amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Radikal Feminizm
teknoloji gibi muamele yapma âdeti var: “Yeni çıkan televizyonlar
eski televizyonlardan daha iyi,” gibi. Bu da çok göz ardı edilmiş bir
kitap. Eğer Simone de Beauvoir’ın İkinci Cins’ini okumadıysanız,
kadınlarla erkekler arası ilişki üzerine toplumsal görüngülerle ilgili
çok az şey biliyorsunuz demektir. Bunları çok iyi analiz etmiş
bir kitap. Ama teorik olarak bize bıraktığı çok ünlü sözü: “Kadın
doğulmaz, kadın olunur.” Bunun anlamı ne? Bunun anlamı kadınlığın
biyolojik varoluştan kaynaklanan bir şey olmayıp, toplumsal
olarak oluşturulan bir şey olduğu. Toplumsal oluşturmanın altını
çizmek istiyorum çünkü son yıllarda bunun yerine “kurgulanma”
kelimesi kullanılıyor. Kurgulanmayla, toplumsal oluşma arasında
bir fark var: kurgulanma iradeye işaret ediyor. Yani insanın
kendi cinsiyetini, kadınlığını ya da erkekliğini oluştururken, kendi
iradesinin belirleyici olduğuna işaret ediyor. Bu doğru değil.
Kadınlık tıpkı erkeklik gibi toplumsal olarak oluşturulmuştur.
Simone de Beauvoir bu kitabı yazdığında feminist değildi,
daha sonraki yıllarda feminist oldu ve kendi ülkesindeki feminist
harekette aktif bir üye olarak yer aldı. Kitapta kadınlıktan hiç haz
etmediği açıkça anlaşılır ve bu kitap gizli bir kadın düşmanlığı
içeriyor, diye daha sonra çok da eleştiri almıştır. Bense bunu var
olan kadınlık rolüyle hesaplaşma olarak yorumluyorum. Hayatı
boyunca da kadın gibi yaşamamış, çok az yemek pişirmiş, çok az
ev işi yapmış; çoğumuzdan şanslıymış bu açıdan. Sartre’la ilişkisi
çok bilinir, hiç aynı evde yaşamamışlar ama cinsel partner olmaktan
vazgeçtiklerinde bile hayat arkadaşı olmayı sürdürmüşler.
Bunların, kadınlıkla hesaplaşmasının ilk adımı olduğunu düşünüyorum.
Toplumun dışına kustuğu bir deha
Bence Radikal Feminizm açısından ikinci önemli yazar Valerie
Solanas. Valerie Solanas’ın tek bilinen, basılmış eseri, Erkekleri
Doğrama Cemiyeti Manifestosu’nu (Society of Cutting Up Men,
S.C.U.M) 2 Türkçeye ben çevirdim ve bu, hayatta en gurur duyduğum
şeylerden biri. Valerie Solanas kendine feminist demediği
gibi hiçbir zaman herhangi bir politik hareketin parçası da olmamış
bir kadın. Hatta onun hayatını anlatan filmde 3 bir sahne var,
kurgu mudur, gerçekliği mi aktarır bilmiyorum ama gerçekçi bir
sahne: Solanas, televizyonda kadın eylemlerini görür ve “Bir daki-
2 Solanas, Valeri, (2011), Erkekleri Doğrama Cemiyeti Manifestosu, Sel Yayıncılık,
(çev. Ayşe Düzkan), İstanbul
3 Mary Haron (Yön.), (1996), I Shot Andy Warhol, Playhouse International Pictures
(Yapım), USA
ka benim burada olmam lazım,” der ama onlarla hiçbir bağlantısı
yoktur. Niye Radikal Feminizm’in temellerinden birini oluşturur?
Çünkü onun fikirlerinde de İkinci Dalga Feminizm’i oluşturan
bazı noktalar vardır. İkinci Dalga ise aslında Radikal Feminizm’dir.
Valerie Solanas 1936’da doğdu, 1988’de öldü. Yani öldüğünde
biz feministtik. 1967’de Erkekleri Doğrama Cemiyeti Manifestosu’nu
yazdı. Psikoloji eğitimi almış ve çok parlak bir öğrenciymiş.
Öğrencilik yıllarında biyoloji laboratuarında hayvanların psikolojisi
üzerine çalışırken öğrendiklerine dayanarak iddia ettiği bir şey
var; bundan S.C.U.M’da da bahsediyor: XY erkek kromozomu bozulmuş
bir XX kadın kromozomudur. Dolayısıyla erkek doğuştan
bozulmuş bir kadındır; “Erkek dediğin ayaklı kürtajdır,” diye bir ifadesi
var, erkeklerin durumunu biyolojik bir eksikliğe bağlıyor. Ben
buna katılmıyorum ama bu iddiasının doğruluğu 2000’lerde ana
akım biyoloji tarafından kanıtlandı. Ana akım biyoloji onun o yıllarda
fark ettiğini 2000’lerde erkeklerin bozuk kromozomdan olduğunu,
yani “insan kadındır”ı ispatladı. Böyle parlak bir kadın yani.
Hayatı boyunca mesleğini hiç yapmamış, genç kızlığında
aile içinde çok şiddet görmüş, sokakta yaşamış, fahişelik yapmış,
açık lezbiyen bir kadın Solanas. S.C.U.M’da topluma toptan bir
eleştiri getiriyor. Sadece patriarkayı değil, aynı zamanda kapitalizmi
de eleştiriyor; paranın hâkimiyetinden, kapitalizmin sonuçlarından
bahsediyor. Ama Valerie Solanas kapitalizmi başka bir
yere bağlıyor. O güne kadar da, ondan sonra da sosyalistler “Tabii
ki kadınlar da eziliyor canım, kapitalizmin bir sonucu bu,” diyorlar
ya, Solanas da “Tabii ki emekçiler de eziliyor, bu erkeklerin
hâkimiyetinin bir sonucu,” diyor. Bunları söylerken de Marksizm
ile tanışmamış, sınıfla ilgili bir şey okumadığı belli, zaten öyle bir
sosyal eğitimi de yok. Bunları tamamen kendi algısıyla, zekâsıyla
ortaya koymuş biri.
Solanas S.C.U.M’da, çok saçma da olsa bir toplum ütopyası
sunuyor bize, daha sonra hiçbir feminist herhangi bir ütopya
sunmadı. Ütopyasında, akıllı kadınların başına elektron bağlanıyor,
bu kadınlar da erkeklere bağlanıyor ve erkekler ancak böyle
düzelebiliyorlar. Tabii ki bu söyledikleri kabul edilebilir şeyler
değil. Zaten bence S.C.U.M’ın çok farklı şekillerde okunabilecek
bir satir, bir alaycı edebiyat metni olarak ele alınması gerekir.
Solanas’ın, toplumun dışına kusulmasını sağlayan dehasıyla ileride
oluşacak bir şeyi öngördüğünü ve o anlamda öncülerden biri
olduğunu, Radikal Feminizm’in habercilerinden olduğunu düşünüyorum.
Gerçi çoğunuz biliyorsunuzdur, şöyle bir şey var: Solanas,
Andy Warhol’u vurduğunda, Ti-Grace Atkinson gibi o dönem
12 13