İLAÇ ALLERJİSİ

İLAÇ ALLERJİSİ 

Prof.Dr.A.Fuat Kalyoncu 

25 Nisan 2007 

Toraks KONGRESİ 

Hacettepe Tıp Fakültesi 

Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı 

Erişkin Allerji Ünitesi

Terminoloji 

• İlaç duyarlılığı: Tedavide yetersizlik, kaza veya 

intihar kasıtı dışında gelişen durumlardır. ABD’de 

yılda 75-106.000 arasında ölüm bildirilmektedir. 

• İntolerans: Toksik etkinin çok düşük dozda bile 

ortaya çıkmasıdır. Metabolik nedenli olabilir. 

Aspirine bağlı kulak çınlaması. 

• İdyosenkrazi: İlacın farmakolojik etkisi dışında bir 

yanıtın görülmesidir. Genetik nedenli olabilir. 

G6PDH eksikliği.

Terminoloji 

• Allerji : İmmünolojik mekanizmalar sonucu ortaya 

çıkan reaksiyonlar. 

• Psödoallerji: Klinik olarak allerjik durumu taklit 

eden ancak temelinde hiçbir immün mekanizmanın 

gösterilemediği durumlardır. RKM duyarlılığı.


• İlaç yan etkileri önemli bir sorun(hospitalize edilenlerin 

%6.7 ABD). Bunların içinde fatal olanlar %0.32. 

• Yan etkilerin %5-10’u allerji ile ilgilidir. 

• En sık antibiotikler ve analjezikler (NSAİİ). 

• Genç / orta yaş ve kadınlarda sık. 

• Antibiotik allerjisi için ailevi eğilim var. 

• Bir allerjik ebeveyn, çocuğun riskini 15 kat arttırıyor. 

AIDS’lilerde daha sık görülüyor.

Hacettepe Üniversitesine yeni kayıt yaptıran öğrenciler 

arasında 5 yıl ara ile yapılan iki ayrı araştırmada ilaç allerji 

sonuçları 

Erkek 

1994 1999 

1861 1800 

%2.2 %5.6 

• Kalyoncu AF, Karakoca Y, Demir AU 

ve ark. Allergol Immunopathol 24: 

152-7, 1996. 

Kız 

1994 1999 

2438 2712 

%3.5 %4.7 

• Kalyoncu AF, Demir AU, Özçakar B ve 

ark. Allergol Immunopathol 29:264-71, 

2001.

Erişkinde ilaç allerjisi 

Ankara’da ECRHS yöntemi ile yapılan iki aşamalı astım 

epidemiyolojisinde, 

İlaç allerjisi %3.9 olarak bulunmuştur. 

Çelik G, Mungan D, Bavbek S ve ark. The prevalence of allergic diseases and 

atopy in Ankara, Turkey: a two-step population-based epidemiological study. 

J Asthma 1999.


• Atopi bazı ilaçlar için risk oluşturabilir. 

• HLA-DQW2 = Aspirine duyarlı astma 

• HLA-DRW2/DRW3 = D-penisilamin allerjisi 

• HLA-B7DR2DR3 = İnsülin allerjisi 

• IgE ve nonIgE mekanizmalar birlikte; komplement 

sistemi aktivasyonu, direk mast hücre aktivasyonu, immün 

kompleks yoluyla doku hasarı, T hücre yolu ve kinin sistemi 

üzerinden.

Gell ve Coombs sınıflaması 

• Tip I 

• Anafilaksi, ürtiker, 

anjioödem, bronkospazm 

• Tip II 

• H.Anemi, trombositopeni, 

interstisyel nefrit 

• Tip III 

• Serum hst, vaskülit, bazı 

ürtikerler, ateş 

• Tip IV 

• Kontak duyarlılığı, 

makülopapüler döküntüler 

ve ilaç ateşi

IgE aracılı (ani tip)reaksiyonlar 

• Ürtiker, anjioödem ve anafilaksi 

• Bir çok ilaçla olabilir. En sık nedeni beta laktam 

halkalı antibiotikler. 

• Beta laktam halkası içermeyen antibiotiklerle 

nadirdir. 

