amargi_feminizm_tartismalari_kitap_2012

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Ekoloji ve Feminizm
Aydınlanma öncesi Avrupa’ya, Kızılderililerin nasıl yaşadıklarına
bakılır. “Biz bu aydınlanmacı, erkek egemen, insan tahakkümüne
dayalı sistemi reddediyoruz, alternatif yaşam biçimleri arıyoruz
ve bunu geleceğe bakarak yapıyoruz ama geçmişten de öğreneceğimiz
şeyler var,” denir. Burada da yine ortak bir yöntem görüyoruz.
Geçmiş yaşamlara bakmak ekoloji hareketi için çok önemli…
Aynı şekilde feminist hareket de kadınların mücadelesinin tarihi
için, cadılara, şifacı kadınlara, ot toplayanlara bakıyor.
Yine aynı şekilde 60’lar ve 70’ler, patlayan cinsel devrimle
birlikte kadınların bedenini, ruhunu, aklını bütünleştirdiği zamanlar.
Diğer canlılarla bütünleşirken kendi bedenini de ekolojide
bir beden olarak -ekolojinin böyle terimleri var ya, birincil
doğa, ikincil doğa şeklinde- bunun gibi ikinci bir doğa olarak bedenini
yaşaması. Bu, beden-kadın ilişkisindeki dönüşüm, kadındoğa,
insan-doğa ilişkisi dönüşümüyle paraleldir ve 60-70’lerin
bilinç dönüşümünün de önemli bir parçasıdır. İleri sanayi toplumunda
yaşayan feministler, ekolojistler farklı bir tarafa doğru
giderken Üçüncü Dünya hareketlerinde de farklı sorgulamalar
başlıyor; örneğin Hindistan’daki Vandana Şiva bu sorgulamayı
yapanlardan biridir. Bu sorgulamalar Eko-feminizm’de çok daha
kuvvetli. Eko-feministler “Bizim yaptığımız sadece dünya-insan
ilişkisini yeniden tanımlamak değil, kırda yaşayan kadınların doğayla
maddi meseleleri vardır. Doğaya müdahale edildiği zaman
kadınların maddi şekilde hayatları değişiyor; bunun için de direnişleri
çok farklı ve çok daha hakiki. Bunun teorisini bile yapmalarına
gerek yok,” diyorlar. Bunun en canlı örneği olarak da 1974’te
Hindistan’daki okaliptus ağaçlarını kucaklayan kadınlar veriliyor
çünkü o ağaçlar giderse o kadınların yakacağı kalmayacak. Ondan
yaptıkları ilaçları yapamayacaklar. Okaliptustan beslenen keçi ve
koyunlarını artık sağamayacaklar. Bu yüzden ağaçlara sarılan bu
kadınların mücadelesi basit bir “Yeşil ağaçlar ölmesin, erozyon olmasın,”
değil; bir yaşam mücadelesi… Ve bu kadınlar biliyorlar ki
kentlerde yaşayamayacaklar, sokaklarda yatacaklar, ırzlarına geçilecek,
çocukları açlıktan ölecek… Burada hiç olmazsa bir keçi tutar,
çocuğuna süt verir. Dediğimiz gibi ölüm, kalım mücadelesi…
Hatice: Ben de feminizmle ekolojiyi çok ayrı tutamıyorum. Çıkış
noktaları itibariyle muhakkak ayrılıkları olabilir ancak yine de
çok ayrı değiller. Ben çiftçi bir kadınım, doğanın içinde üretim
yapıyorum. Evde başka bir hayat, doğada başka bir hayat olmuyor.
Çok bütünlüklü ve iç içe hayatlar bunlar. Fakat şu an yaşadığımız
dünyada kendimizi doğadan ayrı, betonların içinde bulduk.
Dolayısıyla ekolojiye çok ihtiyaç duyuyoruz. Kendimizi doğanın
bir parçası olarak gördüğümüzde ekolojiyle de bağlantı kurabili-
riz. Doğayla ilişkim ona temas ettiğim anlarda “Aaa, yaşasın!” diye
aşırı bir tepki vermeden, hayatımın doğallığında gidebilmeli. Ama
o kadar uzaklaştırıldık ki doğadan, toprağa değdiğimizde “Ah, yaşasın!”
halini yaşıyoruz. (Gülüşmeler)
Kızılca: Biz de dün Mine’yle bunu konuştuk; Mine anarşist, ama
“Aslında anarşistim dememe bile gerek yok,” dedi. Çünkü ekolojistim
ya da feministim demek çok saçma fakat mücadele içinde
örgütlenmek için kendini bu şekilde adlandırıyorsun. En baştaki
sorumuz da bu adlandırmalardı zaten. Tekrar başa dönüyorum
ama yeni terimler katmanın bir anlamı var mı? Bilmiyorum, düşünelim.
Belki de vardır. Bu sunum kapsamında üzerine konuşulabilecek
bir diğer konu da kalkınma ve ilerleme ideolojisi, ama hepimizin
bu tanımlamalardan nefret ettiğini düşünerek bu konulara
hiç girmiyorum.
Mine: İlerleme, kalkınma, sürdürülebilir kalkınma gibi terimler
aslında daha çok eril olmakla birlikte ekoloji mücadelesinde de
inanılmaz derecede fazla kullanılan terimler. Uzun bir mesele,
ucu yenilenebilir enerjiye kadar varır. Şu anda girmeyeceğiz ama
merak eden olursa sunum bittikten sonra soru kısmında bu konuya
girebiliriz ve hatta girelim.
Kızılca: Evet, doğru… Onu da söylemek lazım… Biz burada ekoloji
mücadelesinin bir damarını anlatıyoruz, bundan çok farklı
damarlar da var. Mesela Yeşil Kapitalizm diye bir kavramsallaştırma
var ve bu kavramsallaştırmayı benimseyen, doğanın kurtulması
için teknolojinin daha fazla geliştirilmesi gerektiğini savunan
ve kendine ekolojist diyen insanlar da var. Ama biz tabii
ki de kalkınma ve ilerleme ideolojisinin yabancılaştırıcı etkisine
karşıyız. Tabii buradaki bütün mesele, çok Marksist bir terim olduğu
için insanı ürkütüyor ama “yabancılaşma”. Kadın bedenine
nasıl yabancılaşıyorsa insan da doğaya öyle yabancılaşıyor. Peki,
kalkınmacı, ilerlemeci mantığın sonucu neden yabancılaşma oluyor?
Çünkü bu mantık doğaya değiştirilmesi, müdahale edilmesi
gereken bir kaynak olarak bakıyor. Bu yabancılaştırıcı etki erkek
ve kadın, insan ve doğa arasında da aynı şekilde, efendi ve kaynak,
efendi ve dönüştürülen şeklinde işliyor. İnsanın doğayla kurduğu
ilişkisindeki mücadele ile kadının erkekle ve kadının kadınla ilişkisindeki
mücadele aynı düşmana karşı veriliyor gibi görünüyor.
Buradan da Eko-feminizm antikapitalist, antiemperyalist bir noktaya
ister istemez gidiyor.
Ekonomik ve sosyal ilişkilerin nasıl düzenlendiği bir sistem
sorunu olarak ele alındığında bütün liberal hikâyelerden de bir
miktar sıyrılmış oluyoruz. Ama tabii ona her zaman dikkat etmek
gerekiyor. Bugün çok fazla girmeyeceğiz ama Türkiye’de ekolojik
196 197