amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Diziler nasıl yapılıyor/yazılıyor, nasıl okunuyor?
Feyza: Çok izliyorlar, tabii onların da işleri güçleri oluyor. Ailece
izleniyor bu melodramlar genelde ama karmaşık anlatıları interneti
daha yoğun kullanan (böyle bir araştırma yapılmadı tabii,
ben tahminler üzerinden konuşuyorum, çünkü bunlar daha çok
yeni) daha genç izleyici izliyor diye düşünüyorum. Diğer bir taraftan
da izleyici olarak bu karmaşık anlatılara katılıyor çünkü anlatı
bunu gerektiriyor. Flashback’ler, flashforward’lar, mekânlardaki
kaymalar, hikâyenin oluşturduğu boşluklar, izleyicinin sürekli o
boşlukları doldurmasını gerektiriyor ve aslında alınan keyif de o
boşlukları düşünüp, doldurmaya çalışmakla oluyor.
İzleyerek yaşıyoruz…
Son on yıldır yoğunlukla kullanılan dizi film forumları var, bunlar
hem melodram hem de karmaşık hikâye izleyicileri tarafından
kullanılıyor. Ama özellikle karmaşık hikâye izleyicileri, twitter,
forumlar ve sözlük siteleri üzerinden, dizinin bir sahnesi üzerine
saatlerce tartışılabiliyorlar. Dolayısıyla bu iki anlatının izlenme
biçimi açısından böyle bir fark var ama tabii ki karmaşık anlatılar
Türkiyeli izleyicilere uyarlandığı için melodramatik öğeler taşıyor
içinde. Yani bu ikisinin iç içe geçmiş türleri de var. Karmaşık
hikâyelerde de yine çok önemli ahlaki çatışmalar oluyor ve o çatışmalar
yine konuşuluyor. Bu çatışmalarda bazen dizinin kendi
çıkaracağı yargıyı beklemeyip, tartışıyorsunuz: “Kuzey mi haklı,
Güney mi, Kuzey Cemre’yle olsun mu, olmasın mı, sevsin mi, sevmesin
mi?” diye bir sürü tartışma dönüyor.
Nükhet: “Asi”de “Yeter artık vuslat istiyoruz,” diye haykıran izleyiciler
vardı. Tabii ki yapımcılar da bunları okuyor ama okuduğu
zaman da illa izleyicinin istediğini yapmıyor. “Haa, bununla ilgilendiler,
biraz daha üzerinde duralım,” diyorlar.
Feyza: Evet, aslında yapımcılar da, senaristler de bunları okuyorlar,
ama şu da var ki, okumuyor olsalar bile, izleyici çoğu zaman
onların okuduğunu hayal ederek yazıyor. Dolayısıyla bazen anlatıya
konuşuyor, “Ya Kuzey neden böyle yaptı?”, bazen de senariste
konuşuyor, “Senarist niye böyle yaptı?”
“Uçurum” diye bir dizi var, izleyeniniz var mı bilmiyorum.
Uçurum’da yurt dışından getirilip, burada seks kölesi yapılan (seks
işçisi demiyoruz ona çünkü gerçekten köleleştiriliyorlar, bir bodruma
tıkılıyorlar ve oradan çıkışları yok) kadınların oradan çıkma
çabası anlatılıyor. Pınar diye bir karakter var, bodrumdaki kadınlardan
biri, dışarısı ile kontak kurmak neredeyse imkansız ama
çok mücadele ediyor ve dışarıdan alakasız bir kadınla, Pınar’la iletişim
kurmanın bir yolunu buluyor. İletişim kurulan bu kadın bir
şekilde olayların içine çekiliyor. Tabii ki kötü adamlar Pınar’a ders
vermek için bir sürü şey yapıyorlar, bebeğini düşürtüyorlar ama
Türkiyeli kadınları seks köleliliğine zorlayamıyorlar, bunu sadece
yabancı kadınlara yapıyorlar. Bu yüzden Pınar’a işkence edip yabancı
kadınları göstererek, “Sen bunları mı buradan kurtarmayı
hayal ediyorsun?” diye soruyorlar. Bu olayla ilgili izleyici yorumları
çok ilginçti. Birkaç izleyici kendini Pınar’ın yerine koyarak,
“Bizim çaresizliğimiz Pınar’ın çaresizliği,” diyorlar. “Pınar bodruma
indiği zaman aslında senarist bizi bodruma indirdi,” diyor,
yani izleyici bazen kendini karakterin yerine koymayıp senaryoyla
ya da senaristle o karakter üzerinden konuşmaya başlıyor.
Nükhet: Bu aynı zamanda izleyicilerin izlemeyi ne kadar iyi öğrendiklerini
de gösteriyor, kendilerinin aslında kamera olduğunun
farkına varıyorlar. “Pınar’ı oraya götürmekle bizi götürdüler,”
derken, o görsel kodları çok iyi çözdüklerini görüyorsunuz.
Feyza: Bu çok doğru… Ben Asmalı Konak araştırmasını yaptığım
zaman izleyicilerin dizi üzerine konuşmalarını ikiye ayırmıştım:
Birincisi, dizinin yani anlatının içinden konuşmak. Bunu genelde
“Bu dizi gerçekçi ya da gerçekçi değil, o öyle yapmaz, bu böyle
âşık olmaz, bizim toplumumuzda böyle bir şey yoktur,” şeklinde
yapıyorlar. İkincisi ise, bizim gerçekliğimizle, dizinin gerçekliğini
karıştırarak, birbirinin içine geçirerek konuşmak: “Ay kıyafetler
ne kadar güzel, Sümbül’ün aşkı ne kadar güzel,” dedikleri noktada
senaryoyu daha açık eden, yani bir kurguyla karşı karşıya olduklarını
daha açık eden bir konuşmaya geçiyorlar. “Gerçek olamaz,”
diyerek yargılarken senaryoyu gerçeklikle eşitlemesi gerekiyor
ama beğenirken de ancak kendi gerçekliğinden uzaklaştırarak
beğeniyor. Senaryoyu, kamerayı, kostümü, dekoru açık eden bir
konuşma tarzı bu. Karmaşık anlatılarda bu daha da belirgin… Kameranın
nasıl oynadığını, senaristin neyi neden söylettiğini vs.
daha iyi bilen bir izleyici olması gerekiyor çünkü zaten o anlatıyı
takip edebilmesi için daha büyük bir yatırım yapması gerekiyor.
Dolayısıyla kültürel anlatıların nasıl üretildiği, nasıl beğenildiği
ve izlendiği birbirine paralel bir şekilde değişiyor ve dönüşüyor.
***
Dizilere yönelik üç çeşit temel eleştiri var, basitleştirerek söyleyecek
olursak: En yaygın eleştirilerden bir tanesi “Bu diziler kalitesiz,
bir şey öğretmiyor ve rol model alınıyor. Bizim insanımız çok
cahil olduğu için bu hikâyeleri örnek alıyorlar,” yani orada birisi
intihar ediyorsa, gidiyor intihar ediyor. (Gülüyor) Orada birisi tecavüz
ediyor, öbürü de gidiyor tecavüz ediyor.
482 483