• İlaçların koruyucu, katkı maddeleri de rol 

oynayabilir.

Ig Aracılı Arac sito sitotoksik 

toksik rea eaksiy ksiyon onlar lar 

Ciddi ve hayatı tehdit edici reaksiyonlar. 

Yüksek dozlarda olmaya eğilim vardır. 

İmmünohemolitik anemi (penisilin) 

İmmün trombositopeni (kinidine) 

İmmün nötropeni (tiourasil)

İmm mmün n Komple ompleks ks Reaks Reaksiyon 

onlar ları 

(IgG IgG-IgM IgM aracılı) arac 

•En sık görülen ilaçlar; penisilin, sulfonamid ve 

fenitoin 

• Semptomlar son dozdan 1-3 hafta sonra ortaya çıkar. 

• IgE antikorlar bazen bulunabilir. 

• Kortizon tedavisi gerekli ve yararlı olabilir.

Gecikmiş Gecikmi tip rea eaks ksiyon onlar lar 

Allerjik kontakt dermatitis 

Fotoallerjik dermatitis 

Geç tipte morbiliform ve büllöz reaksiyonlar.


• Tedavide ilacı kes, anafilaksi 

tedavisi, kortizon ver. 

• Dokunan ilaç alınmayacak 

• Yerine emin alternatif bulunacak 

• Gereksiz ilaç tüketiminden 

kaçınılacak 

• Desensitizasyon 

• En iyi test; klinikte deneme 

• İntolerans hayatboyu

PENİSİLİN ALLERJİSİ 

Günlük pratikte en sık karşılaşılan problem. 

Fizyolojik koşullarda betalaktam halkası açılır ve serum 

proteinleri ile major ve minör determinantları oluşturur. 

Anafilaktik tip reaksiyonlardan minör kısım (penicilloate, 

penicilloyllamine, penilloate vs) sorumludur. 

Ancak penisiline özgü IgE’nin %95’i major determinantlara 

karşı oluşur.

PENİSİLİN ALLERJİSİ 

• Tanıda en değerli yöntem; deri testleridir. 

• Major kısım için PPL, minör kısım için ise MDM. 

• Testler ilaca bağlı allerji düzeldikten en az 6 hafta sonra yapılmalıdır. 

• (+) hikaye / DT(-) = Allerjik rks %1, anafilaksi yok 

• (-) hikaye / DT(+) = Allerjik rks %1-10 

• (+) hikaye / DT(+) = Allerjik rks %50-70, anafilaksi olabilir 

• (-) hikaye / DT(-) = Allerjik rks

Penisilin Allerjisi 

• Major ve minor determinantlarla negatif deri testi 

IgE reaksiyonları için güvenilir bir ekarte edici 

nedendir. 

• Pozitif deri testi ise sadece penisillin-spesifik IgE 

antikorlarını gösterir. 

•Eğer penisilin testi pozitif ve ilaç verilmesi 

gerekiyorsa, alternatif yoksa, desensitization 

denenmelidir. 

• Çetinkata F, Çağ Y. Penicillin sensitivity among children without a positive history 

for penicillin allergy.Pediatr Allergy Immunol. 2004

Penisilin Allerjisi 

• Penisilin ve semi-sentetik penisilinler ile 

karbapenem (imipenem) arasında çapraz ilişki 

vardır. 

• Böyle bir ilişki Aztreonam ile yoktur. 

• Çapraz reaksiyon ilk kuşak sefalosporinlerle %6-10, 

2. ve 3.kuşak sefalosporinlerle ise

Yüksek Sağlık Şurasının 

Penisilin allerjisi ile ilgili son kararları-2001 

• Önceki kullanımlarda ailenin veya kişinin penisilin veya penisilinle çapraz 

reaksiyon veren diğer ilaçlara karşı herhangi bir allerjik reaksiyon verip 

vermediğinin sorgulanması, 

• Öykü güvenilir değilse ya da allerji öyküsü olan kişilerde kesin penisilin 

endikasyonu varsa, penisilin uygulama kararı verilebilmesi için uzman 

kuruluşlara gönderilmesi, 

• Allerjik reaksiyon öyküsü vermeyen hastalara penisilin deri testi yapılmadan 

penisilin uygulanabileceği, ancak her enjeksiyondan önce gelişebilecek olası 

anafilaksi için gerekli malzemenin hazır bulundurulması gerekmektedir. 

