amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Feminizme Farklı Yaklaşımlar ve Üçüncü Dalga
Queer dediğimiz zaman daha önce de söylediğim, akışkan
kimlikler mevzusu “Kendimi tanımlayamam, bugün buysam, yarın
şu olurum, hepsini atarım sonra başka bir şey olurum,” gibi
bir bukalemun izlenimi verebilir ama bence bu da çok problemli.
Çünküt queerde de kimliğini değiştirebilme olasılığı onun altını
boşaltması tehlikesini yaratmasının ötesinde aslında Simten’in
Üçüncü Dalga’da de işaret ettiği gibi benzer şekilde queerin de
neoliberalizm tehlikesine düştüğünü gösteriyor. Neoliberalizmin
bizi çektiği, bugün Zara’dan giyinirim, yarın da Zapatista gibi
görünürüm tuzağına düşmememiz gerekiyor. Yani queer olmak
neoliberalizmin bize sundukları arasından istediğini seçmek demek
değil ki (o seçim meselesi de zaten tartışılması gereken bir
kavramdır, çünkü istediğimi seçmem gibi bir durum söz konusu
değildir zaten, seçebileceklerim bana belli limitler içerisinde sunulur).
Kimliksizliğe veya o kimliklerin akışkanlığına, değişkenliğine
atfeden queer hareketin neoliberalizm tehdidine düşmeden
bakış açısı ya da yaşam biçimi olarak hayata geçirilmesi gerekir.
O nedenledir ki mesela Judith Butler Cinsiyet Belası’ndan sonraki
metinlerinde queer etikten bahsederken Ebu Garip’ten bahseder.
Hiç cinsellikten fark etmeyeceğimiz ama bu kimliklerin nasıl
çatıştığını, nasıl farklılaştığını görebileceğimiz queer adaletten,
queer etikten bahseder. Örneğin Hrant Dink’i anma yürüyüşünde
“Hepimiz Hrant’ız, hepimiz Ermeni’yiz” derken o gün ben
Ermeni olmayı tercih ettim değil, tam tersine aslında o farklı kimlik
deneyimlerini yeniden düşünme, kendi yaralarımızı başkalarının
yaralarıyla birlikte tanımaya yol açan bir queer etikten bahsettiğimiz
zaman queerin, sadece cinsellikten ve cinsel farklılıklardan
bahsetmekten öte bütün bu kimliklerin nasıl oynaştığını,
farklılaştığını gösteren bir düşünme biçimi olduğunu görebiliriz.
Queer etik, queerin sadece “maskemi takarım, istediğim kimliğe
bürünürüm”ün ötesinde içi boşaltılmamış bir pratik değil, aslında
kimliklerin çatışması ve politikası olduğunu göstermeye çalışır
Queer aslında bence bir kimliksizleşmeden öte, kimliğin
eleştirisi ve o kimliğin nasıl kullanılacağına ilişkin bir düşünce
pratiğidir. Queer bize kadının ve erkeğin eşit olduğu veya feminizmin
sunduğu gibi bir gelecek ütopyası sunmaz çünkü queerin
temelinde belirsizlik, muallaklık vardır. Queer geleceğe yönelik
bir niyettir ama o gelecekte ne olacağının bilinmezliğini içerisinde
barındırır.
1990’larda queer hareket ortaya çıktığı zaman tam da gey ve
lezbiyen hareketinin kendilerini oturtmaya başladıkları ve kurumsallaştırdıkları
bir dönemdi ve queer hareket gey ve lezbiyen
harekete “Dur,” demişti. Çünkü queer cinsellik tartışmalarının
hiçbir şekilde kimlik politikaları üzerinden sabitlenip, bir kimliğe
oturtulamayacağını savunmaktadır ve 1990’larda queer aslında
bizim “ibne hakem” derken kullandığımız gibi aşağılayıcı bir anlamda
kullanılırken, bugün sahiplendiğimiz, yeniden ürettiğimiz
onurlu bir kavram olarak anlaşılıyor. Ama burada queeri olumsuz
anlamından onurlu bir anlama çevirdiğimiz gibi ibneyi de çevirebilir
miyiz? ‘İbne’ queere benzer mi? Bütün bu problematiklerle
birlikte bugün, 80’lerde Amerika’daki AIDS hareketinde eşcinsel
erkeklerin mütemadiyen ölmesinden ve bütün Amerika’nın buna
üzülmemesinden doğan bir queer hareketi konuşuyorsak, şunu
da tartışmamız lazım: Türkiye’de biz bu tarihsel konjonktürde
queeri nereden alıyoruz, nereye götürüyoruz ve bununla ne yapıyoruz?
Mesela Cüneyt Çakırlar ve Serkan Delice’nin derledikleri,
bu hafta Metis Yayınları’ndan çıkan Cinsellik Muamması 4 kitabı
Türkiye’deki queer eylemlilikler ve hareketler üzerine deneyimlere
yer veriyor.
Queer söylemi üzerinden aslında queerin kendisinin de belirttiği
gibi ne olacağını bilmiyoruz, göreceğiz; ama bir yandan
da, Judith Butler, Eve Sedgwick gibi, “Queer nedir?” sorusunu
tanımlayan temel metinler, queer hareketlere örnekler veren şeyler
varken artık aslında “Türkiye’de queer hareket mi üretiyoruz,
queerden mi bahsediyoruz, ne yapıyoruz?” sorusunu birazcık çözümlemek
lazım.
Gender ve Queer Teori
Son olarak tekrar feminizm ve queer meselesine gelecek olursam
queere yöneltilen en büyük eleştirilerden bir tanesi feminizmin
temel kavramı toplumsal cinsiyet (gender) meselesini sorunsallaştırıyor
olmasıdır. Gender dediğimiz ne? Kadınla erkek arasındaki
ilişkilenme biçimine bakılması. Her ne kadar Üçüncü Dalga
Feminizm de toplumsal cinsiyeti sökmeye çalışsa da temelde yine
de bir kadın ve bir erkekten bahseder, bir de arasına bir spektrum
ekler, erkek kadın arasında gidip geldiğimiz bir alan oluşturur bizim
için. Queer Teori bu ikili cinsiyet sistemini tamamıyla yok
sayar ve bütün bu ikilikleri ortadan kaldırmaya çalışır. Bütün bu
ikilikleri ortadan kaldırmaya çalıştığı zaman da feminizmin en
önemli hareket etme alanını baştan eleştirmiş olur. O nedenle de
queerin feminizmi bozan bir tarafı olduğu düşünülür. Ama öte
yandan baktığımız zaman da aslında queer, feminizmin en temel
4 Çakırlar, Cüneyt ve Delice, Serkan (Ed.), (2012) Cinsellik Muamması, Metis Yayınları,
İstanbul
344 345