Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Mülteciler, Göçmenler ve Entegrasyon Bakanlıg˘ı<br />
Danimarka’da <strong>yurttas¸</strong><br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong>lar için Danimarka<br />
toplumu hakkında bir el kitabı<br />
Medborger i <strong>Danmark</strong><br />
Tyrkisk
Bu kitap nasıl kullanılır?<br />
Bu kitap, Danimarka toplumu hakkında<br />
genel bir bilgilendirmedir, ve Danimarka’da<br />
yeni <strong>yurttas¸</strong> olmanın ne anlama<br />
geldig˘i hakkındadır. Olabildig˘ince<br />
çok kis¸inin yararlanabilmesi için, bu<br />
kitap, hem Danimarka dilinde hem de<br />
bir dizi bas¸ka dilde yayınlanmaktadır.<br />
Belli bir konu hakkında bir s¸eyler<br />
ög˘renmek ihtiyacı duydug˘unuzda, bu el<br />
kitabına bas¸vurabilirsiniz. Fakat bu el<br />
kitabını bas¸ından sonuna kadar okumayı<br />
da seçebilirsiniz.<br />
Kitaptaki konuları gerek içindekiler<br />
bölümünü, gerekse de kitabın arkasındaki<br />
dizin bölümünü kullanarak bulabilirsiniz.<br />
Kitapta bir dizi sözcük bir yıldızla*<br />
is¸aretlenmis¸tir. Bunun anlamı, kitabın<br />
arka sayfalarında daha detaylı açıklamalar<br />
bulabilirsiniz demektir.<br />
Tabii ki, bu el kitabı bütün sorulara<br />
cevap veremez. Bu yüzden, kitapta,<br />
daha fazla bilgi edinebileceg˘iniz<br />
makamların adları, adresleri, telefon<br />
numaraları ile internet site ve elektronik<br />
posta adresleri de bulunmaktadır, ki<br />
böylelikle daha fazla bilgi alabileceg˘iniz<br />
ya da yönlendirilebileceg˘iniz ilgili kurum<br />
ya da örgüte ulas¸abilesiniz. Kitapta<br />
bunun yanı sıra, Danimarka toplumu<br />
hakkında deg˘is¸ik pratik bilgiler veren<br />
bir bölüm, ilgili internet sitelerine göndermelerde<br />
bulunmaktadır. Kitabın en<br />
sonunda da, yeni gelen <strong>yurttas¸</strong>ların<br />
topluma kaynas¸tırılması ile ilgilenen ya<br />
da etnik azınlık kökenli olan kis¸ilere<br />
özel ilgi gösteren kurum ve örgütlerin<br />
bir listesini de bulabilirsiniz.<br />
Konu yasa ve kuralları anlatmak olunca,<br />
bunlar konunun dog˘ası gereg˘ince,<br />
kelimenin tam anlamıyla aktarılmamıs¸,<br />
fakat sadece genel terimlerle belirtilmis¸tir.<br />
Ayrıca yasa ve kurallarda sürekli<br />
deg˘is¸iklikler olmaktadır. Bu yüzden, bu<br />
kitabı, her konuda hangi haklara ve<br />
görevlere sahip oldug˘unuzu ög˘renmek<br />
amacıyla kullanamazsınız. Bazı konularda,<br />
konunun içerig˘ine bag˘lı olarak,<br />
konut s¸irketinizden, belediyenizden, bir<br />
devlet kurumundan veya bir avukattan<br />
daha ayrıntılı bilgi aramanız zorunlu<br />
olabilir.
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
I . çindekiler<br />
Danimarka’ya yeni <strong>yurttas¸</strong> olarak<br />
hos¸geldiniz<br />
Cog˘rafya ve halk<br />
Danimarka – demokratik bir hukuk<br />
toplumu<br />
I . dare biçimi<br />
Hukuk toplumu<br />
Danimarka’nın dıs¸ dünyayla ilis¸kisi<br />
Ülkeye gelis¸ ve kalıs¸<br />
Danimarka’ya göç<br />
Kis¸inin kendi ülkesine geri dönmesi<br />
Danimarka <strong>yurttas¸</strong>lıg˘ı<br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong> olarak Danimarka’da ilk<br />
zamanlar<br />
Belediyelerdeki yardım ve danıs¸manlık<br />
hizmeti<br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong>lara tanıtım<br />
Tercüman yardımı<br />
Konut<br />
Konut standardı yüksektir<br />
I . kamet edecek bir yer bulmak<br />
Kiralık konut<br />
Hisseli konut<br />
Mülkiyetli konut<br />
Konutlar ve konut bölgeleri için kurallar<br />
Tas¸ınma<br />
Aile<br />
Aile ve toplum<br />
Deg˘is¸ik aile biçimleri<br />
Es¸ler arası ilis¸ki<br />
Toplum devreye girdig˘inde ve yardım<br />
ettig˘inde<br />
Çocuk sahibi olmak<br />
Çocuklar ve gençler<br />
Yas¸lı olarak yas¸am<br />
Yas¸am bittig˘i zaman<br />
Okul ve eg˘itim<br />
Danimarka eg˘itim geleneg˘i<br />
I . lkög˘retim okulu<br />
I . lkög˘retim okulundan sonra<br />
Yüksek ög˘renim düzeyindeki eg˘itimler<br />
Danimarka eg˘itim sistemi<br />
Devletin ög˘renim bursu (su)<br />
Yetis¸kinler için eg˘itim<br />
Yabancı ülke ög˘renimlerinin onaylanması<br />
Yetis¸kin yabancılar için Danimarka<br />
dili eg˘itimi<br />
4<br />
6<br />
10<br />
11<br />
17<br />
20<br />
22<br />
23<br />
26<br />
28<br />
30<br />
31<br />
32<br />
33<br />
33<br />
34<br />
35<br />
36<br />
38<br />
41<br />
41<br />
42<br />
46<br />
48<br />
49<br />
50<br />
51<br />
53<br />
54<br />
58<br />
63<br />
65<br />
66<br />
67<br />
68<br />
75<br />
77<br />
78<br />
80<br />
81<br />
81<br />
82<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
I . s¸ve is¸ piyasası<br />
Danimarka’da is¸ yas¸amı<br />
Bir is¸ bulmak<br />
Kendi s¸irketini kurmak<br />
I . s¸sizler için etkinles¸tirme sunumu<br />
Ekonomi ve tüketim<br />
Kis¸isel ekonomiyi düzenleme<br />
Kredi ile kiralama ve satın alma<br />
Sigortalar<br />
Tüketici hakları<br />
Danimarka vergi sistemi<br />
Kültür ve bos¸ zaman<br />
100<br />
Özgürce düs¸ünmek ve konus¸mak 101<br />
Danimarka’da dinî vecibelerin uygulanması 103<br />
Danimarka’da halka yönelik bilgilendirme 104<br />
Dernek yas¸amı<br />
106<br />
Spor ve idman<br />
107<br />
Sag˘lık ve hastalık<br />
Danimarka sag˘lık sistemi<br />
Hastalık sigortası ve hastaneler<br />
Doktorda<br />
Hastanede<br />
Dis¸ bakımı<br />
I . laç<br />
Gelenek ve görenekler<br />
Bazı pratik bilgiler<br />
Burada daha fazla bilgi bulabilirsiniz<br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong>lar için özel anlam tas¸ıyan<br />
örgütler ve kurumlar<br />
Danimarka’daki Vilayetler<br />
Danimarka’daki I . s¸ ve I . s¸çi Bulma<br />
Kurumları<br />
Politik partiler<br />
Sözcük açıklamaları<br />
Dizin<br />
Kitap hakkında bilgiler<br />
84<br />
85<br />
89<br />
91<br />
92<br />
94<br />
95<br />
96<br />
97<br />
97<br />
98<br />
108<br />
109<br />
110<br />
111<br />
116<br />
118<br />
120<br />
122<br />
128<br />
131<br />
132<br />
133<br />
135<br />
137<br />
138<br />
148<br />
154<br />
3
4<br />
Danimarka’ya yeni <strong>yurttas¸</strong> olarak<br />
hos¸geldiniz<br />
Sevgili yeni <strong>yurttas¸</strong><br />
Yeni bir ülkede yeni bir hayata bas¸lamak büyük deg˘is¸iklikleri içerebilir.Yeni insanlarla<br />
ve yeni sistemlerle kars¸ılas¸ılır. Belki alıs¸kın olmadıg˘ınız normlar, deg˘erler ve<br />
geleneklerle tanıs¸ıklık kurulabilir. Özellikle ilk zamanlar, mücadele edilmesi<br />
gereken bir çok zorluklar içerebilir; ve bunların üstesinden gelinemez gibi bir duygu<br />
olus¸abilir kis¸ide.<br />
Elinizde bulunan bu kitabı, sizin yeni gündelik yas¸amınızı biraz kolaylas¸tırmak için<br />
hazırladık. Bu kitap, Danimarka toplumu hakkında genel bir bilgilendirme ve Danimarka’da<br />
yeni <strong>yurttas¸</strong> olmanın ne anlama geldig˘ini anlatacak s¸ekilde biçimlenmis¸tir.<br />
Dog˘al olarak, Danimarka toplumu hakkında tek bir anlama gelecek bir resim<br />
çizilemez. Danimarka da -bir çok ülke gibi – deg˘is¸ik politik, sosyal, kültürel ve dinsel<br />
tavır ve inanıs¸ları temsil eden çok katmanlı bir toplumdur.<br />
Çok katmanlılıg˘ın gelis¸ebilmesinin kos¸ulu, Danimarka’daki bizlerin bazı temel<br />
deg˘erlere dayalı toplumsal bir birliktelig˘imizin olmasıdır. Bu deg˘erler, demokrasi,<br />
refah, özgürlük, es¸itlik ve insanlar arasında (cinsiyet, yas¸, deri rengi ve inanç ayrımı<br />
yapmaksızın) kars¸ılıklı saygı duyulması gibi deg˘erlerdir. Herkesin yükümlükleri ve<br />
hakları vardır; ve herkes yasalar çerçevesinde toplumun yas¸amına özgür ve es¸it bir<br />
temelde katılabilir.<br />
Danimarka’nın demokratik yapılanması, ülkenin temsili bir demokrasiyle<br />
yönetilmesini içerir; ki <strong>yurttas¸</strong>lar yerel ve ulusal seçimlerde kendi temsilcilerini<br />
özgürce seçebilirler. Demokrasi özgürce düs¸ünebilmeyi, konus¸abilmeyi ve özgürce<br />
yazabilmeyi, dernek kurabilmeyi ve kendi dininin vecibelerini özgürce yapabilmeyi<br />
de içerir.<br />
Demokrasi ve karar verme sürecine katılabilme, toplumun bütün düzeylerinde genel<br />
olarak önem tas¸ımaktadır. Bu durum, herkese toplumun demokratik süreçlerine<br />
katılması konusunda s¸artlar kos¸maktadır – sözgelimi bir belediyede, bir sendikada,<br />
bir spor kulübünde, oturmakta oldug˘unuz binadaki kiracılar derneg˘inde ya da çocuklarınızın<br />
okulundaki ve çocuk yuvasındaki yönetim kurulunda.