Önceden tartışmalara neden olan “aileden yazılı onay alınması “ibaresi 

çıkarılmıştır.

Beta laktam olmayan antibiotikler 

• İnsidans %1-3 ama bazı risk gruplarında daha 

yüksek olabilir 

• Özellikle AİDS’lilerde Trimetoprimsülfametoksazol, 

• Vankomisin - red man sendromu, IgE ilişkili 

• Aminoglikozidler - nadiren 

• Kinolonlar – psödoallerjik reaksiyon

• Opiatlar 

Psödoallerjik reaksiyonlar 

• Radiokontrast media 

• Kolloid hacim genişleticiler 

• Dextran 

• Mannitol 

• ASA / NSAİ ilaçlar

İmmünolojik olmayan ilaç 

idiosenkrazi/intolerans reaksiyonları 

1. Aspirin ve diğer NSAİ ilaçlar 

2. ACE-inhibitörleri 

3. Prezervatif maddeler: 

a. Sülfitler 

b. Benzalkonyum klorid

ASA / NSAİ ilaçların allerjik reaksiyon 

• Ürtiker / anjioödem 

• Anafilaktoid reaksiyon 

• Ürtikerin alevlenmesi 

spektrumu 

• Solunum sistemi reaksiyonları 

• Allerjik alveolit (nadiren)

ANALJEZİK İNTOLERANSI 

PREVALANS GENELDE %0.3–%1 

RİNİTLİLERDE %1.4-5, POLİP’TE %15–25 

KRONİK ÜRTİKER’LİLERDE %20–40 

ASTIMIN DERECESİNE GÖRE %2–30 

AKUT ÜRTİKER–ANAFİLAKSİ 

DİĞER İLAÇ VE GIDALARA ALLERJİ 

REAKSİYON ERKEN VE GEÇ TİPTE 

OLABİLİR

ASPİRİNE DUYARLI ASTIM 

SAMTER SENDROMU 

(SAMTER SENDROMU) 

*YILLAR SÜREN PERSİSTAN RİNOSİNÜZİT 

*NAZAL POLİPOZİS + BRONŞ ASTIMI ve ANALJEZİK 

İNTOLERANSI 

*ASTIM VE ANALJEZİK İNTOLERANSI GENELLİKLE BİR 

YIL ARA İLE 

*2/3 KADIN ve 30–40 YAŞ ARASI 

*ATOPİ %10–50 ARASINDA 

*EOZİNOFİLİ OLABİLİR 

*ANALJEZİK İNTOLERANSI KURAL OLARAK ÖMÜR 

BOYU SÜRER



Siklooksijenaz teorisi 

Antisiklooksijenaz aktiviteli NSAİİ AİA’lılarda bronkospazm yapar 

NSAİİ’ın invitro COX inhibisyonu ile AİA’lılarda bronkospazm 

oluşturabilmesi arasında pozitif korelasyon var 

COX aktivitesine etkisi olmayan NSAİİ bronkospazm yapmaz 

Aspirine bağlı bronkospazm, PGE2 inhalasyonu ile inhibe edilir 

Nazal poliplerde COX pathway anormalliği bulunmuş ama bu durum 

bronş sisteminde gösterilememiştir 

Lizin aspirinin nazal ve bronşial uygulanması ile nazal ve BAL 

sıvısında PGE2 değerleri düşer.



Lökotrien C4 sentaz(LTC4s) 

overexpression teorisi 

AİA’lılarda COX aracılı yolun inhibisyonu sisteinil lökotrienlerde 

artışa yol açar (diğer kişilerde bu yok) 

Antilökotrien ilaçlar NSAİİ’a bağlı bronkospazmı bloke ederler 

Bronş biopsilerinde LTC4s ekspresyonu AİA’lılarda, ATA’lılardan 5 

misli, normal kişilerden 9 misli fazladır.



