amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Anarko-Feminizm’in Politik Potansiyelleri
sinin sebepleri vardı. Şimdi bu kadar keskin çatışmalara gerek
yok çünkü sorun alanları üzerinden konuşup, anarşistler ile sosyalistlerin
ortak bir şeyler yapması mümkün diye düşünüyorum.
Mesela Anarko-sendikalizm, işçi sınıfı üretim araçlarına sahip olduktan
sonra devrim olacak demez, üretim biçimini ve üretimi
mümkün kılan bütün sosyal ilişkilerin yıkılması gerektiğini, başka
türlü bir devrim tahayyül edilemeyeceğini söyler; bugün aynı
tezi otonom Marksistlerden de duyuyoruz.
Güneş: Demin söylediğinizi pek anlamadım. Üretim tümüyle mi
yok olacak?
Göksun: Ortodoks Marksist düşünceye göre fabrika merkezli
üretim ilişkilerinde sorun, egemen sınıfın üretim araçlarına sahip
olmasıdır ve emeğini satarak mülksüzleştirilmiş işçi sınıfı üretim
araçlarını ele geçirdiğinde devrim olacaktır. İşçiler hem üretim
araçlarına sahip olacaklar hem de çalışacaklardır. Oysa Anarkosendikalizm
şöyle söylüyor: İşçiler üretim araçlarına sahip olsalar
da çalışmaya devam ettikleri sürece eskiden olduğu gibi özgür olmayan
yaşamlarına devam edeceklerdir. Dolayısıyla fabrika üretimini
merkeze alan bir devrim değil, bu tarz üretimi mümkün
kılan sosyal ilişkilerinin tamamının yok edildiği bir devrim tahayyülleri
vardır. 19. yüzyılda anarşizm ile sosyalizm arasındaki temel
tartışma da devrim tahayyüllerinin farklılığı üzerinedir. Sosyalist
devrim anlayışına da, üretim araçlarına işçilerin değil, devletin
sahip olduğu, sömürünün daha az olduğu ara bir dönem vardır.
Ara dönemdeki bu devlet kendini yok etmek üzere kurulmuş bir
devlettir ve daha sonra komünizme geçilir.
Anarşizm hiçbir devletin kendini yıkamayacağını söyleyerek
sosyalist ara dönemin olmaması gerektiğini ve komünizme ancak
doğrudan geçilebileceğini söyler. Dolayısıyla anarşizm devletin
sönümlenmesinden ziyade onu doğrudan yıkmak gerektiğini ve
zorunlu bir çalışma hayatının olmaması gerektiğini söyler. Yani
“Üretim araçlarına ben sahibim ama yine de on beş saat çalışmak
zorundaysam, ben ne anladım bu devrimden?” diyorlar. Yaşamı
yeniden üretebilmek için gerekenler üretilecek elbette ama bu kapitalist
bir üretim olmayacak, anarşizmin devrim ufku kapitalist
üretim ilişkilerini kısmi olarak değiştirmek değil, toptan değiştirmek.
Emma Goldman, anarşizmi şöyle tanımlıyor: “Anarşizm
insan aklının dinin tahakkümünden, insan bedeninin mülkiyetin
tahakkümünden, hükümetin prangalarından ve sınırlılığından
özgürleşmesini amaçlar. Anarşizm gerçek toplumsal zenginliği
üretmek amacıyla özgür bireylerin bir araya gelmesine dayanan
bir toplumsal düzene, bireysel arzu, zevk ve eğilimlere göre her in-
sanın yeryüzüne özgür erişimini ve yaşamın tüm gerekliliklerinden
zevk almasını garanti eden bir düzeni amaçlar.” Tahakküm düzenini
yaratan bu temel zıtlıkların temeline bomba koyan bir anarşizm,
bu anlamda sadece bir red anlayışına dayanmıyor; bizzat
kurucu bir politikayı da kendi içinde barındırıyor.
Evliliğin yerine eşit iki insanın birbirini seçerek özgürce bir
araya geldiği aşk düşüncesi anarşist komünlerin temelinde yer
alan bir düşüncedir. Özgür insanların, özgürce bir araya gelip (bu
komünizmin de ideali olarak görülür) kendi tekilliklerini gerçekleştirebildikleri
yerdir komün. Anarşizm bu tekilliklerin de ancak
komün içerisinde, yani liberal birey gibi diğerlerinden kendini
izole ederek değil, bizzat o ortak alanda mümkün olabileceğini
söyler. Ben mesela Anarko-komünizm diyorum ama aslında
Anarko-komünizm de, tıpkı Anarko-feminizm’de olduğu gibi iki
tane aynı kavramın tekrarlanmasından başka bir şey değil. Bu anlamda
anarşist toplum vizyonu kadın/erkek, doğa/toplum gibi birinin
diğeri üzerinde tahakküm kurarak var olduğu ikili zıtlıklar
yerine, herkesin kendi tekilliğini gerçekleştirmesinin ancak ortak
bir –şimdilerde kullanılan kavramı da kullanayım- çokluk içinde
var olabileceğini söyleyen kurucu bir politika anlayışını taşır.
Emma Goldman da buna “Yaşamın tüm gerekliliklerinden tam
olarak zevk almasını garanti eden bir düzen…” diyor.
Onun burada bahsettiği tüketim toplumu, içinde bir türlü tatmin
olmayan kişisel bir haz değil. Bu alınan zevk karşındakinin var
olmasından da alınan zevktir. “İnsan için en iyi şey yine bir insandır,”
diyen Spinoza’nın anlayışından beslenen, insanları birbirine bağlayan
bir ilişki biçimi, bir kurucu politika ilkesinin ortaya çıkmasıdır.
Anarşizmin, doğa/kültür, doğa/toplum ikiliklerine de karşı
çıktığı için, “Biyoloji kaderdir,” diye tepemize inmiş olan tahakküm
düşüncesini de temelinden patlatabilme yeteneğine sahip
olduğunu düşünüyorum. Bu anlamda feminizm, anarşizm içerisinde
nasıl bir budak olmadıysa queeri de Anarko-queer gibi bir
budak değil, bunu da bizzat anarşist düşünce içindeki bir dinamik
olarak görüyorum. Bu tartışmalar epeyce uzun ama Butler,
“Ben kadın olarak doğdum, bir de toplumsal cinsiyetim var ve
toplumsal cinsiyetle benim aramda bir sorun var,” diyerek cinsiyetin
kendisini sorunsallaştırır. Yani “Ben bir kadınım ama farklı bir
kadın olmak istiyorum,” şeklindeki bir düşünceyi savunmaz çünkü
doğayı statik olarak kabul etmez ve onun için de “Ben kadın
olarak doğdum,” diyemezsiniz. Dolayısıyla doğayı ya da kadınlığı
statik olarak kabul etmediğimiz anda Butler’ın da söylediği gibi
sadece toplumsal cinsiyete değil, cinsiyet terimine de karşı çıkmamız
gerekiyor. Queer hareket cinsiyeti sorunsallaştırarak, sınırları
128 129