amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Feminizme Farklı Yaklaşımlar ve Üçüncü Dalga
ceki dönemin yazar ve filozoflarına baktığımız zaman özgürlük
meselesi aslında devletin, hakkın, ödevin, sorumluluğun, cemaatin
ne olacağına yönelik bir tartışma. Yani “ben”i anlayabilmenin
yolu; Simten’in söylediği yapısal ilişkileri anlamaya yönelik bir
tartışma.
Şimdi bütün bunlardan yola çıkarak özgürlük tanımındaki
bu değişim üzerinden biz Üçüncü Dalga Feminizm’i nasıl okuyabiliriz?
Cinsellik meselesini gerçekten çok önemli gördüğüm için,
hem Üçüncü Dalga hem de queer tartışmalarında beden politikaları
tartışmalarının öne çıkıyor olmasını önemli buluyorum.
Queer bir siyaset mümkün mü?
İnci: Begüm’ün konuşmasında açtığı nokta bence bizim burada
tartışmamız gereken nokta. “Queer Teori’dir,” dedi ve bu teori bir
feminist olarak bana son derece zihin açıcı geliyor ama birçok açıdan
feminizmle queer karşılaştırılabilir değil bence. Bunun en
önemli sebeplerinden biri, feminizmin siyasal bir hareket olmasıdır.
Feminizm derken bir teoriden, metinler arası bir şeyden konuşmuyoruz,
bir hareketten konuşuyoruz. Queer bana bir siyasal
hareket gibi gelmiyor, hatta siyasal harekete kapıları kapattığını
da düşünüyorum. Çünkü öznenin yok edildiği bir yerde siyaset
yapmanın yolunun ne olduğunu bilmiyorum. Dolayısıyla queer
cinsiyeti tartışmaya açmada, ezberlerimizi bozmada, son derece
önemli bir teori ama siyaset yapmanın önünü tıkadığını düşünüyorum.
Bunu söylerken feminizm ve queer arasında bir hiyerarşi
kurmuyorum. Feminizm daha yukarıda, queer daha aşağıda gibi
bir şeyden bahsetmiyorum ama ikisinin bir arada düşünülmesinin
nedeni bence feminizmin de giderek siyasal talep olduğunun
unutulup, akademik, teorik bir uğraşa dönmüş olması. Özellikle
Üçüncü Dalga’ya baktığımda bunu görüyorum, metin düzeyine
baktığınızda çok radikal laflar var ama bir hareket anlamında, dönüştürücü
bir güç olma anlamında çok da etkili değil.
Benzer şekilde Üçüncü Dalga’nın da içinde olan ama genel
olarak günümüz siyasi tartışmalarında sıkça denk geldiğim çoğullaşma,
akıcılık, çapraz kimlikler vs. söylemlerine baktığımızda
bence bütün bu kimlik meselesini iktidar ilişkileri (Begüm “güç”
dedi) bağlamında düşünmediğimiz zaman hiçbir yere varmamız
mümkün değil ve bu söylemler bizi bunu düşünmekten de alıkoyuyor.
Bir de kapitalizm, ileri kapitalizm, neoliberalizm, nasıl
tanımlarsak tanımlayalım, giderek merkezileşen bir iktidarın -örneğin
T.C. kimlik numaralarıyla bütün hayatımızı sürekli izleyen
ve kontrol edebilen- varlığını düşündüğümüzde bunun karşısına
bu kadar çok parçalı, çoğul, kolektif olmayan bir muhalefet yerleştirmek
bana problemli geliyor.
Begüm: Queer’e yapılan en büyük eleştirilerden bir tanesi söylediğin
kimlikleri ortadan kaldırarak siyaseti imkansızlaştırdığı
üzerinedir. Lezbiyen kadın kimliği üzerinden politika üretmek
sanki daha önceden bir tarifi varmış gibi daha uygulanabilir bir
politika yapma biçimi olarak algılandığı zaman queer sanki bütün
bunları imkansız kılıyormuş gibi oluyor. Çokluluk olarak algılamıyorum
ben queeri, daha çok kimlik akışkanlığı olarak görüyorum
ve bütün bu kimliklerin akışkanlığı üzerinden siyaset üretilebilir
diye düşünüyorum; queer etik ve adalet de burada başlıyor
zaten. Queer etik üzerinden politik hareket üretmenin çok daha
mümkün olduğunu düşünüyorum çünkü bir kere birçok farklı
kimliği bir arada algılayabildiğimiz ve onun üzerinden tanınma
politikaları üretebildiğimiz bir alan açar bize. Bunu derken örneğin
sadece Kürt kimliği üzerinden tanınmaya çalışmak ve bunun
üzerinden bir hareket oluşturmak daha önemsizdir ya da kötüdür
demek istemiyorum ama queer farklı kimlikler arasında bir
ağ kurabilmeye imkan tanır. Queer’in açtığı imkan, birçok farklı
kimliğin ve birçok farklı tanınma mücadelesinin içerisinde ilişki
kurarak var olabilmektir çünkü hepimizin paylaştığı bir adaletsizlik
yarası var…
İnci: Hepimiz çok apolitik bir söz değil mi?
Begüm: Değil. Aslında hepimizin bir yarası var ve bu yüzden hepimiz
Hrant için mücadele etmeliyiz; yani herkesin bir yarası var
ve o yaraların farkına varılıp, birlikte hareket edilmesi gerekiyor.
Queer bu yaraları sadece Kürt’ün yarası, lezbiyenin yarası olmaktan
çıkarıp, sosyal adalet üzerinden yaralarımızın ortaklaştığını
görerek hareket edebilme alanları sağlıyor.
İnci: Bu çok aydınlanmacı bir yaklaşım değil mi? Çok modernist
aslında. Çünkü modernizmin istediği kişilik yapısı da aslında senin
tarif ettiğin gibi empatik bir kişilik yapısıdır. Herkes kendini
başkasının yerine koyabildiği zaman modernist proje de başarılı
olabilir. Bu bütün modernist teorilerin 1950’lerde söylediği bir görüştür.
Senin söylediğin bu görüşe son derece yakın değil mi?
Begüm: Aslında değil bence, çünkü queerin bahsettiği kozmopolitanizm
teorilerinin ortaklaştığı evrensel insan değildir. Evrensel
değerin öne çıkardığı “Hepimiz en nihayetinde insanız ve birbirimizi
anlamalıyız ve ortaklaştığımız bir yara var,” söyleminden
çıkmaz queer, o yüzden de farklılaşıyor diye düşünüyorum.
Simten: Gittikçe modernizme daha fazla yaklaştığımı hissediyorum.
Feminist hareket ve teori içerisindeki temel sorum,
“Mikroyu gözden kaçırmadan acaba makroyu nasıl tanımlayabili-
348 349