1964-2003 arası dönemde oral provokasyon testi ile ADA sıklığı 

(literatürde 66 adet araştırma); 

Çocuk astımlılarda %5(%0-14) 

Erişkin astımlılarda %21 (%14-29) 

Aspirinle çapraz reaksiyon verme oranları; 

İbuprofen %98, naproxen ve metamizol %95, 

diclofenac %93, parasetamol %7. 

ADA’lı hastaların ≤%2’si Aspirin ve parasetamol’e 

birlikte allerjik. 

Jenkins C, Costello J, Hodge L. Systematic review of prevalence of aspirin 

induced asthma and its implications for clinical practice. BMJ. 2004.

ANALJEZİK İNTOLERANSI 

TANIDA EN GÜVENİLİR TEST : PLASEBO 

KONTROLLÜ ORAL PROVOKASYON TESTİDİR. 

ALTERNATİF OLARAK LİZİN ASPİRİN İLE NAZAL 

VEYA BRONŞ PROVOKASYON TESTİ YAPILABİLİR. 

EMNİYET AÇISINDAN BAKILDIĞINDA EN EMİN 

TEST NAZAL PROVOKASYON YÖNTEMİDİR.

Samter sendromu olan hastaların kaçınması gereken ve 

bu hastalara alternatif olarak önerilebilecek analjezikler 

• Salisilatlar 

• Asetik asitler (İndometazin,Tolmectin) 

• Aril alifatik asitler (Naproxen, 

• 

Fenoprofen, İbuprofen, Ketoprofen) 

Enolik asitler (Piroxicam) 

• Fenamat grubu (Mefenamik asit, 

Etofenamat) 

• Alkanonlar (Nabumeton) 

• Pirazolonlar (Aminopirin, Metamizol, 

Sülfinpirazon, Fenilbutazon). 

• Sodyum salisilat 

• Kolin salisilat 

• Kolin Mg trisalisilat 

• Salisilamide 

• Dextropropoksifen 

• Azapropazone 

• Benzidamine 

• Klorokin 

• Parasetamol 

• Kodein 

• Göreceli selektif ve selektif COX2 

inhibitörleri

HÜTF GÖĞÜS HASTALIKLARI ABD ERİŞKİN ALLERJİ ÜNİTESİ 

ANALJEZİK İNTOLERANSI : 838 (337 AİA - %41.4) 1991- 2006 

ORAL PROVOKASYON TESTİ : 604 (%72.1)kişiye toplam 1890 test 

• İLAÇ ÖYKÜ(+) TEST TEST(+) % 

• ASPİRİN 450 92 49 59.5 

• METAMİZOL 381 18 3 46.8 

• PARASETAMOL 184 307 38 26.5 

• NAPROKSEN 214 9 5 26.1 

• NİMESULİD 9 237 40 83.2 

• MELOKSİKAM 3 343 49 85.7 

• CELECOXIB 3 71 7 90.2 

• KODEİN - 295 23 92.2 

• NA SALİSİLAT - 38 6 93.7 

• ROFECOXIB 5 162 8 95.1 

• BENZİDAMİN - 148 4 97.3 

• AZAPROPAZON - 18 - 100

Analjezik intolerant:838 kişi 

Persistan rinosinüzit 347 %41.4 

Astım 337 %40.2 

Ağır astım 42 %13.6 

Antibiotik allerjisi 142 %16.9 

Nazal polip 140 %16.7 

Gıda allerjisi 123 %14.7 

Metal allerjisi 120 %14.3 

Kronik ürtiker 116 %13.8 

Kadın 624 %74.5


Anjioödem 442 %52.7 

Ürtiker 365 %43.6 

Astım atağı 274 %32.7 

Anafilaksi 87 %10.4 

Akut rinit 58 %6.9 

Akut GIS belirti 30 %3.6 

Fiks erüpsiyon 4 %0.5 

Acil servis başvurusu 511%61 (son bir yılda)


Ailesel atopi 408 %48.7 

Ailesel Aİ 79 %9.4 

Deri prick test + 540 %18.1 

Analjezikle OPT 604 %72.1 

Üçlü test 109 %18 

İkili test 43 %7.1 

Kalyoncu AF, Karakaya G, Bozkurt B, Artvinli M. A new method of oral drug 

provocation testing for determining safe alternatives for patients with non-steroidal anti 

inflammatory drug intolerance: The triple test. Int Arch Allergy Immunol 2005.