Herkes için es¸itlik ve özgürlük gibi demokratik ilkeler, bireyin ve ailenin kendisine<br />
en uygun hayatı olus¸turabilmesi için iyi olanaklar sunar. Fakat demokratik ilkeler<br />
aynı zamanda bireyin hareket olanaklarına bazı çerçeveler de koyar. Bu<br />
çerçevelerin amacı, kimsenin adaletsizlig˘e maruz kalmamasıdır; veya kis¸ilerin<br />
bas¸ka bir s¸ekilde zarar görmesi engellenmek istenmektedir.<br />
Bu sözgelimi s¸unları içerir: toplum, bazı insanların cinsiyetinden, etnik kökeninden,<br />
deri renginden, inancından, cinsel tercihinden veya özürlü olmasından dolayı<br />
ayrımcılıg˘a maruz kalmasını kabul edemez. Toplum, kimsenin s¸iddete veya organ<br />
sakatlıg˘ıyla sonuçlanan sünnete maruz kalmasını da kabul edemez.I . nsanlar ve gruplar<br />
arasında kars¸ılıklı saygı beslenmesi ve anlayıs¸ gösterilmesi, Danimarka toplumu<br />
için belirleyici olan önemdedir.<br />
Danimarka’nın bir refah toplumu olması, herkesin yeteneg˘i ölçüsünde toplum için<br />
bir katkıda bulunmasını içerir – bu katkılar arasında eg˘itim görmek, çalıs¸mak, vergi<br />
ödemek ile kis¸inin kendisinin ve ailesinin geçimini sag˘lamak yer almaktadır. Buna<br />
kars¸ılık, gerekli oldug˘u zamanlarda toplum yardım elini uzatabilir, ve toplum en<br />
güçsüzlere bakım is¸ini üstlenebilir. Bu, herkesin ücretsiz doktor- ve hastane yardımı<br />
alma hakkına sahip oldukları ve yas¸lılar ile özürlülerin gündelik hayatta özel destek<br />
alma hakkına sahip oldukları anlamına gelmektedir. Bu, s¸u anlama da gelir: bir is¸i<br />
olmayan kis¸iler, bir eg˘itim görmelerine veya is¸ piyasasına adım atmalarına yardım<br />
edebilecek, (yükümlükler ve haklardan olus¸an) bir sistem içerisinde ekonomik<br />
destek alabilirler.<br />
Demokrasi, refah ve insanlar arasında kars¸ılıklı saygıya dayalı bir toplumu korumak<br />
ve gelis¸tirmek, -ister yeni isterse de eski <strong>yurttas¸</strong> olalım- hepimiz için mücadele<br />
verilmesi gereken bir ug˘ras¸tır.<br />
Danimarka’da sizin ve dig˘erlerinin bize ekledig˘i çok katmanlılıg˘ın,beraberinde yenilik<br />
ve dinamizm getirdig˘ine inanmaktayız; ve bu yüzden biz, s¸u anda bir parçası<br />
oldug˘unuz topluma etkin olarak katılmanızı umut ediyoruz.<br />
Biz bu sözlerle size Danimarka’ya hos¸geldiniz diyoruz – ve bu ülkedeki yeni hayatınızda<br />
size bas¸arılar diliyoruz.<br />
5
1 COG˘ RAFYA VE HALK
Kraliyet Birlig˘i<br />
I . skandinavya’nın bir<br />
parçası<br />
Danimarka, Baltık Denizi ve Kuzey<br />
Denizi arasında -neredeyse her tarafı<br />
suyla çevrili- küçük, dümdüz ve dag˘ları<br />
olmayan bir ülkedir. Ülke, bir yarımada<br />
olan Jylland ve 406 adadan olus¸maktadır.<br />
En büyük adalar Sjælland, Fyn,<br />
Lolland ve Bornholm’dur.<br />
Dig˘er adaların çog˘u, ya çok az<br />
nüfusu olan ya da kimsenin oturmadıg˘ı<br />
çok küçük adalardır. Danimarka’daki<br />
bölgeler suyla çevrilidir ve bir çok bölge<br />
köprülerle birles¸tirilmis¸tir.<br />
Ülkenin bas¸kenti aynı zamanda en<br />
büyük s¸ehir olan Kopenhag’tır ve Sjælland<br />
adasında bulunmaktadır. Jylland’daki<br />
en büyük s¸ehirler Aarhus, Aalborg<br />
ve Esbjerg’dir; ve Fyn’ün en büyük s¸ehri<br />
Odense’dir.<br />
Danimarka’dan bahsedildig˘i zaman çog˘u<br />
kis¸inin aklına Jylland ve adalar gelir.<br />
Fakat Atlas Okyanusu’nda bulunan<br />
Grönland ve bir adalar grubu olan Faröyar<br />
adaları da,her ne kadar genis¸ özerklikleri<br />
olsa da, Danimarka Kraliyet<br />
Birlig˘i’nin bir parçasıdır.<br />
Danimarka AB’ye* üyedir, ancak<br />
Grönland ve Faröyar adaları AB’nin<br />
dıs¸ında durmayı tercih etmis¸lerdir.<br />
Tıpkı I . sveç,Norveç,Finlandiya ve I . zlanda<br />
gibi I . skandinavya’nın bir parçasıdır<br />
Danimarka. Danimarka’nın güney sınırında<br />
Almanya bulunmaktadır. Ayrıca<br />
Baltık Denizi’nin dig˘er tarafında bulunan<br />
Baltık ülkeleri Estonya, Letonya ve<br />
Litvanya ile de yakın ilis¸kileri bulunmaktadır<br />
Danimarka’nın.<br />
Danimarka’da yaklas¸ık olarak 5,2 milyon<br />
insan yas¸amaktadır. Her ne kadar çok<br />
deg˘is¸ik s¸iveler bulunsa da, herkes aynı<br />
dili, Danimarka dilini konus¸maktadır.<br />
Yaklas¸ık olarak 260 bin kis¸i -ya da<br />
nüfusun % 5’i- bas¸ka ülkelerin <strong>yurttas¸</strong>ıdır.<br />
Bu <strong>yurttas¸</strong>lardan, yaklas¸ık<br />
olarak 80 bini I . skandinavya, Avrupa<br />
Birlig˘i ve Kuzey Amerika ülkelerinin<br />
<strong>yurttas¸</strong>ıdır. Geri kalanları, Dog˘u Avrupa,<br />
Orta Dog˘u ve Afrika ülkeleri <strong>yurttas¸</strong>ıdır<br />
– özellikle Türkiye, Pakistan, Irak, I . ran,<br />
Somali ve eski Yugoslavya <strong>yurttas¸</strong>ıdırlar.<br />
Bugünkü Danimarka eg˘itime ve yeniles¸meye<br />
ag˘ırlık veren, ileri ölçüde sanayî-<br />
% 5’i yabancı ülke<br />
<strong>yurttas¸</strong>ıdır<br />
Danimarka’da toplam olarak 2,8 milyon kis¸i is¸ piyasasındadır.<br />
As¸ag˘ıdaki mesleklere göre dag˘ılım s¸öyledir:<br />
Yüzdelik (yuvarlanmıs¸tır)<br />
Tarım, balıkçılık, ham madde üretimi 4<br />
Endüstri 17<br />
Enerji- ve su tedarik edilmesi<br />
I<br />
1<br />
. Meslek oranına göre çalıs¸anların dag˘ılımı<br />
ns¸aat- ve tesisat s¸irketleri 6<br />
Ticaret, otel, lokanta 18<br />
Ulas¸ım, posta, telekomünikasyon 7<br />
Finans, ticaret servisi v.b. 12<br />
Kamu ve kis¸isel hizmet yardımları 35<br />
Toplam<br />
Sayılarla Danimarka, Danimarka I . statistik Enstitüsü 2002<br />
Bilgi toplumu<br />
100,0<br />
7<br />
COG˘ RAFYA VE HALK
8<br />
COG˘ RAFYA VE HALK<br />
I . yi yapılanmıs¸ kamu<br />
trafik ag˘ı<br />
Bisikletlilerin ülkesi<br />
les¸mis¸ bir bilgi toplumudur. Ülkeye özgü<br />
bas¸ka bir özellik de, çevre konusundaki<br />
yüksek konumudur, ki bu durum kendisini<br />
çevre teknolojisi ve yel deg˘irmenleri<br />
yapımındaki kapsamlı bir üretimle<br />
göstermektedir.<br />
Danimarka’nın çok büyük bir yurtdıs¸ı<br />
ticareti vardır; sanayî ihracatı ticaretin<br />
yaklas¸ık % 75’ini olus¸turur ve tarım<br />
ürünleri toplam ihracatın neredeyse %<br />
12’sini olus¸turur.<br />
Danimarka’nın bir çok yolu, demiryolu<br />
ve oldukça iyi yapılandırılmıs¸ bir kamu<br />
ulas¸ım ag˘ı bulunmaktadır. Ülkenin bir<br />
çok yerine, hemen hemen bütün saatlerde<br />
otobüs ve tren ile gidilebilinir.<br />
Ayrıca, köprülerin olmadıg˘ı yerlerde,<br />
ulas¸ım gemilerle sag˘lanabilir.<br />
Danimarka, dünyada bisiklet kullanımının en yaygın oldug˘u ülkeler<br />
arasındadır. I . s¸e gitme ve is¸ten çıkıs¸ saatlerinde, s¸ehirlerde sıra sıra<br />
bisikletli görmek mümkündür – çog˘u bisikletin arkasında çocuklar<br />
oldug˘u halde – bisikletliler is¸e veya çocuk bakım kurumlarına ya<br />
gitmekteler veya gelmekteler.<br />
Bir çok yerde trafik, bisikletlilere uygun bir s¸ekilde düzenlenmis¸tir.<br />
Bisiklet yolları ve levhalarla, araba sürücülerine kars¸ıdan kars¸ıya<br />
geçen bisikletlilere dikkat etmeleri gerektig˘i anımsatılır.
COG˘ RAFYA VE HALK<br />
9<br />
København<br />
Roskilde<br />
Kilometer<br />
0 50<br />
Odense<br />
<strong>Ny</strong>borg<br />
Rødbyhavn<br />
Nakskov<br />
Maribo<br />
Næstved<br />
Haslev<br />
Ringsted Køge<br />
Slagelse<br />
Korsør<br />
Rønne<br />
Århus<br />
Hammel<br />
Ebeltoft<br />
Hadsten<br />
<strong>Ny</strong>købing<br />
Randers<br />
Bjerringbro<br />
<strong>Ny</strong>købing M<br />
Silkeborg<br />
Kolding<br />
Ringkøbing<br />
Svendborg<br />
Skælskør<br />
haderslev<br />
Vejen<br />
Bramming<br />
Varde<br />
Grindsted<br />
Nordborg<br />
Sønderborg<br />
Kerteminde<br />
Sorø<br />
Fåborg<br />
Vojens<br />
Assens<br />
Åbenrå<br />
Fredericia<br />
Horsens<br />
Odder<br />
Ikast<br />
Skanderborg<br />
Aalborg<br />
Nørresundby<br />
Støvring<br />
Hirtshals<br />
Hjørring<br />
Brønderslev<br />
Års<br />
Frederikshavn<br />
Sæby<br />
Skagen<br />
Grenaa<br />
Herning<br />
Holstebro<br />
Struer<br />
Skive<br />
Thisted<br />
Hanstholm<br />
Lemvig<br />
Viborg<br />
Vejle<br />
Billund<br />
Brande<br />
Skjern<br />
Holbæk<br />
Kalundborg<br />
Helsingør<br />
Hundested<br />
Hillerød<br />
Frederikssund<br />
Frederiksværk<br />
JYLLAND<br />
FYN<br />
SJÆLLAND<br />
SVERIGE<br />
TYSKLAND<br />
BORNHOLM<br />
Esbjerg Middelfart<br />
Ribe<br />
Tønder
2 DANI . MARKA – DEMOKRATI . K<br />
BI . R HUKUK TOPLUMU
Yasama, yürütme ve<br />
yargı gücü<br />
Demokrasi 1849’da<br />
yerles¸mis¸tir<br />
I . dare biçimi<br />
Danimarka bir temsili demokrasidir*.<br />
Bunun anlamı s¸udur: en önemli kararlar,<br />
Danimarka Millet Meclisi’nde*,<br />
Eyalet Kurulları’nda* ve Belediye yönetimlerinde*<br />
bulunan politikacılar tarafından<br />
alınır. Politikacılar, halk tarafından<br />
seçilirler.<br />
Yasaları, Hükümet ve Millet Meclisi<br />
yapar. Hükümet ve kamu idaresi yasaları<br />
uygular. Sözgelimi <strong>yurttas¸</strong>ların kendi<br />
aralarındaki anlas¸mazlıklarda, ya da<br />
<strong>yurttas¸</strong>larla özel s¸irketler arasındaki<br />
anlas¸mazlıklarda, veyahut da <strong>yurttas¸</strong>lar<br />
ile devlet makamları arasındaki anlas¸mazlıklarda,<br />
yargılama ve ceza verme<br />
yetkisi mahkemelerindir. Mahkemeler,<br />
S¸ ehir Mahkemeleri, Adliye’ler ve Yargıtay’dan<br />
olus¸maktadır.<br />
Güçlerin böyle ayrıs¸tırılması keyfi<br />
uygulamaları ve mevkîinin istismar edilmesini<br />
engellemek ve halk idaresinin*<br />
istikrarlı olarak devam etmesini sag˘lamak<br />
içindir.<br />
Anayasa<br />
Danimarka demokrasisi, 1849’da hayata<br />
geçirilir. 1660 yılından bu yana krala<br />
olag˘anüstü güçlü bir konum sag˘layan<br />
mutlakiyetin* yerini almıs¸tır halk idaresi.<br />
Temel, Danimarka’nın ilk demokratik<br />
anayasası olan, 1849 Haziran Anayasası’yla<br />
atılmıs¸tır. Buradaki ilkeler -<br />
anayasa deg˘is¸iklikleri yapılmıs¸ olmasına<br />
rag˘men- s¸u anda yürürlükte bulunan<br />
1953 tarihli anayasada hâlâ bulunmaktadır.<br />
Kadınlar, 1915’de anayasadaki bir<br />
deg˘is¸iklikle seçme hakkını kazandılar.<br />
Anayasa devletin idaresi için temel<br />
kuralları barındırmakta ve bir dizi temel<br />
hak ve özgürlükleri sag˘lamaktadır.<br />
Danimarka’lıların gündelik yas¸amları<br />
için en çok anlam tas¸ıyan, belki de<br />
bunlardır. I . nsanlar “anayasa güvenceli<br />
hak” tan bahsettikleri zaman, söz<br />
konusu ettikleri s¸ey, örneg˘in düs¸ünceleri<br />
özgürce ifade etme hakkı, toplanma<br />
hakkı, dernek kurma hakkı, din özgürlüg˘ü<br />
ve mülkiyet edinme hakkı gibi haklarıdır.<br />
Kraliyet Ailesi<br />
Danimarka Monars¸isi dünyadaki en<br />
eski monars¸idir. Danimarka’da 1000<br />
yıldan fazla bir zamandır krallar, kraliçeler,<br />
prensler ve prensesler var<br />
olmus¸tur. Gorm den Gamle (I . htiyar<br />
Gorm), Danimarka’da 900’lü yıllarda<br />
hükümdarlık yapan, bilinen ilk kraldır.<br />
1660’dan 1849’a kadar Danimarka,<br />
mutlak hükümdarlık hakkına sahip<br />
monarklar tarafından yönetiliyordu.<br />
Bugün sahip oldug˘umuz yönetim ise,<br />
demokratik bir çerçeve içerisinde is¸leyen,<br />
anayasal bir monars¸idir. Bu, s¸u<br />
demektir: yasama gücü Hükümdar ve<br />
Millet Meclisi’nde ortak olarak bulunur.<br />
Yasalar Millet Meclisi’nde kabul<br />
edilir, fakat Hükümdar tarafından imzalanmalıdır.<br />
Kraliyet ailesinin herhangi bir<br />
politik gücü bulunmamaktadır; fakat<br />
Anayasa güvenceli<br />
haklar<br />
Dünyanın en eski<br />
monars¸isi<br />
Anayasal monars¸i<br />
11<br />
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU<br />
12<br />
Kraliyet Ailesi’nin Danimarka’da ve<br />
yurtdıs¸ında bir dizi temsil is¸levi bulunmaktadır.<br />
1953’teki anayasa deg˘is¸iklig˘i, artık<br />
Hükümdar’ın mutlaka bir erkek olmasının<br />
gerekli olmadıg˘ı, fakat bir kadının<br />
da Hükümdar olabileceg˘i sonucunu<br />
dog˘urdu.<br />
Yasama gücü<br />
Ulusal parlamento “Folketinget”, Millet<br />
Meclisi,deg˘is¸ik politik partilere mensup<br />
olan 179 üyeden olus¸maktadır. Millet<br />
Meclisi üyeleri her defasında dört yıl<br />
için seçilirler. Ne ki, Bas¸bakan dört yıl<br />
geçmeden yeni bir seçim ilan edebilir ve<br />
Millet Meclisi’ni ilgâ edebilir.<br />
Millet Meclisi’nin 2 üyesi Grönland’dan<br />
ve 2 üyesi de Faröyar adalarından<br />
seçilmis¸tir.<br />
Halk idaresinin en önemli belirleyicisi,<br />
saydam ve anlas¸ılır olmasıdır. Bundan<br />
ötürü Millet Meclisi’ndeki görüs¸meler<br />
kamuya açıktır ve herkes politikacılarla<br />
iletis¸im kurup, onlara soru yöneltebilir.<br />
Politik sistem, seçmenler tarafından es¸<br />
zamanlı olarak, basın aracılıg˘ı ile<br />
denetlenir ve eles¸tirilir.<br />
II. Margrethe<br />
Kamuya açıktır<br />
1972’den beri Danimarka’da hükümdar olan kraliçe<br />
II. Margrethe’dir. Danimarka Kraliyet Ailesi halk arasında<br />
çok popülerdir. Bir çok anlamda ortak birlig˘in sembolü ve<br />
Danimarka toplumundaki <strong>yurttas¸</strong>ları toparlayan unsur<br />
olmus¸tur Kraliyet Ailesi.
