amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Feminist Ütopyalar ve Politika
olmasına rağmen, bu kitapta kadınların durumu açısından çok
önemli tespitler olduğunu düşünüyorum.
Feminist ütopyalar daha çok 1970’ler ve 80’lerde önemli ve
etkileyici örneklerini veriyorlar ama aslında 1830’lardan itibaren
kadınlar ütopyalarını yazmaya başlıyorlar ya da yazdıkları zaman
içinde daha görünür bir hale geliyorlar. Ütopya ve karşı-ütopya
tarzında feminist ütopyalar var. Mesela 1836’da Three Hundred Years
Hence 13 yazılıyor. 1870’te Work 14 , yine aynı tarihte Man’s Right
or How Would You Like It? 15 gibi eserler var ve bunlar bildiğim kadarıyla
Türkçeye çevrilmedi. Bunların hepsi feminist olmayabilir
ama çoğu da feminist nitelikler barındıran kitaplar. Bazılarında
amazon figürü kullanılıyor.
Yine bildiğimiz bir yazar, Charlotte Perkins Gilman’ın üç
tane ütopyası var o dönemde. Bugün aslında onu çok fazla tanımıyoruz,
sadece Herland (Kadınlar Ülkesi) 16 ile ve Sarı Duvar Kağıdı
17 ile tanıyoruz. Ama aslında o dönemde, 1900’lerin başında
çok önemli, tanınan, fikirlerine teorisyen ve konuşmacı olarak değer
verilen bir kadın. Üç tane ütopyası var. Moving the Mountain
(1911) 18 , Herland (1915) ve With Her in Our Land (1916). 19 Herland’i
ayrıca tartışırız, herkes anne orada, kadınlar birden bire kendiliğinden
üremeye başlamışlar, hayat da çok güzel. Yani cinsellik
olmayınca mı çatışma olmuyor, hayat kolaylaşıyor diye düşünüyor
insan. (Gülüyor) Tabii biz anneliği biraz bugünden okuyoruz.
Ben ilk okuduğum zaman herkesin anne olmasından bir hayli
rahatsız olmuştum. Ama daha sonra düşündükçe Herland’i daha
farklı okumaya başladım. Gilman sosyalist bir kadın ve kapitalizmin
“Bütün hayatın, üretimin kaynağı rekabettir,” fikrine karşılık
“Peki, bir annenin çocuğu için yaptığı şeyler rekabet duygusuyla
mı yapılır?” gibi bir önerme sunuyor. Sınıfsız bir toplum var, o
böyle bir kadınlar ülkesi tahayyül ediyor. O dönemde yazılanları,
hayata geçirilmesinden ziyade, bir düşünce pratiği olarak kafa açmak
için yazılan ütopyalar gibi görüyorum. Yazılanların olabileceğinden
değil ama “Böyle bir şeyin nasıl olacağını düşünelim,”
türünde bir kaygı olduğunu düşünüyorum.
13 Griffith, Mary, (2011), Three Hundred Years Hence, Kindle Edition
14 May Alcott, Louisa, (1994), A Story of Experience, Penguin Classics, London
15 Cridge, A. Denton, (2008), Man’s Rights; or, How Would You Like It?, Dodo Press
16 Gilman, C.Perkins, (2007), Kadınlar Ülkesi, (çev. Seher Özbay), Otonom Yayıncılık,
İstanbul
17 Gilman, C.Perkins, (2012), Sarı Duvar Kağıdı, (çev. Aksu Bora), Otonom Yayıncılık,
İstanbul
18 Gilman, C. Perkins, (1911), Moving the Mountain, Charlton Co., New York
19 Gilman, C.Perkins, (1997), With Her in Ourland: Sequel to Herland, Greenwood
Press, London
Tabii 1970’lerden itibaren ise kadınların eşit olma, sadece
mülk edinme çabası değil, başka taleplerinin de gündeme geldiği,
2. Dalga Feminist Hareket’in ortaya çıktığı bir dönemde, özellikle
Amerika’da çok fazla ütopya yazılıyor. Bu ütopyalarda iki özellik
ön plana çıkıyor. Birincisi, kadınla doğa arasında olumlu bir özdeşleşme
kurmak. Erkeğin akılla, bilimle, aşkınlıkla özdeşleştirildiği,
kadınınsa doğayla ve duyguyla özdeşleştirilerek daha düşük
konumda görüldüğü bir anlayıştan ziyade, Eko-feminizm’den de
beslenerek, kadın ve doğa arasında olumlu bir ilişki kuruluyor;
erkeği egemen olma, hükmetme, iktidar kurma ile kadını da
daha ziyade uyum ve dengeyle özdeşleştirme çabası var. Dediğim
gibi feminist ütopyalar, sadece kadın/erkek ilişkileri ya da feminizmden
değil LGBT, ekolojik hareket ve diğer hareketlerden de
beslenen, doğanın korunmasını, gözetilmesini de içeren, klasik
ütopyaların heteroseksist bakışını da eleştiren yeni bir tarza doğru
gidiyor.
Aslında feminist ütopyalar 1900’lerden itibaren yazılan modern
ütopyaların fikirlerinden yararlanıyorlar, bu fikirleri geliştiriyorlar
ama temel meseleleri kadınların bu toplumda yaşadıkları
sorunlar ve kadın-erkek eşitliği. Bu arada Doris Lessing’in birkaç
tane ütopyası var, Ursula K. Le Guin’in ütopyaları var, Margaret
Atwood’un birkaç ütopyası var. Marge Piercy’nin Zamanın Kıyısındaki
Kadın 20 eseri bence feminist ütopyanın çok iyi bir örneğidir.
Doris Lessing’in benim okumadığım bir kitabı var: The
Marriages Between Zones, Three, Four and Five 21 diye. Burada üç
tane bölgeden bahsediyor: Bölge 4, ataerkil ve militarist bir bölge,
Bölge 3 matriarkal ve eşitlikçi, Bölge 5 ise barbar ve bunlar
arasındaki evliliklerden bir ütopya ve karşı-ütopya kuruyor. Margaret
Atwood’un 1986’da yayımlanan Damızlık Kızın Öyküsü (The
Handmaid’s Tale) 22 de çok önemli bir feminist karşı ütopya örneği.
Feminist ütopyaların cinsiyet, beden ve doğum politikaları
üzerine gerçekten söyleyecek çok fazla şeyi var. O dönemde zaten
bu konular da çok tartışılıyor. Ursula K. Le Guin’in 1970’lerde ve
80’lerde yazdığı, Türkçede olan ütopyalarını söyleyeyim:
20 Piercy, Marge, (2012) Zamanın Kıyısındaki Kadın, (çev. Füsun Tülek), Ayrıntı
Yayınları, İstanbul
21 Lessing, Doris, ( 1980),The Marriages Between Zones, Three, Four and Five, Fourth
Estate, London
22 Atwood, Margaret, (1992), Damızlık Kızın Öyküsü, (çev. Sevinç-Özcan Kabakçıoğlu)
Afa Yayınları, İstanbul
508 509