F. M. Dostoyevski - Karamazov Kardesler.pdf

O güne dek hiç kimse onu alkışlamamıştı: Adamı bunca yıldır dinlemek istemiyorlardı, ama işte sonunda birden sesini
tüm Rusya'ya duyurmak fırsatını bulmuştu.
— Gerçekten, böyle birden bütün Rusya'mızda kötü bir ün kazanan Karamazov ailesi, nedir, kimdir? Belki sözlerim aşırı
derecede abartmalı, ama bana öyle geliyor ki, bu ailenin tablosunda, bizim bugünkü aydın toplumumuzda bulunan bazı
ortak unsurlar belirip kayboluyor. Evet, gerçi tüm unsurlardan söz edilemez. Hem görünenler de sadece mikroskopik bir
görüntü içinde, tıpkı «küçük bir su damlasında güneşin yansı-ması gibi» belirip kayboluyorlar. Ama, gene de bir şey
yansıttır, burada toplumdan yansıyan bir şey vardır.
Hayatını bu kadar üzücü bir şekilde sona erdiren şu za- sapıtmış ve ahlâksız ihtiyara, şu «aile babasına» ba-
Kendisi, soylu bir aileden gelmiştir. Hayatına da onun rmn yanında karnını doyuran fakir bir adam olarak başla-
366
KARAMAZOV KARDEŞLER
KARAMAZOV KARDEŞLER
367
mıştı. Sonradan bir rastlantı sonucu olarak ve beklenmedik bir şekilde yaptığı evlilikle, eline çehiz olarak oldukça önemli
bir sermaye geçirdi. Başlangıçta adi düzenbazın dalkavuğun biriydi. Zekâ bakımından yetenekleri vardı, hatta bunlar
oldukça önemli yeteneklerdi, ama herşeyden önce bir faizciydi. Görüyoruz ki yıllar geçtikçe, daha doğrusu sermayesi
arttıkça, cesareti de artıyor. Boyun eğikliği, dalkavukluğu yok oluyor. Geride yalnız herşeyi öfkeyle küçümseyen,
hersevle alay eden, zevkine düşkün' biri kalıyor.. Tam anlamıyla ahlâkı bozulmuş bir adam. Oysa olağanüstü bir yasama
hırsı var. Sonunda tüm istekleri bir noktada toplanmıştır. Artık hayatta cinsel zevklerini tatmin edecek şeylerden başka
gözü hiçbir şeyi görmemektedir: Çocuklarını da öyle yetiştirmektedir. Bir baba olarak herhangi bir moral sorumluluğu
yoktur. Bu sorumluluklarla alay etmekte, küçük çocuklarını evinin arka bahçesinde büyütmekte, hatta onları gelip
kendisinden aldıkları vakit, sevinç duymaktadır. Sonra da onları tüm olarak aklından çıkarmaktadır. Đhtiyarın tüm ahlâk
prensipleri bir tek sözde özetlenebilir: Apres moi le delugelC)
«Uygar bir insan anlayışına aykırı olan ne varsa ondadır! Hatta toplumdan tam anlamıyla düşmanca uzaklaşmıştır:
«Varsın bütün dünya ateşler içinde yansın, yeter ki ben iyi olayım!» der. Durumu da iyidir, her bakımdan memnundur.
Daha bu şekilde yirmi otuz yıl yaşamak için büyük bir istek duymaktadır. Kendi öz oğlunu bile dolandırıyor! Annesinden
oğluna kalmış olan ve ona vermek istemediği paralarla, kendi oğlunun elinden metresini alıyor. Hayır, sanığın
savunmasını Petersbureg'dan gelmiş olan üstün yetenekli meslek arkadasıma Vermek istemiyorum. Doğruyu olduğu gibi
söyliyeceğim. Öldürülen adamın oğlunun yüreğinde ne büyük bir nefret uyandırdığını anlıyorum.
Ama bu kadar yeter! O zavallı ihtiyardan artık söz etmeyelim! Çünkü sonunda intikamı alınmıştır. Yalnız sunu
unutmayalım ki, bu baba çağdaş babalardan biriydi. Ha toplumumuzda, onun gibi daha birçok babaların
bulunduğunu söylersem, topluma hakaret etmiş olmam, değil mi? Ne yazık ki. bugünkü babalardan bir çoğu, bu baba
gibi açıkça herseyi hiçe sayan alaycı bir tavırla duygularını açığa vurmaz
(*) Benden sonra tufan.