Kamu idaresi<br />
Bag˘ımsız mahkemeler<br />
S¸ ehir Mahkemesi ve<br />
Adliye<br />
Yürütme gücü<br />
Hükümet bir veya bir kaç partiye mensup<br />
bakanlardan olus¸ur,ve bir bas¸bakan<br />
tarafından yönetilir. Millet Meclisi’nde<br />
bulunan bir çog˘unluk, hükümete güvensizlik<br />
duyuyorsa, bu durumda hükümet<br />
istifa etmek veya bir parlamento seçimi<br />
ilan etmek zorundadır. Bakanları,<br />
Bas¸bakan belirler; Bakanlar kendilerine<br />
ait alanlardan sorumlu olurlar. Bakanlar<br />
-belediyeler ve eyalet belediyeleri ile<br />
birlikte- yürütme gücünün bir<br />
parçasıdır, ki yürütme gücüne gündelik<br />
konus¸ma dilinde “kamu idaresi” denilir.<br />
Hükümetin ve bakanlıkların en<br />
önemli görevi, yasaları hazırlamak ve<br />
düzenlemektir.<br />
Yargı gücü<br />
Danimarka mahkemeleri bag˘ımsızdır.<br />
Ne hükümet ne de Millet Meclisi, mahkemelerin<br />
nasıl karar vereceklerine<br />
karıs¸amaz, anlamına gelmektedir bu.<br />
Danimarka’da bir tane Yargıtay, iki<br />
tane Adliye ve 82 tane S¸ ehir Mahkemesi<br />
bulunmaktadır. Ayrıca belirli dava<br />
alanları için bir dizi özel mahkemeler de<br />
vardır. Örneg˘in, Çalıs¸ma Mahkemesi ile<br />
Deniz- ve Ticaret Mahkemesi bulunmaktadır.<br />
Gerek sivil gerekse de ceza davaları<br />
olsun, çog˘u davalar, ilk as¸amada S¸ehir<br />
Mahkemesi’nde* görülür. Eg˘er S¸ehir<br />
Mahkemesi’nin verdig˘i bir karar temyiz<br />
edilirse,çog˘u durumlarda dava Adliye’de*<br />
devam eder.<br />
Yargıtay, ülkedeki en üst mahkemedir.<br />
Yargıtay, bir bas¸vuru mahkemesidir. Bu,<br />
-normalde Adliye’de verilen bir karar<br />
için- Yargıtay’ın yalnızca temyiz için<br />
bas¸vurulan davalara baktıg˘ı anlamına<br />
gelmektedir. Yargıtayın verdig˘i kararlar<br />
temyiz edilemez.<br />
Kis¸i, örneg˘in bir ceza davasıyla ilgili<br />
yeni bilgiler ortaya çıkmıs¸sa veya<br />
yargıçlarla savunma avukatının davayı<br />
ele alıs¸ biçiminden hos¸nut deg˘ilse,<br />
davanın tekrar ele alınması için Özel<br />
S¸ ikayet Mahkemesi’ne s¸ikayette bulunabilir.<br />
Belediyeler ve eyalet belediyeleri<br />
Danimarka,seçilmis¸ ve bag˘ımsız yöneticilere<br />
sahip belediyelere ve eyalet belediyelerine<br />
ayrılmıs¸tır. Böyle olmasının<br />
nedeni, elden geldig˘ince çok kararın<br />
<strong>yurttas¸</strong>lara yakın bir ortamda alınmasını<br />
sag˘lamaktır.<br />
Millet Meclisi ve hükümet, yasalar<br />
aracılıg˘ıyla Danimarka toplumunun<br />
nasıl is¸lemesi gerektig˘inin çerçevesini<br />
belirlerken,belediyelerle eyalet belediyeleri<br />
bu çerçevenin içerig˘ini doldurmaktadırlar.<br />
Millet Meclisi, örneg˘in bir topluma<br />
kaynas¸tırma yasasını* kabul etmis¸tir, ki<br />
bu yasa, belediyelere yeni gelen <strong>yurttas¸</strong>ların<br />
topluma kaynas¸malarını hızlandırmak<br />
için giris¸imlerde bulunma yükümlülüg˘ü<br />
getirmektedir.<br />
Yargıtay<br />
Özel S¸ ikayet Mahkemesi<br />
Yurttas¸lara yakın<br />
13<br />
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU<br />
14<br />
Partiler ve halk listeleri<br />
Belediye özerklig˘i<br />
Bölgesel düzey<br />
Seçme hakkı<br />
Belediyelerin, normal bir seçimle seçilmis¸<br />
bir belediye bas¸kanı ve belediye<br />
yönetiminde bir dizi üyesi bulunmaktadır.<br />
Her dört yılda bir, belediye ve eyalet<br />
belediyeleri için seçim yapılır. Bu seçimlere<br />
hem partiler hem de halk listeleri*<br />
adaylıklarını koyabilir.<br />
Belediyeler, bir çok deg˘is¸ik biçimde<br />
bireysel bir yerel politika uygulayabilir.<br />
Bu nedenle ödenen vergi miktarı,<br />
belediyeden belediyeye farklılık göstermektedir.<br />
Bir belediyede ne kadar kres¸<br />
ve huzur evinin bulundug˘u ile ne gibi<br />
bos¸-zaman ve kültürel etkinlik sunumlarının<br />
bulundug˘u, ödenen vergi miktarını<br />
etkilemektedir.<br />
Bölgesel planda yapılması öngörülen<br />
(örneg˘in toplu tas¸ımacılıg˘ın bir bölümünü<br />
gerçekles¸tirme, hastanelerin<br />
is¸letilmesi ve genel çevre denetimi<br />
yapılması gibi), bir dizi görevi eyalet<br />
belediyeleri üstlenmektedir.<br />
Seçim ve politik katılım<br />
18 yas¸ını doldurmus¸ herkes, belediye<br />
seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına<br />
sahiptir. AB* ve I . skandinav ülkeleri<br />
dıs¸ındaki ülkelerden gelen <strong>yurttas¸</strong>lar<br />
içinse, seçimden önceki son üç yıl<br />
içerisinde Danimarka’da sürekli olarak<br />
ikamet etmis¸ olmaları s¸artı aranmaktadır.<br />
Parlamento seçimlerine ve halk<br />
oylamalarına* katılmak için, Danimarka<br />
<strong>yurttas¸</strong>ı olmak gerekmektedir.<br />
AB ülkeleri <strong>yurttas¸</strong>ları, ya ikamet<br />
ettig˘i ülkede ya da kendi ülkesinde –<br />
Avrupa Parlamentosu* seçimlerine<br />
katılabilir.<br />
Seçim ve halk oylamalarında herkese<br />
bir seçim kartı gönderilir, bu kartta<br />
<strong>yurttas¸</strong>ın nerede ve ne zaman oy verebileceg˘i<br />
belirtilir.<br />
Oy hakkını kullanmak, Danimarka’da<br />
<strong>yurttas¸</strong> olmanın en önemli parçalarından<br />
birisidir. Ve birey olarak, toplumumuzu<br />
ve gündelik yas¸amımızı nasıl s¸ekillendireceg˘imiz<br />
açısından etkili olabilmek için<br />
önemlidir oy hakkını kullanmak.<br />
Bir kis¸i belediye seçimlerinde seçilecek<br />
kis¸iler konusunda etkili olmak istiyorsa<br />
-veya kendi adaylıg˘ını koymak istiyorsapolitik<br />
bir partiye üye olabilir ya da bir<br />
halk listesinde kendisini aday gösterebilir.<br />
Bir kis¸i, eg˘er parlamento seçimlerinde<br />
kimin aday olacag˘ı konusunda<br />
karar vermek istiyorsa, bir politik partiye<br />
üye olmak zorundadır.<br />
Yurttas¸lıg˘ın önemli bir<br />
parçası<br />
Politik partiler
Entegrasyon kurulu<br />
Çog˘u belediyelerde, özel konular hakkında<br />
deg˘is¸ik kurullar bulunmaktadır. Bunlar,<br />
örneg˘in yas¸lılar kurulu, gençlik kurulu ve<br />
entegrasyon kuruludur. Entegrasyon<br />
kurullarının amacı, belediye yönetimlerine<br />
yerel entegrasyon giris¸imleri konusunda<br />
danıs¸manlık yapmaktır.<br />
Kendi belediyenizde, bir entegrasyon kurulunun<br />
bulunup bulunmadıg˘ını – veya kurulmasının<br />
beklenip beklenmedig˘ini – ög˘renilebilirsiniz;<br />
belediyeden böyle bir kurulun olus¸turulması<br />
talebinizi iletebilirsiniz. Belediye, entegrasyon<br />
kuruluna sekreterlik hizmetleri<br />
konusunda yardımda bulunmakla yükümlüdür.<br />
Yerel entegrasyon kurulları, belediye seçimleri<br />
dolayısıyla, mülteci- ve göçmen üyeleri<br />
arasından ülke çapındaki Etnik Azınlıklar<br />
Kurulu’na temsilci seçmektedirler. Bu organ,<br />
göçmenler ve mültecileri ilgilendiren konular<br />
hakkında, Mülteciler, Göçmenler ve Entegrasyon<br />
Bakanı’na danıs¸manlık yapmak zorundadır.<br />
15
Partiler ve yarar gözeten örgütlenmeler<br />
Seçimlerde oy kullanma veya politik bir partiye üye olma dıs¸ında,<br />
toplumda etkili olabilmenin bir çok yolu bulunmaktadır. Örneg˘in,<br />
amacı bir ya da daha fazla özel bir yararı gözetmek olan bir derneg˘e<br />
etkin olarak katılabilirsiniz.<br />
Yarar gözeten örgütlenmeler, Danimarka demokrasisi için büyük önem<br />
tas¸ımaktadır, çünkü bunlar kamudaki tartıs¸malara etkin bir s¸ekilde<br />
katılırlar, ve politik partiler tarafından verilen önergeler hakkında bu<br />
örgütlenmelerden açıklama yapmaları beklenir.<br />
Mecliste bir yasa tasarısı ele alındıg˘ında, genel olarak bu konu<br />
hakkında özel bilgiye veya ilgiye sahip olan bir dizi örgütlenmelere<br />
gönderilerek onlardan deg˘erlendirme yapılması istenir.<br />
Hasta dernekleri, kadın örgütleri, çevre örgütleri veya is¸ piyasasındaki<br />
örgütlenmeler gibi yarar gözeten örgütlenmeler – kendi<br />
bas¸larına da, ilgi gösterdikleri alanda ulas¸mak istedikleri amaca<br />
uygun olarak yarar sag˘lamak için, politikacıları bir önerge vermesi<br />
veya onaylaması için etkilemeye çalıs¸ırlar.
