amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Feminist Ütopyalar ve Politika
uyum içinde olan iki cins olarak kurguluyorlar.
Son olarak, Zamanın Kıyısındaki Kadın’ın karakteri olan
Connie’nin iki dünya arasında seçim yapma şansı olduğu gibi bizim
de var. O, bulunduğu toplumda en değersiz görünen insan
ama kitabın sonunda yaptığı seçimle en küçük insanın bile bir şey
yapması gerektiğini düşündürerek bitiriyor kitabı. Bu anlatı statik
duran, “yaptım buyurun” diye sunulan bir toplum tarifi yerine,
bizim de bir şey yapabileceğimizi ve hangi geleceğe ulaşmak istediğimize
karar verip bunun için yapmamız gerektiğini göstererek,
“ucu açık” bir şekilde bitiyor.
Aksu: Feminist ütopyalar üzerine konuşacağımı söylediğim zaman
Ankara’daki bir arkadaşım, Eser Köker çok güldü bana. Ben
hiçbir zaman ütopyaları sevmedim. Konuşmama bu itirafla başlayayım.
Feminist olanları da sevmedim, eskileri de sevmedim. Bu
durumda neden sürekli ütopyalarla uğraşmak zorunda kaldığımı
da herhalde anlatmam gerekir. Hem ütopya çok okurum, hem
üzerine çok fazla konuşur, tartışırız. Bu çerçevede aslında biraz da
kişisel bir hikâye anlatacağım.
Yasemin’in söylediği gibi dört başı mamur bir toplum kurma
hikâyesinin ne kadar sıkıcı bir şey olduğu belli zaten, sevmemek
için de yeterli bir sebep bence. Fakat feminist ütopyalar da dâhil
olmak üzere daha eleştirel olanlarda da, hatta Ursula K. Le Guin’in
yazdıklarının pek çoğunda (Mülksüzler de öyle bence) şöyle bir
şey var: Toplumu tarif edebilir ve açık uçlu, cinsiyet geçişlerinin
olduğu iyi bir toplum tarifi yapabilir. Ama bu nihayetinde Platon
kadar mufassal olmasa da dünyanın nasıl bir yer olması gerektiğinin
tarifidir ve bunu yaparken de benim hakkımda, içinde yaşadığın
toplum hakkında konuşuyorsun demektir ve ben bu yüzden
ütopyanın hep politikayı imkansız hale getiren bir şey olduğunu
hissetmişimdir. Karşı-ütopyalar daha eğlencelidir çünkü onunla
politika yapabilirsin. Mesela Huxley’in Cesur Yeni Dünya’sı bence
bugünü anlatıyor; anlattığı hikâyede, “Bizi bekleyen riskler nedir?”
sorusunu düşünmek için çok uygun giriş noktaları var.
Platon’dan beri erkeklerin yazdığı ütopyalarda başka türlü
bir kurgu var. Çünkü “Toplum nedir? Nasıl bir yerdir?” diye bakmak
için yukarıdan bir bakış lazım. Sonra kadınlardan bahsedeceğim,
bence onlar da pek sık bunu yapıyorlar. Platon, adı “Devlet”
olan bir şey yazıyor çünkü ancak devletin organizasyonu içinde
iyi bir toplumun olabileceğini düşünüyor. “Nüfus şöyle olmalıdır,
tarlalar agoraya uzak olmalıdır ki gelip gitmeleri kolay olmasın,
gelmek de istemesinler çünkü buraya gelmenin onlara bir faydası
olmayacaktır,” gibi bugün aslında bize o kadar da uzak gelmemesi
gereken şeyler söylüyor. Bir de şunu söylüyor kızarak, “Aslında
tanrılardan şüphe ettiğimiz için bozulma başladı çünkü tanrının
yürüttüğü, devletin yürüttüğü düzen doğru düzendi. Hamuru bakırla,
altınla, gümüşle yoğrulmuş olan insanlar var ve aslında her
birinin bu dünyada yapması gerekenler farklı şeylerdir ve siz bunlarda
şüpheye düştükçe ve meşruiyeti dışsallıkta değil de burada
aramaya başladıkça bozulma başlar ve sorun olur,” diyor.
Böyle başlayan bir politika macerasında dışsallığı unutma,
yok etme gibi bir eğilim var; “şeref” kodunun yerine “çıkar” kodunun
gelmesi gibi: “Meşruiyeti burada bulacağım, tanrılarda değil,
tanrının kendisinde de değil, şerefte de değil. Buradaki daha iyi
yaşamda, bu dünyada ve yaşayan başka insanlar hakkındaki fikirlerimde,
meşruiyeti ancak buralarda üretebilirim.” Böylece dışsallığın
yavaş yavaş ortadan kalktığını yani sekülerleşme denilen
hikâyenin başladığını görüyoruz.
Dışsallaşma dediğimizde sadece dinsel ve tanrısal bir şeyden
bahsetmiyoruz. Ütopya da bence böyledir ve ütopyada iyi bir şey
varsa bence o da dışsallıkla ilgili olmasıdır. Şimdi burada, buradaki
ilişkiler, buradaki isimlerimiz, buradaki sıfatlarımızla ilgili olmayabilmesidir.
Ki ütopyanın sınırlandığı zaman ve sinir bozucu
olduğu yer buradan üretilmesidir, bu sıfatlarla konuşulmasındadır,
açıldığı zaman da bize başka imkânların olduğunu hayal ettirebilmesindedir
bence. Aslında bu anlamda bütün politik tarihe
baktığımızda onu bir içerme tarihi olarak düşünebiliriz. Dışarıda
kalmış olanları içermek; demokrasi de böyle bir şey. Daha yoksul
olan insanların da siyasi temsillerinin olması, kadınların içeriye
alınması, göçmenlerin içeriye alınması gibi şeylerle giderek merkezin
genişlemesi, daha da önemlisi dışarıda kalanların mümkün
olduğu kadar içeriye alınması ki hak söylemi bize bunu anlatır.
Hak dediğimiz şey içe girme talebidir, bir şekilde “Ben de orada
olmak istiyorum,” talebidir. Farklı tarihsel koşullarda, farklı biçimlerde
de olsa özünde bütün hakların böyle bir tarafı var. Farklı
şekillerde derken şunu kast ediyorum: Kaynakların yeniden dağıtımı
meselesi var. Hem maddi hem de temsil gibi kaynakların
daha eşit dağıtılması için içeriye girmek, “bana da ver” anlamına
geliyor. Kadınların mülk sahibi olabilme isteği, eğitimde yer alabilme
istekleri, bunlar hak söylemi içinde ve kaynakların yeniden
dağıtımı içinde yer alırlar.
Tarihsel olarak bunları birbirinin arkasından geliyormuş gibi
algılıyoruz ama her zaman öyle değil. Charlotte Perkins Gilman
bize 20. yüzyılın başında tanınma meselesinden bahsetmişti aslında,
tanınmayla ilgili içerilme talepleriydi bunlar. “Ben buradayım,
beni gör” talebi sadece maddi kaynaklardan yararlanma
talebi değildir. Aynı zamanda “Ben anne olduğum için, bedenim
512 513