Çünkü daha iyi terbiye görmüşlerdir, daha iyi yetişmişlerdir, daha kültürlü insanlardır. Ama işin özüne bakılırsa,
felsefeleri tıpkı onun felsefesi gibidir. Belki de karamsarım. Varsın öyle olsun. Artık beni bağışlayacağınız konusunda
önceden anlaşmıştık ya! Şimdi gene önceden anlaşalım: Bana inanmayın! Evet inanmayın! Ben söyliyeceğim, ama siz
inanmıyacak-sıniz. Öyle de olsa izin verin, söyliyeceklerimi söyliyeyim, böylece hiç değilse sözlerimden bazılarını
unutmazsınız.
Gelelim bu ihtiyarın, bu aile babasının çocuklarına: Biri sanık mevkiindedir. Bundan sonraki sözlerim hep onunla ilgili
olacaktır. Öbürlerinden ise yalnız kısaca söz edeceğim. Bunlardan biri, ortancası parlak bir tahsil görmüş, oldukça parlak
bir zekâya sahip, bununla birlikte artık hiç bir şeye inanmayan, artık pek çok şeyi tıpkı babası gibi red ve inkâr etmiş,
çağdaş gençlerden biridir. Hepimiz sözlerini dinlemişizdir. Sosyetemizde dostça kabul edilmiştir. Zaten düşüncelerini
saklamıyordu. Hatta tersine, onları açıklıyordu. Bu da bize, şimdi onun hakkında herhangi bir kişi olarak değil de, sadece
Karamazov ailesinin bir ferdi olarak oldukça açık bir şekilde konuşmak cesaretini vermektedir. Dün burada kentin öbür
ucunda, görülen dava ile büyük bir ilgisi olan ve Fiyodor Pavloviç'in uşağı, hatta belki de meşru olmayan oğlu,
Smerdyakov adında hasta, geri zekâlı bir adam intihar etmiştir. Bu adam, daha önceki soruşturmada, sinir krizleri içinde,
gözyaşı dökerek bana tvan Fiyodoroviç'in ahlâk konusunda hiç bir sınır tanı-mamasıyla kendisini dehşet içinde bırakmış
olduğunu anlat-k «Kendilerine bakılırsa, dünyada her şey hoş görülmeli ve bundan böyle hiç bir şey yasak
edilmemeliymiş. Đşte bana tap böyle şeyler öğretiyorlardı!» dedi.
Bana öyle geliyor ki, o geri zekâlı adam, kendisine öğretilen bu prensibe aklını takmış, sonunda iyice kaçırmıştır.
Bununla birlikte, tabiî zihninin bozulmasında sara hastalığımın ve evlerinde meydana gelen tüm o korkunç felâketin de
etkisi vardır. Yalnız o geri zekâlı adamın sözleri arasında, kendisinden çok, ama çok daha zeki bir adama yakışır,
ilgi çekici bir söz vardı. Bu sözü onun için belirtiyorum. Bana: Fiyodor Pavloviç'in oğullan arasında karakter
bakımından kendisine benziyen biri varsa, o da Đvan Fiyodoroviç'tir!» demişti. Başlamış olduğum karakter
tahliline devam etmeyine nezaketsizce bir davranış saydığım için burada kesiyorum. Evet,368
KARAMAZOV KARDEŞLER
bir baykuş gibi genç bir varlığa yalnız felâketini bildirmek ya da ilerisi ile ilgili başka sonuçlar çıkarmak istemiyorum.
Bugün, bu salonda gördük ki, daha genç olan o yürekte, hâlâ güçlü bir «gerçeğe bağlılık» vardır ve aile bağları, henüz
gerçekten bozulmuş olan düşüncelerinden çok soydan gelen ahlâk değerlerini küçümseme alışkanlığının ve
inançsızlığın yükü altında tam olarak ezilmiş değildir. Gelelim öbür oğluna: Bu oğlu, ağabeyinin herşeye karanlık bir
açıdan bakan bozulmuş dünya görüşünün tam tersine, bir şeylere dört elle sarılmağa, başka deyişle bizim düşünürleri
bol aydın çevrelerimizin teoriye meraklı topluluklarında moda olan gösterişli bir sözle, «halkın özüne» dört elle sarılmağa
çalışan, dinine bağlı, uysal ve henüz delikanlı denecek yaşta bir gençtir. Örneğin, bakın: manastıra da tüm varlığı ile
bağlanmıştır. O kadar ki, neredeyse rahip olmak üzere saçlarını kestire-cekti. Bana öyle geliyor ki, bu delikanlıda bizim
zavallı toplumumuzda birçok insanların duyduğu o ürkek ümitsizlik, daha bu yaşta uyanmıştır; bu tip insanlar, toplumun
değerlerini alaya alma eğiliminden ve ahlâksızlığından korkup, yanlışlıkla tüm kötülüklerin Avrupa'dan gelen kültürden