Sır saklama<br />
yükümlülüg˘ü<br />
Dosyaya bakma hakkı<br />
Millet Meclisi<br />
Ombudsmand’ı<br />
Hukuk toplumu<br />
Danimarka’nın demokratik bir devlet<br />
olması, bir hukuk toplumu olmasını da<br />
içerir. Bu, s¸u demektir: yürütme gücü<br />
demokratik denetlemeye tabiîdir, ve<br />
mahkemeler idareden bag˘ımsız olarak<br />
çalıs¸ır. Bütün <strong>yurttas¸</strong>lar bazı temel haklara<br />
ve özgürlüklere sahiptir, ve <strong>yurttas¸</strong>lar<br />
yasalara uyma yükümlülüg˘ü<br />
tas¸ırlar,ve <strong>yurttas¸</strong>lar hem idarî makamlarda<br />
hem de mahkemelerde adîl bir<br />
muamele görme hakkına sahiptir.<br />
Kamu makamlarında çalıs¸an kis¸ilerin<br />
sır saklama yükümlülükleri bulunmaktadır.<br />
Bu, s¸u demektir: sizin anlattıg˘ınız<br />
bir s¸ey, sizin onayınız olmaksızın bas¸kalarına<br />
-örneg˘in is¸vereninize veya doktorunuza-<br />
bildirilemez.<br />
I . dare yasasına göre, sizin kendi davalarınızdaki<br />
dosyalara bakma hakkınız<br />
bulunmaktadır. Eg˘er bas¸vuruda bulunursanız,<br />
genel olarak davayı ilgilendiren<br />
belgelerde neler yazıldıg˘ına dair bilgi<br />
alabilirsiniz.<br />
Ancak ilgili makam, dosyalara bakma<br />
hakkı için yapılan bas¸vuruya, verilen<br />
bilgilerin üçüncü bir kis¸iye zarar vereceg˘i<br />
kanaatine varırsa, red cevabı verebilir.<br />
Parlamento Ombudsmand’i, parlamento<br />
tarafından seçilir, ve kamu idaresi<br />
tarafından yapılmıs¸ yanlıs¸lıklar veya<br />
ihmaller konusundaki soruları deg˘erlendirir.<br />
Bu deg˘erlendirme, hem bir s¸ikayet<br />
hem de Ombudsmand’in kendi giris¸imi<br />
Kamu kurulus¸larıyla<br />
ilis¸kileriniz sırasında sahip<br />
oldug˘unuz haklarınız ve<br />
s¸ikayet olanakları<br />
I . dare yasasında, kamu idarelerinin <strong>yurttas¸</strong>lara<br />
nasıl davranmaları gerektig˘i yazmaktadır.<br />
Yasa, örneg˘in bir bas¸vuru için verilen red<br />
cevabının, her zaman için gerekçesinin belirtilmesini<br />
s¸art kos¸ar.Ve yasa, kamu kurulus¸unun,<br />
her zaman sizi s¸ikayet olanakları hakkında<br />
bilgilendirmesi gerektig˘ini söylemektedir.<br />
Yasa, bir dosyayı deg˘erlendirme süresinin ne<br />
kadar olması gerektig˘i ve <strong>yurttas¸</strong> olarak ne<br />
tür bilgileri ög˘renme hakkınız oldug˘u konusunda<br />
kurallar içermektedir. Bas¸ka bir anlatımla:<br />
yasa, bakanlıklarda, idarelerde, konsey ve<br />
kurullarda, belediyelerde ve eyalet<br />
belediyelerinde dosya deg˘erlendirmeleri için<br />
kuralları belirlemektedir.<br />
sonucunda gerçekles¸ebilir. Ombudsmand,<br />
hükümetten bag˘ımsızdır.<br />
Herkes, bir devlet makamının kuralları<br />
çig˘nedig˘ini veya bir davada yanlıs¸lık<br />
yaptıg˘ını düs¸ünüyorsa Ombudsmand’e<br />
bas¸vuruda bulunabilir.Ancak söz konusu<br />
olan dava ele alınmadan önce, varolan<br />
s¸ikayet olanaklarının sınanması gerekmektedir.<br />
Ombudsmand’e bas¸vurmak<br />
ücretsizdir.<br />
17<br />
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU<br />
18<br />
Kis¸iler, 24 saat içerisinde<br />
bir yargıç kars¸ısına<br />
çıkarılmalıdır<br />
Para cezası ve hapis<br />
S¸ artsız ve s¸artlı<br />
mahkeme kararları<br />
Ölüm cezası yoktur<br />
Suç ve ceza<br />
Bir kis¸inin suç is¸ledig˘inden s¸üphe duyuluyorsa,<br />
aras¸tırmayı polis yapar, savcılık<br />
makamı dava açar, ve mahkemeler de o<br />
kis¸inin ceza alıp almamasına karar<br />
verir.<br />
Bir kis¸i gözaltına alınıp bir suç is¸lemekle<br />
suçlanıyorsa, 24 saat içerisinde, bir<br />
yargıç kars¸ısına çıkarılma hakkına<br />
sahiptir. Yargıç, tutuklu kis¸inin dava<br />
hakkında aras¸tırma yapıldıg˘ı sürece,<br />
nezaret hapsinde tutulmasının devam<br />
edip etmeyeceg˘ine karar verir.<br />
Bir ceza davasında suçlanan kis¸inin,<br />
sorgulama esnasında ifade verme zorunlulug˘u<br />
bulunmamaktadır, ve suçlanan<br />
kis¸inin avukat yardımı alma hakkı<br />
bulunmaktadır.<br />
I . ki türlü ceza biçimi vardır – para cezası<br />
ve hapis.<br />
Hapis cezaları s¸artlı ya da s¸artsız olabilir.<br />
Eg˘er bir kis¸i s¸artlı bir hapis cezası<br />
almıs¸sa, hapse sadece yeni bir suç<br />
is¸ledig˘i zaman girer. S¸ artlı bir cezaya,<br />
örneg˘in bir tedaviye gitmeyi kabul<br />
etmek gibi bas¸ka s¸artlar da eklenebilir.<br />
Danimarka’da ölüm cezası yoktur; bu<br />
yüzden mahkemelerin verebileceg˘i en<br />
ag˘ır hapis cezası, ömür boyu hapis<br />
cezasıdır.<br />
15 yas¸ından küçük olan gençler cezalandırılamaz.<br />
Ceza yerine sosyal düzenlemeler<br />
uygulanır.<br />
Örneg˘in, gencin belli bazı kurslara<br />
gitmesi veya kapalı bir bakım kurumunda<br />
zorunlu olarak ikamet etmesi söz<br />
konusu olabilir.<br />
Hem s¸artlı hem de s¸artsız bir mahkeme<br />
kararı, ciddi sonuçlar dog˘urabilir. Eg˘er<br />
bir kis¸i ceza alırsa, niçin ceza aldıg˘ı ve<br />
hangi cezayı aldıg˘ı siciline is¸lenir.<br />
Bunun anlamı s¸u olabilir: ileride is¸<br />
bulmak konusunda bir çok zorluklarla<br />
kars¸ılas¸ılır, çünkü bir is¸veren birini is¸e<br />
almadan önce, sabıka kaydını görmeyi<br />
talep edebilir.<br />
Serbest dava<br />
Bir davada kis¸i taraf ise ve çok yüksek<br />
bir geliri yoksa, serbest dava için<br />
bas¸vuruda bulunabilir. Serbest dava verilmesi<br />
onaylandıg˘ı zaman,kamu makamından<br />
avukat yardımı ve dava giderleri<br />
için ilgili kis¸iye yardım yapılır.<br />
Kis¸inin bir hukuksal sorunu varsa, bir<br />
hukuk yardım kurumuna veya nöbetçi<br />
avukata bas¸vurabilir. Burada hukukçular<br />
ücretsiz olarak -veya çok az bir<br />
ücret kars¸ılıg˘ında- hukuksal sorunların<br />
çözümü konusunda danıs¸manlık hizmeti<br />
vermektedirler.<br />
15 yas¸ından küçük<br />
gençler<br />
Sabıka kaydı<br />
Kamudan yardım<br />
Hukuk yardımı
Herkes polise<br />
bas¸vurabilir<br />
Gösteriler<br />
SSP-is¸birlig˘i<br />
Polis için kurallar<br />
Polis<br />
Polisin temel görevi huzur ve düzeni<br />
sag˘lamak, yasaların uygulanmasını<br />
güvence altına almak, suç is¸lenmesini<br />
engellemek ile is¸lenmis¸ suçlar hakkında<br />
aras¸tırma yaparak, suçluları bulmaktır.<br />
Herkes, polise kaybolan es¸yaların veya<br />
kis¸ilerin bulunmasında yardımcı olması<br />
için ve yasaların ihlâl edilis¸ini bildirmek<br />
amacıyla bas¸vuruda bulunabilir.<br />
Örneg˘in, bir kis¸i polise hırsızlık veya<br />
s¸iddete maruz kaldıg˘ı zaman ya da<br />
ayrımcılıg˘a tabiî tutuldug˘unu düs¸ündüg˘ü<br />
zaman bas¸vurabilir.<br />
Pasaport veya ehliyet çıkarttırabileceg˘iniz<br />
merciî de polistir.<br />
Danimarka’da, eg˘er yapılacag˘ı önceden<br />
polise bildirilmis¸se, gösteri yapmak<br />
yasaldır. Gösterilerde polis de bulunmaktadır.<br />
Polisin görevi gösterinin sakin<br />
bir s¸ekilde gerçekles¸mesini sag˘lamaktır.<br />
Gençler arasında suç is¸lenmesini önlemek<br />
amacıyla, polis bir çok yerde okullar ve<br />
sosyal idarelerle, SSP-is¸birlig˘i adı verilen<br />
etkinlik çerçevesinde ortak çalıs¸maktadır.<br />
(SSP, Danimarka dilinde “Okul”,<br />
“Sosyal makamlar” ve “Polis” sözcüklerinin<br />
bas¸ harflerinden olus¸mus¸tur).<br />
Polis, bir kis¸iyi tutukladıg˘ında veya sorguladıg˘ında<br />
bir dizi kuralı izlemekle<br />
yükümlüdür. Polis, ne s¸iddet uygulayabilir<br />
ne de s¸iddet uygulamakla tehdit<br />
edebilir.Ve polis,tutuklunun sahip oldug˘u<br />
haklar konusunda bilgilendirme vermek<br />
zorundadır.<br />
Genel olarak, Danimarka’da halk tarafından<br />
büyük güven duyulan meslek<br />
gruplarının arasında yer almaktadır<br />
polis. Bir kis¸i polis tarafından kendisine<br />
uygulanan davranıs¸tan hos¸nutsuzluk<br />
duyuyorsa, devlet savcılıg˘ına* s¸ikayette<br />
bulunabilir.<br />
Savcıların bir s¸ikayet davasını<br />
deg˘erlendirmesi, bag˘ımsız bir mercii<br />
olan polis s¸ikayet kurulu* tarafından<br />
yakından izlenir. Böylelikle devlet savcılarının<br />
davayı nasıl deg˘erlendirdikleri<br />
konusunda etkin olabilmektedir polis.<br />
Bir kis¸inin rahatsız edilmis¸ olmaktan<br />
ötürü, kendisini rahatsız eden kis¸iye<br />
vurarak cezalandırması yasaktır. Bu<br />
duruma kanunun yerine geçmek adı<br />
verilmektedir, ve bu durumu uygulayan<br />
kis¸iye ceza verilebilir.<br />
Polise büyük güven<br />
Kanunun yerine<br />
geçmek yasaktır<br />
19<br />
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU
DANI . MARKA – DEMOKRATI . K BI . R HUKUK TOPLUMU<br />
20<br />
Uluslararası bir<br />
çok ilis¸ki<br />
Uluslararası<br />
sözles¸meler<br />
AB<br />
BM<br />
Danimarka’nın dıs¸ dünyayla ilis¸kisi<br />
Küçük bir ülke olarak Danimarka’nın,<br />
ülke sınırlarının ötesinde güçlü bir<br />
is¸birlig˘i yapması kendi yararınadır. Bu<br />
yüzden Danimarka bir çok uluslararası<br />
ilis¸ki gelis¸tirmis¸tir.<br />
Örneg˘in Danimarka, Avrupa Birlig˘i’ne<br />
(AB), Avrupa Konseyi’ne, Birles¸mis¸<br />
Milletler’e (BM), Kuzey Atlantik<br />
Paktı’na (NATO), Ekonomik I . s¸birlig˘i ve<br />
Gelis¸me Örgütü’ne (OECD) ve Dünya<br />
Sag˘lık Örgütü’ne (WHO) üyedir.<br />
Bu bag˘lamda, Danimarka insan haklarının<br />
korunması için, bir dizi uluslararası<br />
sözles¸meye imza atmıs¸tır.<br />
Örneg˘in Birles¸mis¸ Milletler’in is¸kenceye<br />
kars¸ı sözles¸mesine, BM’in her türlü ırk<br />
ayrımcılıg˘ına kars¸ı mücadele sözles¸mesine,<br />
BM’in her türlü kadın ayrımcılıg˘ına<br />
kars¸ı mücadele sözles¸mesine ve<br />
BM’nin çocuk hakları hakkındaki<br />
sözles¸mesine imza atmıs¸tır Danimarka.<br />
Danimarka, Avrupa Konseyi’ne üyelig˘inden<br />
dolayı, Danimarka hukuku için<br />
çok önem kazanmıs¸ olan Avrupa I . nsan<br />
Hakları Sözles¸mesi’ne katılmıs¸tır.<br />
Danimarka, 1973’den beri o dönemdeki<br />
adı Avrupa Toplulug˘u (AT) olan Avrupa<br />
Birlig˘i’ne üyedir. Danimarka, üye<br />
oldug˘undan bu yana, AB bir çok alanda<br />
etkin olmus¸, ve Danimarka halkı, Danimarka’nın<br />
AB ile olan ilis¸kisi konusunda<br />
defalarca iki kampa ayrılmıs¸tır.<br />
Danimarka, BM’e üyelig˘i aracılıg˘ıyla<br />
ihtiyacı olanlara yardım etmeye ve<br />
dünyada barıs¸ ile refahın sag˘lanmasına,<br />
ve insan haklarına saygının yerles¸mesi<br />
için katkıda bulunmaya çalıs¸maktadır.<br />
Danimarka’nın askerî ittifakı olan<br />
NATO’ya ve batılı ülkelerin ekonomik<br />
örgütü OECD’ye üyelig˘i, Danimarka’yı<br />
ABD, Kanada ve bir dizi Avrupa ülkesine<br />
yakın bag˘larla bag˘lamaktadır.<br />
Uluslararası gelis¸me is¸birlig˘i<br />
BM’in amaç olarak belirledig˘i ve gayrı<br />
