Mercanada - Mustafa Nevzat İlaç Sanayi

ENFEKS‹YON NED‹R?
Enfeksiyon, mikroorganizmalar›n vücut dokular›na invazyonu
ve burada ço¤almas› sonucunda belirti ve bulgularla
birlikte immünolojik bir yan›t›n meydana gelmesidir. Mikroorganizmalar›n
üremesi, konak metabolizmas› ile yar›fla girmek,
mikroorganizmalar taraf›ndan oluflturulan toksinlerin
hücresel hasara yol açmas› ya da hücre içerisinde ço¤alma
yollar›ndan birisi ile hastaya zarar verir. Hastan›n kendi
immün yan›t› doku hasar›n› artt›rabilir; hasar s›n›rl› olabildi-
¤i gibi, (enfekte bas› ülseri) sistemik de olabilir. Geliflen
enfeksiyonun fliddeti dokuya invaze olan mikroorganizma
say›s› ve bunlar›n hastal›k oluflturma gücü, konak savunma
mekanizmalar› ve di¤er birçok faktöre ba¤l›d›r.
Enfeksiyonlar t›bbi tan› ve tedavinin son derece geliflmifl oldu¤u
ülkelerde bile s›kl›kla ölüme sebep olan hastal›klardand›r.
Bakteri, virüs ve mantarlar gibi etkenler taraf›ndan oluflturulan
enfeksiyonlar so¤uk alg›nl›¤› gibi nispeten hafif hastal›klardan
kronik hepatit gibi vücudu zay›f düflüren hastal›klara
ve hatta “Acquired Immunodeficiency Syndrome” [Kazan›lm›fl
Immun Yetmezlik Sendromu (AIDS)] gibi ölümcül hastal›klara
kadar de¤iflen bir yelpazede yer al›r.
Her ne kadar geliflmifl ülkelerde yayg›n epidemiler art›k nadirse
de, influenza halen baz› zamanlarda ciddi sonuçlar
do¤urmaktad›r. Geliflmemifl ülkelerde, her y›l kolera ve s›tma
milyonlarca yaflama mal olmaktad›r. Bunlara ilâve olarak
AIDS gibi yeni hastal›klar ölümcül epidemilerle tüm dünyay›
tehdit etmektedir.
Hastay› enfeksiyona yatk›n k›lan flartlar›n bir arada bulundu¤u
hastane ortam›nda enfeksiyonlar oldukça zararl› etkiler
gösterebilir. Hastaneye yat›r›lan hastalar enfeksiyonla
mücadele güçlerinin en az oldu¤u bir dönemde çok say›da
mikroorganizma ile karfl› karfl›ya kal›r. Hastal›¤›n kendisi ve
hastanede yatman›n yaratt›¤› stresin yan› s›ra uygulanan
cerrahi, ilaç tedavisi veya cilt bütünlü¤ünü bozarak mikroorganizmalar›n
vücuda girmesine neden olan invaziv ifllemler
ile konakç› savunma mekanizmalar› alt üst olur. Sonuç
olarak hastaneye baflvurdu¤u dönemde herhangi bir
enfeksiyonu bulunmayan birçok hasta hastanede kald›¤›
süre boyunca enfeksiyon geliflme riskiyle karfl› karfl›yad›r.
ENFEKS‹YON NASIL OLUfiUR?
Enfeksiyonun geliflmesi üç önemli etken ile ilgili de¤iflkenlere
ba¤l›d›r:
w Enfeksiyon oluflturabilen bir mikroorganizma (patojen)
w Konak (bir baflka organizman›n fiziksel ve besinsel geliflimini
destekleyen herhangi bir organizma)
w Uygun bir çevre
18
sa¤l›k
Enfeksiyon hastal›klar›
Söz konusu üç etken denge içerisinde oldu¤u müddetçe enfeksiyon
oluflmaz. Ancak bunlardan herhangi birinde bir
dengesizlik meydana geldi¤inde -örne¤in hastan›n immün
sisteminin bask›lanmas› sonucu patojenlerle mücadele gücünü
yitirmesi gibi- enfeksiyon potansiyeli artar.
Enfeksiyon bir mikroorganizman›n vücut dokular›na invazyonu
ile bafllar. Mikroorganizma bir kez konak savunma mekanizmalar›n›
afl›p vücuda girerse burada ço¤al›r ve zararl› etkiler
oluflturur. Enfeksiyonun fliddeti mikroorganizman›n
özellikleri, say›s›, vücuda girme ve yay›lma biçimi gibi faktörlere
ba¤l›d›r.
‹nflamatuvar yan›t
Konak, mikroorganizma invazyonuna inflamatuvar bir yan›t
oluflturarak tepki verir. ‹nflamasyonun befl klasik belirti ve
bulgusu a¤r›, ›s› art›fl›, k›zar›kl›k, fliflme ve fonksiyon bozuklu¤udur.
Di¤er göstergeleri atefl, halsizlik, bulant›, kusma ve
yara yerinde pürülan ak›nt›d›r.
Enfeksiyonlar›n tümü belirgin ya da semptomatik de¤ildir.
Subklinik ya da asemptomatik bir enfeksiyonda mikroorganizma
vard›r; immün sistemin yan›t› bafllam›flt›r ancak kifli
hastal›k belirti ve bulgular›n› göstermez.
Endojen ve ekzojen mikroorganizmalar
Mikroorganizmalar endojen ya da ekzojen olabilir. Endojen
olanlar ciltte, tükürük, d›flk› ve balgam gibi vücut maddelerinde
bulunur. Bunlar duyarl› kiflide hastal›¤a neden olabilir.
Ekzojen mikroorganizmalar vücut d›fl›ndaki kaynaklarla ilgilidir.
Ço¤unlukla insanlar ve ekzojen mikroorganizmalar uyum
içinde bir arada yaflar. Ancak bu uyumlu iliflkiyi bozan herhangi
bir fley meydana gelirse, mikroorganizmalar enfeksiyona
neden olur.
‹nvazyon ve kolonizasyon
Vücutta mikroorganizman›n bulunmas› kolonizasyon olarak
adland›r›l›r. Kolonize olan mikroorganizmalar büyür ve ço¤al›r
ancak dokulara invazyon göstermez; dolay›s›yla hücresel
hasar meydana getirmez. Kolonizasyon bu tip olgularda doku
kültüründe pozitif sonuç verir ancak hasta enfeksiyon bulgusu
göstermez.
Di¤er taraftan bakteri ile kolonize olan baz› kiflilerde, bakteri
dokuya invaze olarak hücresel hasar meydana getirdi¤inden
enfeksiyonun s›n›rlanm›fl belirti ve bulgular› -hassasiyet,
fliflme, k›zar›kl›k ve pürülen ak›nt›- geliflir. Ak›nt› kültürü mikroorganizman›n
kayna¤›n› ayd›nlat›r. Kolonize olan bakteriler
atefl, lökosit say›s›nda art›fl, hatta flok ile seyreden sistemik
enfeksiyonlara da neden olabilir.