bulunmaktadır. Keza kadınların yaşamlarında ve cinsellikleriyle ilgili 

bi takım hormonlar kanserojen maddeler üzerine etki ederek onları kansere daha çok 

yatkın hale getirmektedir (Clarke et al 1982, Mc Cann et al 1992). Hatta bu araştırmacılar 

kadınların servikal mukus akıntılarında sigaranın bileşimde bulunan kimyasal maddelerin 

mevcudiyetine de dikkat çekmektedirler. 

Gebelik ve komplikasyonları bakımından hanımlarda sigara kullanımı en tehlikeli bir 

ajan olarak bildirilmektedir. Vazokonstriktör etkisi, Tromboksan A 2 enzim aktivasyonu 

üzerindeki etkisiyle pıhtı oluşumunda ortaya çıkan artma durumu, plasenta kan akımını 

bozmasıyla fetal gelişime ciddi tehlikeler getirmektedir. Bu etkileriyle sigara fetusun

140 


sağlıklı fetal gelişimine mani olmakta onun çok zaman miadından önce ve her zaman daha 

düşük doğum ağırlıklı olarak doğmasına sebep olmaktadır. Görülen bir takım konjenital 

sakatlıkların, zeka geriliklerinin frekansını arttırmakta, ani abortuslara yol açarken, bebek 

ölümlerine de sebep olabilmektedir. 

Nikotin damar sistemi üzerindeki ciddi ölçüdeki vazokonstriktör etkisini nikotinin 

adrenalin ifrazını tetiklemek suretiyle, adrenalin deşarjına sebep olmasıyla yapmakta ve bu 

şekilde vazokonstriktör etkiyle uteroplasental perfüzyonu çok olumsuz bir biçimde etkilemektedir. 

Aynı zamanda vazokonstriksiyonun bozmuş olduğu fetal dolaşımda süratle karboksihemoglobin 

miktarını artırmaktadır. Yapılan çalışmalar fetüs te anne kanındakinden 

%15 daha fazla karboksihemoglobin bulunduğunu göstermektedir. Artmış karboksihemoglobin 

aynı zamanda gebelik süresine etki ederek süreyi kısalıcı rol oynar ve miadından 

önce doğumlar olabildiği gibi ani abortuslar la da durum sonlanabilir. Bu şekilde miadında 

olan doğumlar; her zaman normallerden 150-450 gr daha eksik doğum ağırlıklı olarak 

doğmaktadırlar. Bu fetal gelişimin önemi göz önünde bulundurulduğunda, bu eksikliğin 

ileri hayatta ne kadar ciddi durumlara yol açabileceği kaçınılmazdır. 

Yapılan çalışmalar sigara kullanımının gebelik döneminde gelişen fetal hücrelerin 

sayısına ve kalitesine de etki ettiğine işaret etmektedir. Bu dönemde sigaradaki nikotin ve 

diğer maddelerin etkisiyle DNA sentezi azalmakta ve hücrelerin çoğalmasında bir yavaşlama 

olmaktadır.burada bozulan protein sentezinin etkisinin kaçınılmaz olduğunu ifade eden 

çalışmacılar bulunmaktadır (Yager H1969). Annelerin sigara kullanımlarının gebeliğin 

erken döneminde olmazsının daha çok tehlikeli olduğu üzerinde duran çalışmacılar da 

bulunmaktadır. Kelsey ve arkadaşları yaptıkları çalışmalarında erken dönemde sigara kullanan 

annelerin bebeklerinde daha çok sinir sistemi, sindirim sistemi ve Kardiyovasküler 

sistem üzerinde bir takım mal formasyonların daha çok bulunabileceğinden bahsetmektedir. 

Keza annelerin gebelik dönemlerinde sigara dışı başka yollarla da nikotin almalarının 

mahzurlu olduğunu bildiren çalışmalar bulunmaktadır. Gebelik öncesinde kullanılan sigaradaki 

nikotinin de bir takı over hücrelerinde mutasyonlara yol açabileceği keza aynı 

şekilde deneysel olarak nikotin ile yüklenen erkek farelerdeki spermlerin mutasyona 

uğradıklarını ve bu farelerin sakat fareler dünyaya gelmesine sebep olduklarını Gustavson 

K.H 1977 de göstermiştir. 

Kadınların kendi yaşamları açısından sigara kullanmaları ise infertilite ve menopoz 

durumlarına etkili olmakta, infertilite ye sebep olmakta ve menopozu da daha önceye çekmektedir. 

Aynı zamanda çalışmacılar nikotinin erkek spermlerini bozduğunu ve testosteronunda 

azalmasına yol açarak erkeklerde de infertilite ortaya çıkardıklarını göstermişlerdir 

(Hemsworth B.N. 1981). 

Tütün ve kullanımının kadınlarda immun sistem üzerinde olan olumsuz etkisi onlarda 

immunosupresyonlara sebep olmakta ve immunglobulinleri azaltmaktadır. En sık ve en 

çabuk azalan İgG ile İgM bulunmaktadır. Fetal reddi önleyen İgG nin azalması sıklıkla 

annelerde düşük yapma riskini arttırmaktadır. 