safî millî hasılanın % 0,7 ‘sini gelis¸me<br />
is¸birlig˘i çerçevesinde Afrika, Asya ve<br />
Latin Amerika’nın yoksul ülkelerine<br />
verme söz konusu oldug˘unda, Danimarka,<br />
bu orandan daha fazla veren<br />
dünyadaki bir kaç ülkeden biridir.<br />
Ekonomik yardım, BM ile bas¸ka uluslararası<br />
örgütler aracılıg˘ıyla verildig˘i<br />
gibi, yardım alan ülkelere Danimarka’dan<br />
dog˘rudan da ulas¸tırılabilmektedir.<br />
Verilen yardım, yardım alan ülkelerle<br />
olabildig˘ince yakın bir is¸birlig˘ine<br />
dayanmaktadır; böylelikle yardım alan<br />
ülke kendi toplumunun gelis¸mesi konusundaki<br />
sorumlulug˘u üstlenmektedir.<br />
En fakirlere yardım etmek, erkekler<br />
ve kadınlar arasında es¸itlig˘in sag˘lanması,<br />
demokrasi, insan hakları ve<br />
sürdürülebilir bir gelis¸me gibi kavramlar,<br />
Danimarka’nın az gelis¸mis¸ ülkelere<br />
yardımı söz konusu oldug˘unda, anahtar<br />
sözcüklerdir.<br />
NATO
3 ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸
Ziyaret ve kalıs¸<br />
Danimarka’da<br />
göçmenler ve<br />
göçmenlerden<br />
dog˘anlar,<br />
yaklas¸ık sayı:<br />
1980: 153.000<br />
1990: 215.000<br />
2001: 396.000<br />
Kaynak: Danimarka I . statistik<br />
Enstitüsü ve Entegrasyon<br />
Bakanlıg˘ı.<br />
www.inm.dk sayfasına<br />
da bakınız.<br />
Danimarka’ya göç<br />
Danimarka yüzyıllardır göç almıs¸ olan<br />
bir ülkedir. Zaman içerisinde koms¸u<br />
ülkeler olan Almanya, Polonya ve<br />
I . sveç’den sürekli göçün yanı sıra, Hollanda’lıların<br />
1500’lü yılların bas¸larındaki<br />
göçü, Yahudiler’in 1600’lü yıllardaki<br />
göçü ile Fransız protestanlarının<br />
1600’lü yılların sonlarındaki göçü belirtilebilir.<br />
1970’ler civarındaki yıllarda,<br />
Danimarka s¸irketleri özellikle Türkiye,<br />
Pakistan, Yugoslavya ve Fas’tan is¸çi<br />
getirmis¸tir, ve son yıllarda Danimarka’ya<br />
mülteci ya da aile birles¸imi kapsamında<br />
dünyanın her tarafından insanlar<br />
gelmis¸tir.<br />
Danimarka’ya gelmek için geçerli bir pasaport<br />
veya onaylanmıs¸ bir seyahat belgesi<br />
gerekmektedir.Danimarka’da üç aydan<br />
fazla kalmak isteyen yabancı ülke vatandas¸ları<br />
için, genel olarak, bir oturum<br />
izni gerekir.Danimarka’ya çalıs¸mak için<br />
geliniyorsa, hem oturum hem de çalıs¸ma<br />
izni gerekir. Danimarka’nın, I . skandinav<br />
ülkeleri olan Norveç, I . sveç, Finlandiya ve<br />
I . zlanda ile özel bir anlas¸ması bulunuyor.<br />
Bu yüzden I . skandinav ülkelerinin <strong>yurttas¸</strong>ları<br />
için özel kurallar geçerlidir. Aynı<br />
s¸ey AB* ve AEI . (Avrupa Ekonomik<br />
I . s¸birlig˘i) ülke <strong>yurttas¸</strong>ları ile I . sviçre<br />
<strong>yurttas¸</strong>ları için de geçerlidir. I . skandinav<br />
ülkelerin <strong>yurttas¸</strong>ları,izin almaksızın Danimarka’ya<br />
gelerek ülkede kalabilirler.<br />
AB/AEI . ülkeleri ve I . sviçre <strong>yurttas¸</strong>ları,<br />
vilayetlerde*, AB’nin serbest dolas¸ma<br />
hakkındaki özel kuralları çerçevesinde,<br />
ikamet belgesi çıkartabilirler.<br />
Bir çok ülkenin <strong>yurttas¸</strong>ı, Danimarka’yı<br />
ziyaret etmek için vize almalıdır.<br />
Ziyaretin amacı örneg˘in kültürel etkinliklere<br />
katılmak, is¸ görüs¸mesi yapmak,<br />
turistik gezi veya aile ziyareti olabilir.<br />
Danimarka’ya vize almak burada<br />
çalıs¸ma hakkını vermez, ve normal<br />
olarak vize üç aylık bir süre için verilmektedir.<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü’nün*<br />
internet sitesinde, Danimarka’yı ziyaret<br />
etmeleri için, hangi ülke <strong>yurttas¸</strong>larının<br />
vize almaları gerektig˘i hakkında bir<br />
liste bulunmaktadır. Vize için, Danimarka’ya<br />
gelinmeden önce bas¸vurulmalıdır.<br />
Bu, normalde, yabancı kis¸inin<br />
ülkesindeki Danimarka temsilcilig˘inde<br />
(elçilik v.s.) olmaktadır. Danimarka,<br />
Schengen is¸birlig˘ine katılmaktadır ve<br />
bu nedenle alınan bir vize normalde<br />
bütün Schengen bölgesi için geçerli<br />
olmaktadır.<br />
Mülteciler ve iltica talebinde<br />
bulunanlar<br />
Danimarka, BM’in 28 Temmuz 1951<br />
tarihli Mülteci Sözles¸mesi’ne -Cenevre<br />
Sözles¸mesi’ne- katılmıs¸tır; ve böylelikle<br />
ırkından, uyrug˘undan, dininden ya da<br />
politik düs¸üncelerinden ötürü kovus¸turmaya<br />
ug˘rayan kis¸ileri korumakla<br />
yükümlüdür.<br />
Vize<br />
Cenevre Sözles¸mesi ve<br />
Avrupa I . nsan Hakları<br />
Anlas¸ması<br />
23<br />
ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸
ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸<br />
24<br />
I . ltica bas¸vurusunda<br />
bulunanlar<br />
I . ltica bas¸vurusu kabul<br />
edilirse<br />
Bu tür kis¸iler sözles¸me mültecisi statüsünü<br />
kazanırlar. Danimarka’ya her yıl<br />
gelen mültecilerin 500’ü,BM Mülteciler<br />
Yüksek Komiserlig˘i ile yapılan bir anlas¸ma<br />
çerçevesinde kabul edilmektedir.<br />
Mültecilik anlas¸ması dıs¸ında, Danimarka<br />
bas¸ka uluslararası sözles¸meler de<br />
yapmıs¸tır,örneg˘in Avrupa I . nsan Hakları<br />
Sözles¸mesi ve BM’in I . s¸kence Sözles¸mesi,<br />
ki bu sözles¸meler yabancıların<br />
idam edilmeye, is¸kence ve insanlık dıs¸ı<br />
uygulamalara veya bas¸ka as¸ag˘ılayıcı<br />
davranıs¸lara ug˘rama ya da ceza görme<br />
rizikosu bulunan durumlarda, Danimarka’nın<br />
ilgili kis¸iyi korumasını yükümlü<br />
kılıyor.<br />
I . ltica talebinde bulunan bir kis¸i, bas¸ka<br />
bir ülkede mülteci olarak oturma iznine<br />
bas¸vuran bir yabancıdır. Danimarka’da<br />
bir iltica talebinde bulunuldug˘unda,<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü*, bas¸vurunun bu<br />
ülkede veya bas¸ka bir AB ülkesinde<br />
deg˘erlendirilip deg˘erlendirilmemesine,<br />
veya iltica bas¸vurusu yapan kis¸inin<br />
gerektig˘inde AB ülkeleri dıs¸ındaki<br />
bas¸ka bir güvenli ülkeye gönderilip gönderilmemesine<br />
karar verir.<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü, iltica talebinde<br />
bulunan kis¸inin, sıg˘ınma hakkı alma<br />
s¸artlarını yerine getirdig˘i kanaatine<br />
varırsa, o kis¸inin Danimarka’da mülteci<br />
olarak kalmasına izin verilir. Daha sonra<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü, mültecinin<br />
hangi belediyede kalması gerektig˘ine<br />
karar verir.<br />
Eg˘er bir iltica talebi bas¸vurusu red<br />
edilirse, otomatik olarak Mülteciler<br />
Kurulu’na bir s¸ikayet iletilir. Mülteciler<br />
Kurulu ya Yabancılar Müdürlüg˘ü’nün<br />
red kararını onaylar ya da verilen kararı<br />
deg˘is¸tirir ve ilgili kis¸iye iltica hakkı<br />
verir.<br />
I . ltica bas¸vurusu kabul<br />
edilmezse
En yakın aile üyeleri<br />
Bir evlilik veya birliktelik<br />
gerçek olmalıdır<br />
Konut, ekonomi,<br />
birliktelik gibi konularda<br />
öne sürülen s¸artlar<br />
Aile birles¸imi<br />
Bir dizi s¸art yerine getirilmis¸se, Danimarka’da<br />
sürekli olarak oturan kis¸iler,<br />
Yabancılar Yasası* uyarınca bazı yakın<br />
aile fertlerini buraya getirebilir. Buna<br />
aile birles¸imi denilir.Bu genelde,es¸ler ve<br />
küçük yas¸taki çocukları kapsamaktadır.<br />
Gerçek olmayan, fakat sadece bas¸vurana<br />
oturma izni almayı amaçlayan bir<br />
evlilik veya birlikte yas¸ama ilis¸kisi temel<br />
alınarak oturma izni verilmez.<br />
Aile birles¸imi için, bir dizi özel kos¸ulun<br />
yerine getirilmesi s¸arttır – bu, kis¸inin<br />
hangi s¸ahıs grubuna dahil oldug˘una<br />
göre deg˘is¸mektedir. Bu s¸artlardan biri,<br />
örneg˘in burada yas¸ayan kis¸inin konut ve<br />
gelir durumuna ilis¸kin bir s¸art olabilir.<br />
Evlenen kis¸ilerin ikisinin de 24 yas¸ını<br />
geçmesi s¸artı ve her ikisinin Danimarka’ya<br />
olan bag˘ları toplamının,<br />
bas¸ka bir ülkeye olan bag˘larından daha<br />
güçlü olması s¸artı da aranabilir. Bu<br />
s¸artların amacı, çok genç olan insanların<br />
istemedikleri bir evlilig˘e zorlanmalarını<br />
engellemektir;ve topluma kaynas¸tırma<br />
süreci için mümkün mertebe<br />
en iyi çıkıs¸ noktasını sag˘lamaktır.<br />
Oturma izni<br />
Sürekli bir kalıs¸a yönelik geçici oturma<br />
izni, öncelikle mültecilere ve aile birles¸imiyle<br />
gelen kimselere verilir. Sürekli<br />
bir kalıs¸a yönelik geçici oturma izni<br />
varsa,normal olarak bir dizi yıldan sonra<br />
süresiz oturma izni alınır,eg˘er Danimarka<br />
toplumuna kaynas¸ma konusunda gösterilen<br />
bir çaba varsa ve ayrıca bir dizi<br />
s¸art yerine getirilmis¸ ise. Örneg˘in kamuya<br />
borçlu olundug˘unda, borç miktarı<br />
belli bir düzeyi as¸mamalı ya da kabul<br />
edilemeyecek ölçüde kaba bir suç is¸lenmemis¸<br />
olmalıdır.<br />
Oturma izni sahtecilik yapılarak alındıysa<br />
veya Schengen bilgilendirme sistemine*<br />
istenmeyen olarak kaydedilmis¸<br />
ise, -oturma izninin ‘kısıtlı süreli’ veya<br />
‘süresiz’ olması göz önüne alınmaksızın<br />
– iptal edilme rizikosu bulunmaktadır.<br />
Kısıtlı süreli bir oturma izni, bunun<br />
dıs¸ında bir dizi durumlarda – örneg˘in<br />
bas¸vuru için verilen gerekçe dog˘ru<br />
deg˘ilse veya öne sürülen gerekçe artık<br />
ortada yok ise, oturma izni iptal<br />
edilebilir. Eg˘er buradaki es¸ ile aile birles¸imi<br />
yapıldıysa ve artık o kis¸i ile birlikte<br />
yas¸anmıyorsa, normal olarak, verilen<br />
oturma izni iptal edilir.<br />
Süresiz oturma iznini<br />
almak<br />
Oturma izni elinizden<br />
alınabilir veya iptal<br />
edilebilir<br />
25<br />
ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸
ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸<br />
26<br />
Sınır dıs¸ı edilmek<br />
Mülteciler, olası bir sürekli oturma izni<br />
verilene kadar, kendi ülkesine geri<br />
dönüs¸ünde takip edilme rizikosu<br />
bulunuyorsa, Danimarka toplumunun<br />
korumasından faydalanmaya devam<br />
eder.Bunun anlamı, kendi ülkesine tatile<br />
giden bir mültecinin oturma izninin iptal<br />
edilmesi anlamına da gelmektedir.<br />
Son olarak, kısıtlı süreli veya süresiz<br />
olan oturma izni, Danimarka’daki<br />
ikametin bırakıldıg˘ı durumda veya ülke<br />
dıs¸ında uzun süre ikamet edildig˘inde<br />
iptal edilir.<br />
Bir yabancı kaba bir suçtan dolayı ceza<br />
almıs¸sa, Danimarka’dan sınırdıs¸ı edilir.<br />
Kis¸inin kendi ülkesine<br />
geri dönmesi<br />
Bir gün kendi ülkenize geri dönmek<br />
istiyorsanız, fakat ülkenizdeki s¸artların<br />
güvenilir olup olmaması veya ekonomik<br />
olarak ailenizi nasıl geçindireceg˘iniz<br />