Samter Sendromu 337 kişi 

Yaş 40.2+12.5 

Rinit BY 27.6+11.6 

Astım BY 31.8+12.6 

Polip BY 32.5+11.4 

Aİ BY 34.6+12.7

ANALJEZİK İNTOLERANSI OLANLARDA 

ANTİBİOTİK ALLERJİ/İNTOLERANSI (111/565=%19.6) 

*Toplam =42 AİA + 69 Aİ 

n % 

Penisilin 62 55.8 

TMS 34 30.6 

Makrolid 9 8.1 

Ampisilin 9 8.1 

Quinolon 5 4.5 

Sefalosporin 2 1.8

ADALE GEVŞETİCİLER 

• Bu grup genel anestezi altındaki allerjik/anafilaktik tipte 

reaksiyonların en sık nedenidir 

• Esas olarak mast hücrelerinden IgE aracılıklı ve direk 

nonimmünolojik mekanizmalarla histamin salınmasıdır 

• Bundan ilaç molekülündeki tersiyer ve quaternar amonyum grupları 

sorumludur (esas allerjenik determinant) 

• Deri testleri; duyarlılığı ve (-) tanı değeri iyi. Ancak (+) tanı değeri 

çok düşük. 

• ELİSA yöntemiyle in vitro kitleri var, ancak Deri testleri kadar 

duyarlı değil.

HİPNOTİKLER VE BENZODİAZEPİNLER 

• Morfin, fentanil, diazepam,flunitrazepam, 

midazolam,propofol,ketamine ve tiopental 

• Barbitüratlar IgE aracılıklı allerjik mekanizmaları 

kullanırken, nonbarbitürat hipnotikler (örneğin 

propofol, altezin) ise non-IgE aracılıklı allerjik 

mekanizmaları kullanır. Kullanılan tanısal 

girişimlerin klinik önemleri araştırılmaktadır.

RADYOKONTRAST İLAÇLAR 

• Bu grup ilaçların ozmolalitesi plazmanın 3-5 katıdır. Bu nedenle son 

yıllarda geliştirilen düşük ozmolaliteli yeni grup ilaçlarla allerjik yan 

etkiler oldukça azaltılmıştır. Bu grup ilaçlarla yan etki %4.6-8.5 

arasında görülür. Mortalite ise %0.002-0.009 arasındadır. 

• Bu ilaçlar için herhangi güvenilir bir test yoktur. Önceden allerji 

öyküsü olanlara düşük ozmolaliteli yeni grup ilaçlar önerilmelidir. 

Premedikasyon olarak işlemden 12 ve 2 saat önce 32 mg 

metilprednizolon ile birlikte H1 ve H2-reseptör antagonistleri ve 

efedrin uygulanması, desensitizasyondan daha güvenlidir.

LOKAL ANESTEZİKLER 

• Bu grupla gerçek anlamda bir allerjik reaksiyon çok ender olmasına 

karşın, pratikte çok sık karşılaşılmaktadır. Çoğu reaksiyon; anksiete, 

vazovagal atak, injeksiyon korkusu gibi nedenlerledir. Gerçek allerjik 

reaksiyon bisülfit ve parabenler gibi prezervatif maddelere karşı da 

gelişebilir. Lokal anestezikler iki gruptur ve aralarında çapraz 

reaksiyon yoktur. 

• A. Benzoik asit esterleri: procaine, tetracaine, cocaine, benzocaine ve 

butamben 

• B. Amid grubu: lignocaine, mepivacaine, dibucaine, bupivacaine ve 

etidocaine (bu grupta prezervatif konulmamaktadır).

LOKAL ANESTEZİKLER 

• Deri prick ve intradermal testlerin tanısal değerleri çok düşüktür veya 

pratikte olmadığı kabul edilebilir. 