Annenin kullandığı sigarının çocuğun doğumdan sonraki sağlığı açısından da önemi 

vardır ve sigara kullanan annelerin çocukları doğumlarından sonra da daha çok solunum,


sinir sistemi, kan, K.B:Bve urogenital sistem hastalıklarından daha sık şikayetçi olurlar. 

Sigara salt anne açısından bronşit, amfi zem,akciğer Ca, pankreas ve safra kesesi Ca 

artışıyla enfeksiyonları ve idrar yolu enfeksiyonlarına ait riskler artar.Nikotinin aynı zamanda 

adrenalin deşarjına sebep olarak yatkın kişilerde önce hipoglisemi ataklarına sebep 

olurken onları diyabete bile hazırladığı üzerinde duran araştırmacılar bulunmaktadır. 

Ağır metal birikimi yapıcı etkisi bulunmaktadır. Birikimle zehirlenmelere yol açar. 

Fetal dönemde artan ağır metaller; fi zik gelişimin engelleyicileri olarak bilinirler. Sigara 

ile alınıp biriken Cadmium fetal çinko kullanımına engel olarak fetüste baş ve beden 

gelişimine engel olur. Aynı zamanda Cadmiumun birikiminin ADHD ye sebep olduğunu 

bildiren çalışmalar da bulunmaktadır. B6, magnezyum, kobalt ve krom miktarlarında azalma 

olurken bakır birikimi sık olabilmektedir. 

Kaynaklar 

1 Adler LE, Hoffer LJ, Griffth J et al: Normalization by nicotine of defi cient auditory sensory gaiting 

in relatives of schizophrenics, Biol Psychiatry.,32: 607-616,1992. 

2 Bannon AW, Gunther KL, Decker MW et al., The infl uence of BAYK8644 treatment on epibantine 

induced analgesia. Brain Res. 678: 244-250,1995. 

3 Benowitz NL: Pharmacology of nicotine; addiction and therapeuitics. Annu.Rev Pharmacol Toxicol 

36:597-613, 1996. 

4 Bertrand D,Changeux JP: nicotinic receptor; an allosteric protein specialized for intraccellular communication, 

Rev Neuroscience,7:75-90,1995. 

5 Calkins BM, A meta analysis of the role of smoking in infl amatory bowel disease, Dig Dis Sci: 

1841-1854,1989. 

6 Clarke PBS,Pert A, Autoradiographic evidence for nicotine receptors on nigrostriatal and mezolimbic 

dopaminergic neurons. Brain Res., 348:355-358,1985. 

7 Corrigal W: Nicotine addiction: consideration in the therapeutic use of nicotine. Med Chem Res. 2: 

603-611,1993. 

8 Curtis DR, Eccles RM: The excitation of renshaw cells by pharmacological agents applied electrophoretically. 

JPysiolo(london)141:435-445,1958. 

9 Damaj MI, Welch SP,Martın BR,: İnvolvement of calcium and L-Type channels in nicotineinduced 

analgesia J Pharmacol Exp Ther 266: 1330-1338,1993 

10 Elgoyhen AG, Johnson DS et al:an acethylcholine receptor with novel phermacological properties 

expressed in rat cochlear hair cells.; Cell 79:705-711,1994. 

11 Engel A G, Hutchinson DO et al, Myasthenic syndromes attributed to mutations affecting the epsilon 

subunit. Ann N Y Acad Sci; 681: 496-508, 1993. 

12 Feldman R S et al: Principles of Neuropsychopharmacology, Sunderland, MA, Sinauer Associates, 

1997,pp249-251. 

13 German DC et al, midbrain dopaminergic cell loss in Parkınson7s disease. Ann Neurol 26: 507- 

514.; 1989. 

14 Gothe B, Stohl KP et al., Nicotine, a different approach to treatment of obstructive sleep apne, 

Chest; 87: 11-17, 1985. 

15 Hughes JR, et al,:Prevalance of smoking among psychiatric outpatients, Am J Psychiatry,; 143, 993- 

997, 1996 

16 Ishikawa A, miyatake T: effects of smoking in patiens with early onset Parkinsons disease., J 

Neurol Sci,; 117:28-32, 1993. 

17 Leonard S et al,; The role of nicotine and nicotine receptors in psychopothology., Edited by Arneric

142 


SP, Brioni JD, New York, Wiley,; pp 307-321, 1999. 

18 London E D et al., mapping the cerebral metabolic responses to nicotine,. NPP boks,;1995,pp153- 

166. 

19 Oates JA et al., Pharmacological aspects of cigarette smoking and nicotine addiction,; N Engl 

J.Med.319:1318-1330; 1988. 

20 Pomerlau OF., Nicotine as a psychoactive drug,; Psychopharmacol bulletin 22:865-869; 1986. 

21 Shakian B et al; The effects of nicotine on attention.; Br J Psychiatry.,;154: 797-800,;1989. 

22 Silver AA et al:; Transdermlal nicotine patch and potentiation of haloperidol in Tourette7 syndrome; 

Lancet, 342;182; 1993 

23 Vijayaraghaven VL et al Arachidonic acid as a posible negative feed back inhibitor of nicotinic 

acetylcholine receptors on neurons.; > Neuroscience.; 15:3679-3687;1995. 

24 Wonnacot S,; Preszynaptic nicotinic Ach receptors, Trends Neuroscience,; 20: 92-98,; 1997.

Nikotinin Nörobiyolojisi ve Farmakolojisi - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?