hakkında s¸üpheniz varsa, Danimarka<br />
Mültecilere Yardım Kurumu’ndan tavsiye<br />
ve rehberlik hizmeti alabilirsiniz. Ayrıca<br />
belediye size ve ailenize kendi ülkenize<br />
ve eskiden kaldıg˘ınız ülkeye geri dönmek<br />
için yardım edebilir. Sayfa 32’de<br />
yeni <strong>yurttas¸</strong>lara tanıtım bölümüne de<br />
bakınız.<br />
Kendi ülkenize ve eskiden kaldıg˘ınız<br />
ülkeye geri dönmeyi düs¸ünüyorsanız,<br />
oturdug˘unuz belediyeye bas¸vurunuz.<br />
Belediye sizin ekonomik durumunuzdan<br />
yola çıkarak hangi yardımı alacag˘ınızı<br />
belirler. Yardım, seyahat giderlerinizi<br />
kars¸ılamayı, s¸ahsi es¸yalarınızın nakliyesine,<br />
yerles¸menize yardım etmeyi, bir<br />
is¸ kuracaksanız is¸inizi yapmaya yarayacak<br />
aletlerin satın alınmasına ve<br />
nakliyesine yardım, hastalık sigortası<br />
yaptırma giderleri ve doktor tarafından<br />
verilen ilacın beraberinizde götürülmesini<br />
kapsar.<br />
Danimarka’ya aile birles¸imi sonucu<br />
geldiyseniz ve kendi ülkenize geri dönmeyi<br />
arzu ediyorsanız, ekonomik<br />
yardımı sadece sizi aile birles¸imi sonucu<br />
getiren kis¸i ile birlikte geri dönerseniz<br />
alabilirsiniz.<br />
Para ve ekonomik destek<br />
Belediye<br />
deg˘erlendirmektedir<br />
Aile birles¸imiyle gelenler<br />
için özel s¸art
Sadece bir defa<br />
Tekrar topluma<br />
kaynas¸tırma yardımı<br />
Kis¸inin kendi ülkesine veya eskiden<br />
kaldıg˘ı ülkeye geri dönmek için verilen<br />
yardım sadece bir defa alınabilir.<br />
Ya 65 yas¸ınızı doldurmus¸, ve yahutta 55<br />
yas¸ında iseniz ve çalıs¸amaz durumdaysanız,<br />
tekrar topluma kaynas¸tırma<br />
yardımı denilen özel bir yardım alabilirsiniz.<br />
Bu bes¸ yıl boyunca her ay ödenen<br />
özel bir yardımdır. Bu yardımı alabilmek<br />
için, süresiz oturma izninizin<br />
bulunması ve Danimarka’da en az bes¸<br />
yıl ikamet etmeniz gerekmektedir.<br />
27<br />
ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸
ÜLKEYE GELI . S¸ VE KALIS¸<br />
28 Danimarka <strong>yurttas¸</strong>lıg˘ı (vatandas¸lık)<br />
Danimarka Anayasası gereg˘ince, bir<br />
kis¸inin Danimarka vatandas¸lıg˘ını almasına<br />
Millet Meclisi karar verir.Bu,Millet<br />
Meclisi’nin, düzenli aralıklarla kabul<br />
ettig˘i özel bir yasayla gerçekles¸ir. Danimarka<br />
<strong>yurttas¸</strong>lıg˘ına geçebilmek için,<br />
Millet Meclisi’nin belirledig˘i s¸artları<br />
yerine getirmek gerekir.<br />
Dig˘er s¸artların yanı sıra Danimarka<br />
dilini bilmek gerekir,bunu bir dil okulundan<br />
veya dig˘er eg˘itim kurumlarından<br />
alınan bir belge ile kanıtlamak gerekir.<br />
Bunun dıs¸ında Danimarka’daki ikamet<br />
süresi hakkında s¸artlar kos¸ulmaktadır.<br />
Çıkıs¸ noktası olarak Danimarka’da en<br />
az 9 yıl ikamet etmis¸ olmak gerekiyor.<br />
Vatansızlar ve mülteciler için sadece 8<br />
yıl ikamet etme s¸artı aranmaktadır. Suç<br />
is¸lemis¸ olan bir kis¸i, belirlenen bir süre<br />
geçmeden, Danimarka <strong>yurttas¸</strong>ı olamaz.<br />
Eg˘er bir kimse çok ciddi bir suç is¸lemis¸<br />
ise, o kimse hiç bir zaman Danimarka<br />
<strong>yurttas¸</strong>ı olamaz. Ayrıca kamu kurulus¸larına<br />
bir kimsenin borcu varsa, sözgelimi<br />
ödünç alınan para, vergi ya da harç<br />
borcu varsa, bu durumda da Danimarka’lı<br />
olunamıyor.<br />
Danimarka <strong>yurttas¸</strong>lıg˘ına geçebilmeniz<br />
için 18 yas¸ını doldurmus¸ olmalısınız.<br />
Danimarka vatandas¸lıg˘ına bas¸vuru,<br />
ikamet ettig˘iniz bölgedeki polis aracılıg˘ıyla<br />
olmaktadır. Polis, genelde bas¸vurunuzun<br />
deg˘erlendirilmesinin ne kadar<br />
zaman sürebileceg˘ini de anlatabilir size.<br />
Bazı kis¸iler, Danimarka vatandas¸lıg˘ını<br />
beyânatla alabilir. Danimarka’lı<br />
ebeveynlerin çocukları ve dig˘er I . skandi-<br />
nav ülkelerin <strong>yurttas¸</strong>ları dıs¸ında,burada<br />
en az 10 yıl ikamet etmis¸ ve herhangi<br />
bir ceza almamıs¸ genç yabancılar konusunu<br />
ilgilendirir bu konu. I . kamet ettig˘iniz<br />
vilayetlerden, daha ayrıntılı bilgileri<br />
ve bir bas¸vuru formunu alabilirsiniz.<br />
Danimarka vatandas¸lıg˘ına geçtig˘iniz<br />
zaman, Danimarka pasaportu çıkartma<br />
hakkı ile Millet Meclisi seçimlerinde<br />
seçme ve seçilme hakkına sahip oluyorsunuz.
4 YENI . YURTTAS¸ OLARAK<br />
DANI . MARKA’DA I . LK ZAMANLAR
Bir is¸ bulunuz<br />
Halk yüksek okulu iyi<br />
bir bas¸langıçtır<br />
Danimarka’da oturma iznini alır almaz,<br />
Danimarka toplumunu tanımak ve etkin<br />
bir yas¸ama bas¸lamak çok önemlidir.<br />
Danimarka toplumunda gündelik yas¸amın<br />
çog˘unlug˘u is¸yerinde geçiyor, ve<br />
Danimarka toplumuna en iyi s¸ekilde<br />
girebilmenin yolu, bir an önce bir is¸ bulmaktır.<br />
Böylelikle kendinizi ve ailenizi<br />
geçindirmeye hemen bas¸lamıs¸ olursunuz.<br />
Çog˘u kis¸i, hemen is¸ bulmakta zorlanacaktır<br />
– özellikle Danimarka dilini tam<br />
olarak ög˘renemedikleri için. Elinizdeki<br />
imkanların ayrıntıları hakkında daha<br />
çok bilgi için, ‘yeni <strong>yurttas¸</strong>lara tanıtım’<br />
ve ‘is¸ ve is¸ piyasası’ adlı bölümlere<br />
bakınız. Sayfa 32’yi ve 84’ü okuyunuz.<br />
Bir halk yüksek okulunda* ikamet etmek<br />
iyi bir seçenek olabilir. Burada, Danimarka’lılarla<br />
Danimarka toplumunu ve<br />
dilini ög˘renmek için bir dizi olanak<br />
bulunmaktadır. Ayrıntılı bilgi için, sayfa<br />
104’de ‘Danimarka’da halka yönelik bilgilendirme’<br />
adlı bölüme bakınız.<br />
Belediyelerdeki yardım<br />
ve danıs¸manlık hizmeti<br />
Bütün yeni <strong>yurttas¸</strong>lar,uzun vadede kalacakları<br />
belediyeden yardım ve<br />
danıs¸manlık hizmeti alabilir. Eg˘er mülteci<br />
iseniz, Yabancılar Müdürlüg˘ü* bir<br />
dizi durum ve deg˘erlendirmeden yola<br />
çıkarak ikamet edeceg˘iniz belediyeyi<br />
tespit edecektir.<br />
Oturma iznini aldıktan sonra, ikamet<br />
ettig˘iniz belediyede Nüfus idaresine<br />
kayıt olmak için bas¸vuracaksınız. Sıg˘ınma<br />
bas¸vurunuz kabul edilerek oturma<br />
iznini almıs¸ iseniz, Yabancılar Müdürlüg˘ü<br />
ikamet edeceg˘iniz belediyede nüfus<br />
kaydınızın yapılmasını sag˘lamaktadır.<br />
Kayıt olduktan sonra, size otomatik<br />
olarak bir kis¸i numarası verilir. Bu sizin<br />
dog˘um tarihiniz, yılı ile dört rakamdan<br />
olus¸an ve kis¸iden kis¸iye göre deg˘is¸en bir<br />
numaradır. Bir kis¸i numarası s¸öyle<br />
görünebilir: 23 (gün) 04 (ay) 54 (yıl)-<br />
3476. Kadınların kis¸i numaraları bu<br />
numarada görüldüg˘ü gibi (6) çift bir<br />
sayıdır, erkeklerin kis¸i numarası tek<br />
sayıyla sonlanır.<br />
Kamu idarelerine ve kurumlarına<br />
bas¸vurdug˘unuz zaman kis¸i numaranızı<br />
kullanacaksınız.<br />
Belediye’ye kayıt yaptırdıg˘ınız zaman<br />
otomatik olarak kamu hastalık sigortasına<br />
kayıt oluyorsunuz ve bir hastalık<br />
sigorta belgesi alıyorsunuz. Sayfa<br />
110’u okuyunuz.<br />
Size bir kis¸i numarası<br />
verilir<br />
Size hastalık sigorta<br />
belgesi verilir<br />
31<br />
YENI . YURTTAS¸ OLARAK DANI . MARKA’DA I . LK ZAMANLAR
YENI . YURTTAS¸ OLARAK DANI . MARKA’DA I . LK ZAMANLAR<br />
32<br />
Tanıtım programı<br />
Kis¸isel sözles¸me,<br />
eg˘itim ve etkinles¸tirme<br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong>lara tanıtım<br />
I . kamet ettig˘iniz belediye,size bir tanıtım<br />
programı sunmaktadır, ki bu program<br />
sizin bir an önce, Danimarka dilini<br />
ög˘renerek bas¸ınızın çaresine bakmanız<br />
konusunda size yardım etmeyi amaçlamaktadır.Tanıtım<br />
programına katılmak<br />
ücretsizdir.Tanıtım programı bir sunumdur,<br />
fakat tanıtım yardımı alıyorsanız<br />
programın etkinliklerine katılmak zorundasınız,<br />
ve is¸ piyasası için hazır bulunacaksınız.<br />
Program sadece AB* ve I . skandinav<br />
ülkelerinin dıs¸ındaki ülke <strong>yurttas¸</strong>larına<br />
sunulmaktadır.<br />
Bir tanıtım programı, kis¸isel bir anlas¸madan,<br />
toplumu anlama konusunda bir<br />
kurstan, Danimarka dili eg˘itiminden ve<br />
etkinles¸tirilmekten* olus¸maktadır.<br />
Kis¸isel bir anlas¸ma, sizin belediyeyle<br />
birlikte hazırlayacag˘ınız bag˘layıcı bir<br />
anlas¸madır. Anlas¸manın hazırlanması<br />
sırasında, muhtemelen bas¸ka kis¸iler de<br />
bulunabilir, ki böylelikle sizin için en<br />
uygun olan etkinlikler ve sunumların<br />
anlas¸mada yer alması sag˘lanabilsin.<br />
Anlas¸ma, örneg˘in sizin hangi düzeyde<br />
Danimarka dili eg˘itimine bas¸layacag˘ınızı<br />
belirleyebilir. Ve ayrıca bir<br />
eg˘itime ve is¸e bas¸vurmadan önce, hangi<br />
etkinliklere ve deneyimlere gereksinim<br />
duydug˘unuzu da tanımlayabilir. Anlas¸ma,<br />
oturma izninizi almanızdan ve bir<br />
belediyede konut bulmanızdan sonraki<br />
bir ay içerisinde hazırlanmalıdır.<br />
Sizin kis¸isel anlas¸manız, Danimarka<br />
toplumunda yeni <strong>yurttas¸</strong> olarak sizin<br />
için büyük bir önem tas¸ımaktadır. Bu<br />
yüzden bu anlas¸maya sizin de s¸artlar<br />
eklemeniz önemlidir. Örneg˘in hazırlanan<br />
planın sizin kos¸ullarınızı ve gereksinimlerinizi<br />
göz önünde bulundurdug˘undan<br />
ve yeteneklerinizin gelis¸tirilmesi ve<br />
deg˘erlendirilmesi için somut olanakları<br />
içerdig˘inden emin olunuz.<br />
Eg˘er bir gün, dig˘er s¸artlar da yerli<br />
yerinde ise, ve kendi ülkenize temelli<br />
dönüs¸ yapmak istiyorsanız, bunu da<br />
anlas¸maya geçirebilirsiniz. Örneg˘in,<br />
Danimarka’da bulundug˘unuz süre<br />
içerisinde kendi ülkenizde yapılacak bir<br />
is¸i denetlemek için bazı kos¸ullar elde<br />
etmeniz veya kendi ülkenizde bir<br />
gelis¸tirme- veya tekrar yapılandırma<br />
projesine katılma olanag˘ı bulmanız söz<br />
konusu olabilir. Sayfa 26’da ‘kis¸inin<br />
kendi ülkesine geri dönmesi’adlı bölüme<br />
de bakınız.<br />
Kis¸isel sözles¸me için<br />
siz de s¸art kos¸un
Tercüman tarafsızdır<br />
Tercüman yardımı<br />
Bir an önce Danimarka dilini ög˘renmekten<br />
kendiniz sorumlusunuz -ücretsiz<br />
olan Danimarka dili kurslarını izlemek<br />
yoluyla. S¸ u an itibarıyla Danimarka dilini<br />
henüz konus¸amıyorsanız,bir çok durumda<br />
tercüman yardımı alabilirsiniz. Sizin<br />
bir tercümana ihtiyaç duyup duymadıg˘ınızı<br />
deg˘erlendirecek ve bir tercüman<br />
ısmarlayacak olan kamu makamlarıdır.<br />
Yardım alabileceg˘iniz bir tercüman<br />
çag˘rılır. Tercüman söylenen her s¸eyin<br />
olabildig˘ince dog˘ru bir s¸ekilde tercüme<br />
