amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Farklılıklarımızla Yanyana (mıyız?)
bu yasa koyma halini sürekli bozmaya yarayan da bir şey. Yasayı
ortadan kaldırıp, normatif olanın oyununu bozan ve her tarafı dağıtan
belli arzuların, belli var oluş biçimlerinin de ortaya çıkmasını
sağlayan, bu anlamda çok da kışkırtıcı ve isyankar bir potansiyel
sunuyor bize. Özellikle de hem cinselliği konuşmayı, hem de
yaşamayı belirleyen engellerin hepsine karşı isyan içeren, bunları
değiştirip, dönüştürüp, yıkmaya ve cinselliği değişik, özgür
şekillerde yaşamanın önünü açmaya yarayan bir şey. Dolayısıyla
queer hareketin ve teorinin derdi sadece erkekliğin ve kadınlığın
“normal” tanımlarıyla uğraşmak değil, aynı zamanda cinselliği de
özgürleştirmek. Bunu şu an sadece cinsellik üzerinden konuşuyorum
ama queeri herhangi bir normatif toplumsal örgütlenme
içerisinde de düşünebiliriz. Etnik kimliğe, yaşa, engelliliğe dayalı
bütün normatif kimlik bilgisinin kuruluşundan dolayı yaşanan
ezme/ezilme ilişkisine saldırı olarak düşünebiliriz. Kimliğin kendi
içindeki haline değil, o kimliği oluşturan koşullar ve o kimlik
üzerinden yürütülen ezme/ezilme ilişkisine yönelik bir siyaseti
mümkün kılıyor. Aynı zamanda da aktif kadın cinselliğini görünür
ve konuşulur kılıyor.
Bunları vurgularken, feministler aktif kadın cinselliğini konuşmuyor
ya da görünür kılmıyor demiyorum. Özellikle 80’lerde
Türkiye’deki feminizmin şimdiki feminizme göre cinsellik konusunda
çok daha radikal sözler söylediğini düşünüyorum. Şu anda
bir kapanmışlık var. Neden bu pozitif siyaset artık feminist hareketin
içine giremiyor? Sanki feminist hareket cinselliğin negatif
alanıyla uğraşmayı parsellemiş, pozitif tarafı da queere kalmış
gibi bir durum var. Bunun böyle olması gerekmiyor, tam da bu
yüzden feminizm ve queer arasında bu diyaloga çok ihtiyaç var.
Sadece queerden alınacak bir şey değil, feminist hareketin kendi
geçmişini de hatırlayabilmek ve kendi tarihinin referanslarını da
görebilmek için bu diyaloga ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum.
Ama şu andaki feminist hareket queer ile pek etkileşime girmediği
gibi kendi tarihine de pek bakmıyor.
Queerin eleştiri kısmına gelirsek, teori düzeyinde bütün
kimlikler akışkan, istikrarsız, vs. diye konuşuyoruz ve kimi insanlar
bunu pratikte de yapmaya çalışıyor, ama bu kimlik kategorilerinin
bir de somut sonuçları var. Birileri bunları akışkan olarak
yaşarken birileri sürekli mezara gidiyor, birileri sürekli hastaneye
gidiyor, birileri de sığınma evlerine gidiyor. Kimliklerin ve kimlikler
arasında kurulan hiyerarşilerin insanların hayatında yarattığı
şiddet biçimleri var. Yani toplumsal cinsiyeti sanki aşılmış gibi
saymak queer sarhoşluğu. Siyaseti sadece bunun üzerinden kurmak
da oradaki bir sürü şiddet biçimini sessizleştiren ve belli bir
sınıfın imtiyazı haline getiren bir durum.
Bir diğer eleştiri noktası da, (özel alan demeyi çok sevmesem
de başka bir kavram bulamıyorum şu anda) özel alan siyasetine
dair yapılan queer siyasetin çok cinsellik odaklı olması. Oysa özel
alanda cinselliğin yanı sıra yemek yapmak, evi temizlemek, çamaşır
yıkamak, çocuk bakmak gibi kadının ev içi emeği dediğimiz
belli üretim süreçlerine de bağlanan, bir yandan da hayatın
kendisini kuran pratikler de var. O yüzden özel alanın politikasını
ağırlıklı olarak cinsellik üzerinden kurmak hem ev içi emek
süreçlerini kapsayan alanı sessizleştirmiş oluyor hem de bu alanının
söylemi yeterince queer olamamış gibi de anlaşılabiliyor.
Queer hareket bunu yapıyor demiyorum ama queer hareketin
belli yorumları böyle bir imtiyazı sürekli üretiyor. Sadece cinsellik
üzerinden bir özgürleşme ve bunu politikleştirme tasarısı,
çocuk bakmayacağım, yemek yapmayacağım, çamaşır yıkamayacağım
üzerinden gelişen bir söylem özel alanın diğer taraflarını,
örneğin belli sınıfsal konumlara işaret etmesini görünmez kılıyor.
Örneğin, queer bir özne olarak yapamadığın ev işini yapması için
çoğunlukla bir kadın tutuyorsun ve bu kadın çoğunlukla alt sınıf,
egemen olmayan gruplardan, etnik kimliklerden biri oluyor
ve sen bütün bu siyaseti kurarken doğrudan başka bir ezilmişliğe
de katkıda bulunuyorsun. Queerin sadece cinsellik üzerinden
özgürleşme olarak algılanmasındaki sorunlar, bunun bir tüketim
ilişkisi olarak kurulması ve sınıfsal farklılıkları görmüyor olması
queer hareketin feminizmle konuşması ve ona danışması gereken
mevzular arasında bulunuyor.
Queerin açtığı farklı cinsiyet kimlikleri, cinsel eğilimler gibi
çoklu bir alandan bahsediyoruz ama bu şu anlama gelmesin: her
çokluğa, her olanağa her toplumsal cinsiyeti ifade etme biçimine
de “eyvallah” demek değil bu. Çünkü o zaman bunları birbirinden
bağımsız, tekil, bireysel varoluş biçimleriymiş gibi görüp, aralarındaki
ilişkiyi de yok saymış oluruz. Belli bir toplumsal cinsiyeti
ifade biçimi başka bir toplumsal cinsiyetin var olma biçimine
ya da cinsiyet kimliğine baskı uygulayabilir, onu kısıtlayabilir. Bu
yüzden bunlar arasındaki iktidar ilişkisini sürekli akılda tutmak
ve buna dair bir siyaset örgütlemek gerekir yoksa herkes sunulan
bu sınırsız imkanlardan istediği gibi, istediği cinsiyet kimliğine ya
da toplumsal cinsiyete yatırım yapsın diye bir şey yok. Bu zaten
çok liberal bir dil, çok bireyci, ayrıca aradaki iktidar ilişkilerini
ve belli toplumsal cinsiyet formlarının diğerlerini nasıl ezdiğini,
baskıladığını, kısıtladığını gösteremeyen bir yaklaşım.
Diğer yandan kimlik meselesine gelince belli cinsiyet kimliklerinde
ısrar etmek bize siyasi bir zemin de sunuyor. Biraz önce
380 381