• Deri testlerinin intradermal doz arttırmalı provokasyon yöntemiyle 

yapılması önerilmektedir. Başlangıç 1:10.000 dilusyonda ve 0.1-0.3 

ml olmalı, 15 dakikada bir reaksiyon gözlenerek, doz 10 misli 

arttırılmalıdır. Orijinal konsantrasyona gelindiğinde, aynı dozlar bu 

kez subkütan olarak tekrar uygulanır. Tekrar orijinal konsantrasyona 

ulaşıldığında bu kez 0.5-1 ml provokasyon dozu IM olarak denenir.

HIV VE İLAÇ ALLERJİSİ 

• HIV infeksiyonu olan kişilerde ilaçlara bağlı yan etkiler daha sıktır. 

• En sık ilaç; TMP/SMZ. Tedavinin 7-10. gününde kaşıntılı deri 

döküntüsü olur. 

• Ancak Stevens-Johnsson sendromu, toksik epidermal nekrolizis, 

hepatit ve interstisyel pnömoniye kadar gidebilen reaksiyonlar 

tanımlanmıştır. 

• Penisilin, INH, RIF, dapsone, Na valproate, proteaz inhibitörleri ve 

nükleosit reverse transkriptaz inhibitörleri 

• CD4 sayısının 50-350 /mm3 olması risk. 

• Çoğu reaksiyon non-IgE bağlantılı olduğu için deri ve RAST testleri 

kullanılamamaktadır. 

• Desensitizasyon: TMP/SMZ, INH, RIF vs yapılabilir.

• Kuru öksürük - %25; 

ACE inhibitörleri 

– Hastaların %10’unda kesmek gerekir 

• Anjioödem/GİS - %0.1 - 0.2 

– 1/3 hospitalizasyon gerekir 

– %10 yoğun bakıma yatış gerekiyor.

ANTİHİPERTANSİFLER 

• 2003 yılında HÜ Erişkin Allerji Ünitesine başvuran 2964 hastadan 

118 (%4) ü antihipentansif tedavi alıyordu. Hastaların ortalama yaşı 

59.9 ve %72.9 kadındı. Ortalama 4.9 yıldır bu ilaçları alıyorlardı. 

• 30 hastada öksürük, anjioödem ve/veya ürtiker vardı (%25.4). 

• Ramipril ve cilazapril reaksiyonlara en sık neden olan ACE inhibitörü 

ilaçlardır. 

• Her ne kadar ACE reseptör blokörleri, ACE inhibitörlerine göre daha 

emin ilaçlar olarak bildirilse de hastalarımızda bu ilaçlara bağlı 

reaksiyonlar da görülmüştür (5 kişide Losartan ve valsartan ile).

Desensitizasyon 

Antibiotikler : Beta laktam halkalılar, 

kinolonlar / vankomisin 

Kemoterapi : Platin içerenler / Taxanlar 

Monoklonal AB : rituximab ve transfuzumab 

Aspirin/NSAİİ : Kalp hastaları, Samter 

sendromu ile RA/Crohn hastalığı gibi durumlarda.

• Gıda (%1-2) 

ABD toplumunda anafilaksi riski 

• Penisilin (%0.7-10) 

• RKM (%0.22-1) 

• Lateks (%1-6) 

• Arısokması (%0.5-5) 

• GENEL 

(1 milyon kişideki oran) 

• 2.7-5.4 

• 1.9-27.2 

• 0.022-0.1 

• 2.7-16.3 

• 1.4-13.6 

• 8.7-62.6 

Arch Intern Med 161:15-21, 2001.

ABD toplumunda anafilaksi riskinden yıllık 

• Gıda 

• Penisilin 

• RKM 

• Lateks 

• Arı-böcek sokması 

• GENEL 

tahmini ölüm sayısı (milyonda) 

• 100 kişi 

• 400 kişi 

• 900 kişi 

• 3 kişi 

• 40-100 kişi 

• 1443-1503 kişi 

Arch Intern Med 161:15-21, 2001

İLAÇ ALLERJİSİ

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?