edilmesinden sorumludur, ve söylenen<br />
bazı s¸eyleri bilinçli olarak çevirmemezlik<br />
edemez.Tercümanın da, kamu idare-<br />
si çalıs¸anlarınınki gibi sır saklama<br />
yükümlüg˘ü bulunmaktadır; tercüman<br />
tarafsız ve yansız olmak zorundadır. Bir<br />
yanlıs¸ anlas¸ılmayı aydınlatmak söz<br />
konusu deg˘ilse, tercüman konus¸manın<br />
içerig˘ine karıs¸amaz.<br />
Tercüman aracılıg˘ı ile konus¸ulacag˘ı<br />
zaman bazı iyi öneriler:<br />
• Tercümana konus¸mayın, fakat gerçekte<br />
sizinle konus¸ma yapan kis¸iye<br />
dog˘ru konus¸un.<br />
• Yav as¸ ve anlas¸ılır konus¸un.<br />
• Sadece tercümanın tercüme etmesini<br />
istedig˘iniz s¸eyleri söyleyin.<br />
33<br />
YENI . YURTTAS¸ OLARAK DANI . MARKA’DA I . LK ZAMANLAR
5 KONUT
Konut standardı yüksektir<br />
Danimarka’daki konut standardı<br />
1950’lerden beri oldukça düzelmis¸tir.<br />
Zamanla geliri yükselen Danimarka’lılar<br />
için, daha büyük konutlar ins¸a<br />
edilmis¸tir. Aynı süreç içerisinde Danimarka’lı<br />
aileler daha az çocuk sahibi<br />
olmaya bas¸ladı, ve özellikle 1960’lardan<br />
beri bir ev ya da dairede tek ya da<br />
iki kis¸i olarak yas¸amaya bas¸lanıldı.<br />
1955 yılında nüfusun yarısına yakın bir<br />
kesimi, kis¸i bas¸ına bir odanın düs¸medig˘i<br />
küçük konutlarda yas¸ıyordu. 45 yıl sonra,<br />
her ailede kis¸i bas¸ına bir odanın düs¸mesi<br />
normal bir durum olmaya bas¸ladı.<br />
1970’de konutların yaklas¸ık üçte<br />
birinin kendi banyosu, kendi tuvaleti<br />
veya kendi merkezi ısıtma donanımı<br />
yoktu. 2000 yılında bu durum konutların<br />
sadece % 7’si için geçerliydi, ve<br />
konutların içinde özellikle banyo eksikti.<br />
Hemen hemen bütün modern konutlar<br />
merkezi ısıtma donanımı ya da<br />
santral ısısı ile ısıtılmaktadır. Konutlara<br />
ulas¸tırılan sıcaklık, petrol veya dog˘al<br />
gaz kullanılan ısı santralından alınıyor.<br />
Çok az olmakla birlikte, bazı konutlar<br />
hâlâ petrol türevleri tüketen sobalarla<br />
ısıtılıyor.<br />
Özellikle 1960’lı yıllarda bir çok<br />
Danimarka’lı, tek ailelik evlere tas¸ındılar.<br />
2000 yılında, 1955’e oranla iki<br />
kat daha fazla insan tek ailelik evlerde<br />
oturmaktadır. Aynı süreç içerisinde çok<br />
katlı konutlarda yas¸ayan insan oranı %<br />
50’den %30’a kadar düs¸tü.<br />
Mülkiyetli evlerin sayısı da önemli<br />
ölçüde artmıs¸tır. Bu durum, yalnızca tek<br />
ailelik evlerin çog˘unlukla mülkiyet haklı<br />
evler olmasından ötürü kaynaklanmamaktır.<br />
Fakat daha önce kiralık olan<br />
çok katlı apartmanlardaki dairelerin<br />
mülkiyet haklı olan konutlara dönüs¸türülmesinden<br />
de kaynaklanmaktadır.<br />
Ancak yeni ins¸a edilmis¸ apartman dairelerinin<br />
çog˘u kiralık konutlardır.<br />
Kiralık ve mülkiyetli konutların fiyatları<br />
bu konutun nerede,ne kadar eski,ne<br />
kadar büyük ve ne kadar iyi bir durumda<br />
olmasına göre deg˘is¸iklikler göstermektedir.<br />
35<br />
KONUT
KONUT<br />
36<br />
Kiralık, hisseli veya<br />
mülkiyetli<br />
I . kamet edecek bir yer bulmak<br />
Bir çok kiralık konut çok katlı binalarda<br />
yer almaktadır. Çog˘u, büyük s¸ehirlerin<br />
yerles¸im bölgelerinde birles¸ik büyük<br />
bloklar halinde ins¸a edilmis¸tir. Belediyelerin<br />
elinde de, kiracıları sevk edebilecek<br />
belli sayıda konut; bu konutların<br />
içinde gençler- ve yas¸lılar için yapılmıs¸<br />
olan konutlar da bulunmaktadır. Bu<br />
konutlara yerles¸ebilmek için bazı belirli<br />
s¸artların yerine getirilmesi gerekmektedir.<br />
Bu konudaki imkanları oturdug˘unuz<br />
belediyeye sorunuz.<br />
Daireleri kiraya veren,özel ev s¸irketleri<br />
de bulunmaktadır. Ve bazı ev sahipleri<br />
bir veya daha fazla odayı da<br />
kiralayabilmektedir. Tek ailelik evlerin<br />
kiraya verilmesi çok ender görülen bir<br />
durumdur.<br />
Tek ailelik evlerin çog˘u, mülkiyetli<br />
konutlardır, ki bunlar özel konut piyasasında<br />
alınıp satılırlar. Apartman<br />
dairesi ve bahçeli ev satın almak da<br />
mümkündür. Bazı evler bir hisseli konut<br />
birlig˘inin mülkiyetindedir. Bu s¸u anlama<br />
gelmektedir: konutun bir hissesi satın<br />
alınarak o konutta oturma hakkına<br />
sahip olunur.<br />
I . kamet edecek bir yer bulacaksanız,<br />
s¸unları yapabilirsiniz:<br />
• Belediye’nin konut birimine sorabilirsiniz.<br />
• Bir konut s¸irketinin* bekleme listesine,<br />
bir daire kiralamak için yazılabilirsiniz.<br />
• Günlük ya da yerel gazetelerdeki*<br />
ilanlara bakabilirsiniz.Veya kendiniz<br />
bir ilan verebilirsiniz.<br />
• I . nternet sitelerinde arama yapabilirsiniz.<br />
Burada ücretsiz ilan yayınlayabilirsiniz.<br />
Bir kütüphaneye giderek<br />
bedava internete bag˘lanabilirsiniz.<br />
• Bir telefon rehberinin sarı sayfalar<br />
bölümünde* “boliganvisning”e<br />
(‘kiralık daire’ye) bakabilirsiniz.<br />
• Yerel süpermarketlere ilan asabilirsiniz.<br />
• Ailenize, dostlarınıza ve tanıdıklarınıza<br />
sorabilirsiniz.<br />
I . lânlara bakınız veya<br />
bu konuyu sorunuz
Çog˘u kis¸i kendi evinde oturmaktadır<br />
Danimarka’da nüfusun % 63’ü tek ailelik evlerde oturmaktadır.<br />
Özellikle çocuklu olan es¸ler bu tür evlerde oturmaktadır, ve çog˘u<br />
oturdug˘u evin sahibidir.Tek ailelik evlerin çog˘u müstakil evlerdir; bu s¸u<br />
demektir: ev belirli bir arsada yalnız bas¸ına durmaktadır. Bazıları ise<br />
aynı sırada yer alan evlerdir.<br />
Nüfusun % 30’u, çok katlı binalarda, bir dairede oturmaktadır.<br />
Özellikle çocuk sahibi olmayan ve yalnız yas¸ayan kis¸iler buralarda<br />
oturmaktadır. Çok katlı binalardaki konutların çog˘u, kiralık<br />
konutlardır.<br />
Bazıları ise bölüs¸ülen konutlarda oturmaktadırlar, burada herkesin<br />
kendi yas¸adıg˘ı bir oda bulunmakta ve yas¸adıkları evin masraflarını,<br />
yemek yapma is¸ini ve dig˘er ev is¸lerini de bölüs¸mektedirler.<br />
Gençlerin çog˘u bir daireyi paylas¸makta veya özel bir ev sahibinden bir<br />
oda kiralayarak yalnız yas¸amaktadırlar.<br />
Ög˘renciler, ög˘renci yurdunda bir oda kiralayabilirler. Bir ög˘renci<br />
yurdunda ög˘rencilerin çog˘u kendi odalarında yas¸amaktadırlar. Genel<br />
olarak her odada tuvalet ve banyo bulunurken, mutfak ve oturma<br />
odası dig˘er kis¸ilerle paylas¸ılmaktadır.
KONUT<br />
38<br />
Genel ya da özel<br />
Hak ve yükümlülük<br />
Bir kira sözles¸mesi<br />
almak hakkınızdır<br />
Kiralık konut<br />
Kiralık konutlar, ya bir özel konut s¸irketinin<br />
ya da bir genel konut s¸irketinin*<br />
mülkiyetindedir. Bir daire kiralamak<br />
için bekleme listesine yazılabilirsiniz.<br />
Bu, s¸u anlama gelmektedir: bekleme listesinin<br />
en üst sırasında iseniz, bir daire<br />
kiralayabilirsiniz. Fakat bekleme zamanı<br />
uzun yıllar sürebilir. Bu konuyu konut<br />
s¸irketine sorabilirsiniz.<br />
Özel konut s¸irketlerinde çok ender<br />
olarak bekleme listesi bulunmaktadır.<br />
Burada, bos¸ dairede kimin kiracı olarak<br />
kalacag˘ına ev sahibinin kendisi karar<br />
verir.<br />
Kira sözles¸mesi<br />
Bir konutla ilgili olarak, hem kiracının<br />
hem de ev sahibinin, kira yasasında yer<br />
alan hakları ve yükümlükleri bulunmaktadır.<br />
Kiralık bir konutun bırakılması<br />
konularını da içermektedir kira yasası.<br />
Kiracı olarak normalde üç ay öncesinden<br />
bildirmek kos¸uluyla kiraladıg˘ınız<br />
konutu bırakabilirsiniz.Ve eg˘er üstünüze<br />
düs¸en yükümlülüklere uyuyorsanız, ev<br />
sahibi durup dururken sizi konuttan<br />
çıkaramaz.<br />
Kira yasası, ev kirasının ne kadar<br />
yüksek olması, konutun iyi halde muhafaza<br />
edilmesinden kimin sorumlu oldug˘u<br />
ve bir konutta kaç kis¸inin ikamet edebileceg˘i<br />
gibi kuralları da içermektedir.<br />
Kira yasasına göre, sizin ve ev sahibinizin<br />
arasında yapılacak bir anlas¸manın<br />
s¸artlarını içeren bir kira sözles¸mesi<br />
alma hakkınız bulunuyor.<br />
Sözles¸me, kiraladıg˘ınız konuttan ne<br />
kadar zaman önce tas¸ınabileceg˘iniz<br />
hususunu da içermelidir. Ve sözles¸me,<br />
tas¸ındıg˘ınız zaman dairenin hangi durumda<br />
olması gerektig˘ini de belirtmelidir.<br />
Kira sözles¸mesini okumadan imza<br />
atmayınız. Küçük yazılarla yazılanları<br />
da okuduktan sonra imzalayınız. Ve<br />
konutu kiraya veren kis¸iyle birlikte<br />
daireyi gözden geçirmeden önce de<br />
sözles¸meyi imzalamayınız.<br />
Dairede hata ve eksiklikler varsa,<br />
bunları ya kira sözles¸mesine ya da hem<br />
sizin hem de kiraya veren kis¸inin imzalayacag˘ı<br />
bir bas¸ka kag˘ıda yazınız.Daireye<br />
tas¸ındıktan sonra, dairede hata ve<br />
eksiklikler oldug˘unu fark ederseniz,<br />
oturdug˘unuz konutun kapıcısına bu<br />
durumu 14 gün içerisinde belirtmelisiniz.<br />
Böyle yaptıg˘ınız zaman sizin yapmadıg˘ınız<br />
zararları ödemek zorunda<br />
kalmazsınız.<br />
Depozit veya pes¸in ödeme<br />
I . lk ev kiranızı ödemeden önce ya da<br />
öderken aynı zamanlı olarak bir depozit<br />
yatıracag˘ınızı ve(ya) pes¸in ödeme<br />
yapacag˘ınızı da göz önünde bulundurmalısınız.<br />
Bu miktarın ne kadar olması<br />
gerektig˘ini, siz ve kiraya veren kis¸i<br />
anlas¸arak bulacaksınız.<br />
Kiraya veren kis¸i, pes¸in ödemeyi<br />
dairede sizin yapabileceg˘iniz olası<br />
hasarları kars¸ılamak için kullanabilir.<br />
Fakat daireyi aldıg˘ınız haldeki duru-<br />
Daireyi hata ve eksiklikler<br />
için gözden geçiriniz<br />
Kiralayan ile depozit<br />
konusunda anlas¸ma<br />
yapınız
Kira sözles¸mesine her<br />
iki ismi de yazdırınız<br />
Oda bas¸ına kaç kis¸inin<br />
kalması konusunda<br />
sınırlamalar olabilir<br />
Borç ve yardım için<br />
belediyeye bas¸vurunuz<br />
munda devrederseniz, tas¸ındıg˘ınız zaman<br />
pes¸in ödeme olarak verdig˘iniz miktarı<br />
geri alma hakkınız bulunmaktadır.<br />
Aynı dairede birlikte ikamet edecek iki<br />
es¸ iseniz, ikiniz de isminizi kira sözles¸mesine<br />
yazdırabilirsiniz. Bu s¸ekilde<br />
ikinizden biri ülkeden tas¸ınsa ya da<br />
bos¸anma durumu olsa bile, konutta her<br />
ikinizin de oturma hakkı devam etmektedir.<br />
Kaç tane hane halkı?<br />
Konut kiralayan bazı kis¸iler, kira sözles¸mesine<br />
konut için en fazla kaç tane hane<br />
halkı olabileceg˘i konusunda bir üst sınır<br />
getirmis¸tir. Ve belediyeler, bir dairede<br />
oturan kis¸i sayısı konusunda, oda<br />
bas¸ına en fazla iki kis¸inin kalabileceg˘i<br />
yönlü bir düzenleme yapabilir. Bu konuda<br />
hangi kuralların geçerli oldug˘unu<br />
belediyenize sorunuz.<br />
Kiralık konut için verilen ev<br />
yardımı<br />
Bir kiralık ev için, belediyeden depozit<br />
ödemek amacıyla borç bas¸vurusunda<br />
bulunabilirsiniz. Belediye, sizin ekonomik<br />
ve sosyal durumunuzu göz önüne<br />
alarak, size borç verilip verilmemesine<br />
karar vermektedir. Aldıg˘ınız borcu geri<br />
ödeyeceksiniz.<br />
Kiracı olarak, ev kirasını ödemek<br />
amacıyla yardım için bas¸vurabilirsiniz,<br />
bu yardımın adı ‘ev yardımı’dır. Belediye<br />
ev yardımı miktarını as¸ag˘ıdaki ölçütlerden<br />
yola çıkarak hesaplar:<br />
• Dairede kaç kis¸i ikamet etmektedir<br />
• Daire ne kadar büyüktür<br />
• Ev kirası ne kadardır<br />
• Hane halkının toplam geliri ne<br />
kadardır<br />
Emekliler özel bir ev katkı yardımına<br />
bas¸vurabilirler.<br />
Eg˘er belediyenin verdig˘i karardan hos¸nut<br />
deg˘ilseniz, itiraz edebilirsiniz. Belediye’den<br />
size gönderilen mektupta sizin hangi<br />
makamlara s¸ikayet edebileceg˘iniz ve<br />
s¸ikayet için geçerli mühletler konusundaki<br />
bilgilerle bir s¸ikayet rehberi de<br />
bulunmaktadır.<br />
Kiralanmıs¸ evi bir bas¸kasına<br />
kiralamak<br />
Bir evi,bir kiracıdan veya bir hisseli konut<br />
sahibinden kiralamak mümkündür.Buna<br />
“kiralanmıs¸ evi bir bas¸kasından kiralamak”<br />
denilmektedir ve iki yıl gibi bir<br />
süre içinde yasal bir durumdur. Eg˘er ev<br />
sahibi kabul ediyorsa daha uzun bir<br />
zaman süresini de kapsayabilir.<br />
Deg˘is¸tirmek<br />
Bazı kiralık ev s¸irketlerinde ve hisseli<br />
konutlarda, oturdug˘unuz daireyi bas¸ka<br />
bir dairede kalan bir kiracıyla<br />
deg˘is¸tirmek mümkündür. Yani sizin bir<br />
daireniz varsa, bu daireyi daha büyük<br />
veya daha küçük veya bas¸ka mahalleden<br />
bir daire ile deg˘is¸tirebilirsiniz. Ev<br />
deg˘is¸tirme konusunda, ev s¸irketi idaresine*<br />
sorarak ev deg˘is¸tirip deg˘is¸tiremeyeceg˘inizi<br />
sorabilirsiniz.<br />
S¸ ikayet rehberlig˘i<br />
Bir kiracıdan kiralayabilirsiniz<br />
39<br />
KONUT
KONUT<br />
40<br />
Bir kiracı ile<br />
deg˘is¸tirebilirsiniz<br />
Siz de katılabilirsiniz<br />
Sorunlar ve s¸ikayetler<br />
Eg˘er ev sahibi ile örneg˘in evin iyi halde<br />
muhafaza edilmesi, deg˘is¸tirilmesi veya<br />
kiralık evi bir bas¸kasına kiralamak<br />
konusunda anlas¸mazlık yas¸ıyorsanız,bu<br />
durumu s¸ikayet edebilirsiniz. Eg˘er bir<br />
genel kiralama s¸irketinin evinde ikamet<br />
ediyorsanız, özel bir ‘Sakinler S¸ ikayet<br />
Bir konut bölgesinin sakini olarak, koms¸ulug˘un daha iyi is¸lemesi için<br />
siz de katkıda bulunabilirsiniz. Sakinler kuruluna, hisseli konut<br />
derneg˘inin veya arsa sahibi derneg˘inin yönetimine veya sakinleri temsil<br />
eden bas¸ka yerlere seçilebilirsiniz. Bina sakinlerinin düzenledig˘i<br />
toplantılara ve etkinliklere katılabilirsiniz. Seçilmis¸ bir sakinler<br />
temsilcisi olarak, çocuklar ve yetis¸kinler için etkinlikler düzenlenmesi<br />
önerisinde bulunarak etkin olabilirsiniz. Böylelikle oturdug˘unuz<br />
bölgedeki deg˘is¸ikliklerde etkileyici oldug˘unuz gibi, koms¸ularınızla da<br />
tanıs¸ırsınız.<br />
Bir bölgeye tas¸ındıg˘ınız zaman, o bölgedeki sakinlerin nasıl<br />
toplandıg˘ını ve bir sakinler derneg˘inin* olup olmadıg˘ını sorunuz.<br />
Kurulu’na s¸ikayet edebilirsiniz. Sakinler<br />
Derneg˘i’ne* veya Belediye’ye, bu kurul<br />
ile nasıl ilis¸kiye geçebileceg˘inizi sorabilirsiniz.<br />
Özel bir kiralama s¸irketinin konutunda<br />
oturuyorsanız, ‘Kira Kurulu’na*<br />
s¸ikayet edebilirsiniz. Aynı s¸ey, örneg˘in<br />
koms¸unuz ile gürültüden kaynaklanan<br />
sorunlar yas¸anıyorsa da geçerlidir.<br />
Danıs¸manlık<br />
Bazı büyük genel konut s¸irketlerinde,<br />
konut ile ilgili durumlar hakkında<br />
tavsiyede bulunacak ve rehberlik hizmeti<br />
gibi konularda yardımlar yapabilecek<br />
danıs¸manlar çalıs¸maktadır. Burada<br />
konutla ilgili olan mektupları anlamak<br />
için de yardım alabilirsiniz.<br />
Sakinler demokrasisi<br />
Genel konut s¸irketlerinde, iyi yapılanmıs¸<br />
bir sakinler demokrasisi geçerlidir. Bu,<br />
s¸u demektir: örneg˘in ortak kullanım<br />
alanlarının nasıl düzenlenmesi gerektig˘i<br />
konusunda etkili olması için, konut<br />
s¸irketinde oturan sakinler, ‘Sakinler<br />
Kurulu’na veya bas¸ka bir yönetime<br />
kendilerini temsil edecek kis¸ileri seçerler.<br />
Sakinleri temsil eden kis¸iler, konutta<br />
huzur ve düzen konusunda bazı kararlar<br />
alabilirler ve ortak etkinlikleri de<br />
bas¸latabilirler.<br />
Büyük özel kira s¸irketlerinin konutlarında<br />
oturan sakinler de, kendi çıkarlarını<br />
kiraya veren s¸irkete kars¸ı savunmak<br />
amacıyla temsilciler seçebilir.<br />
Konut hakkında<br />
danıs¸manlık<br />
Genel konut<br />
s¸irketlerinde sakinler<br />
demokrasisi<br />
Özel konutlarda da<br />
etkili olabilme olanag˘ı
Toplantılarda ve<br />
eg˘lencelerde<br />
Kuralları ve etkinlikleri<br />
belirlemeye katılırsınız<br />
Sakinlerin temsilcileri, s¸irketin hesaplarına<br />
bakma hakkına sahiptir. Kiraya<br />
veren s¸irket kirayı yükseltmeden veya<br />
büyük onarımlara bas¸lamadan önce<br />
temsilcilerin görüs¸ünü almak zorundadır.<br />
Sakinler evi ve ortak mekânlar<br />
Çog˘u konutların ve hisseli konutların,<br />
sakinlerin deg˘is¸ik etkinlikler etrafında<br />
bulas¸abilecekleri sakinler evi veya ortak<br />
mekânları bulunmaktadır. Sakinler,<br />
eg˘lence düzenlemek istedikleri zaman<br />
sakinler evini kiralayabilir.<br />
Hisseli konut<br />
Bir hisseli konut, mülkiyeti ve is¸letme<br />
hakkı ‘hisseli konut derneg˘i’nde olan bir<br />
kaç evden veya bir kaç daireden bir<br />
tanesidir. Bir hisseli konut alabilmek<br />
için, pay satın alınması gerekmektedir.<br />
Bu s¸ekilde hem dig˘er pay sahipleriyle<br />
birlikte bütün binaya ortak oluyorsunuz,<br />
hem de bir dairede hisseli olarak<br />
oturma hakkınız bulunuyor. Pay için<br />
ödenen fiyat dıs¸ında, hisseli konut<br />
derneg˘i’ne kira ödenmektedir.<br />
Pay sahibi iseniz, hisseli konut derneg˘ine<br />
otomatik olarak üye oluyorsunuz.<br />
Burada, dig˘er hissedarla birlikte derneg˘in<br />
hangi etkinlikleri bas¸latması gerektig˘ine<br />
veya dernek ve sakinler için hangi<br />
kuralların geçerli olması gerektig˘ine<br />
karar verebilirsiniz.<br />
Hisseli konut derneg˘indeki en önemli<br />
kararlar, derneg˘in her yıl yapılan genel<br />
toplantısında alınır.<br />
Genel toplantıda, bir payın fiyatı ve<br />
kiranın ne kadar olması gerektig˘i kararlas¸tırılır.Bazı<br />
yerlerde payın fiyatı nispeten<br />
düs¸üktür, fakat aylık olarak ödenen<br />
ev kirası yüksektir.Bas¸ka yerlerde bunun<br />
tam tersidir.Fakat hisseli konutların çog˘u,<br />
mülkiyetli konutlardan daha ucuzdur.<br />
Mülkiyetli konut<br />
Mülkiyetli konut, satın alınan bir ev<br />
veya dairedir.<br />
Mülkiyetli konut satın alabilmek için,<br />
Danimarka vatandas¸ı olmak gerekir.Ama<br />
eg˘er Danimarka’da oturma izniniz varsa,<br />
bu kos¸ul konusunda bas¸vuruda bulunursanız,<br />
belki size muafiyet verilebilir.<br />
Adalet Bakanlıg˘ı’ndan bu konu hakkındaki<br />
bas¸vuru s¸emasını alabilirsiniz.<br />
Emlâkçı ve avukat<br />
Çog˘u mülkiyetli konutlar, bir emlâkçı<br />
tarafından satılmaktadır. Gazetelerdeki<br />
ve internet sitelerindeki ilanlara veya<br />
konutu satın almak isteg˘iniz bölgedeki<br />
emlâkçılara bakabilirsiniz.<br />
Emlâkçı öncelikli olarak satıcının<br />
temsilcisidir, fakat satın almak isteyene<br />
de, satıs¸ ile ilgili kurallar ve haklar<br />
konusunda danıs¸manlık yapabilir. Bir<br />
emlâkçı olmadan da konut satın almayı<br />
seçebilirsiniz.<br />
Genel toplantı sonucu<br />
ev kirası ve hisse fiyatı<br />
belirlenir<br />
Gayrı menkul satın<br />
almak için izin<br />
Kurallar ve haklar<br />
hakkında danıs¸manlık<br />
41<br />
KONUT
KONUT<br />
42<br />
Fakat hangi kararı verirseniz verin, bir<br />
avukattan yararlanmak iyi bir fikirdir.<br />
Bu s¸ekilde sizin çıkarlarınızın göz<br />
önünde bulundurulmasını sag˘lamıs¸<br />
olursunuz. Ayrıca bir avukat kendisinin<br />
yapabileceg˘i olası hatalardan dolayı<br />
ug˘ranan zararı kars¸ılayacak bir sigortaya<br />
sahiptir.<br />
Borç<br />
Bir ev satın almak için, bir bankadan<br />
veya bir ipotek kars¸ılıg˘ı kredi veren<br />
kurumlardan (realkredi enstitüsü’nden*)<br />
borç alabilirsiniz. Banka borç<br />
vermeden önce, sizin parayı geri ödeyebilme<br />
olanaklarınızı deg˘erlendirir.<br />
Burada sizin bir is¸inizin veya sabit bir<br />
gelirinizin olması büyük rol oynar.<br />
I . potek kars¸ılıg˘ı kredi veren kurumlardan<br />
birinden, evi ipotek ettirerek borç<br />
alabilirsiniz.<br />
Konutlar ve konut<br />
bölgeleri için kurallar<br />
Kapıcı<br />
Kiralık emlâkların ve hisseli konutların<br />
çog˘unda bir kapıcı bulunur; kapıcı bina<br />
sahibi tarafından pratik is¸lerle ilgilenmesi<br />
için is¸e alınmıs¸tır, sözgelimi ortak<br />
alanların iyi bir durumda muhafaza<br />
edilebilmesi kapıcının görevidir. Kapıcı<br />
dairelerdeki küçük tamirleri de yapabilir<br />
veya bir ustayı çag˘ırır. Kapıcı,<br />
binadaki kiracıların uyması gereken<br />
kuralları bilir.<br />
Her zaman bir<br />
avukattan yararlanınız Pratik sorunları<br />
halletmektedir<br />
Banka veya real kredi<br />
enstitüsü<br />
Kiralık emlâkların ve hisseli konutların<br />
çog˘unda, kiracıların uyması gereken bir<br />
dizi kural bulunmaktadır. Bu kurallar ya<br />
ev sahibi tarafından düzenlenmis¸tir ya<br />
da sakinler tarafından belirlenmis¸tir. Bu<br />
kurallar merdiven yıkanması, temizlik<br />
yapılması, evlerde hayvan beslenmesi ile<br />
bisiklet ve bebek arabalarının park<br />
edilmesi ile ilgili kuralları da içerebilir.<br />
Ev düzeniyle ilgili kuralların hangi<br />
konuları içerdig˘i hakkında bir s¸üpheniz<br />
varsa, bu kuralları kapıcıya veya<br />
koms¸unuza sorabilirsiniz.<br />
Çöp<br />
Belediyelerin, çöplerin nasıl deg˘erlendirilmesi<br />
hakkında deg˘is¸ik kuralları<br />
bulunmaktadır. Çog˘u yerde sakinler<br />
çöpleri ayrıs¸tırmalıdır ve dog˘ru olan<br />
kutulara ve konteynırlara atmalıdır. Bu<br />
s¸u demektir: mutfak çöpleri, cam ve<br />
kag˘ıt, kendileri için ayrılmıs¸ olan kutulara<br />
atılmalıdır.<br />
S¸ üpheniz varsa<br />
sorunuz<br />
Çöpleri ayrıs¸tırma
Gürültü ve anlayıs¸<br />
Çok sayıda insan birbiriyle bitis¸ik olarak yas¸adıg˘ı zaman, birbirlerine<br />
kars¸ı anlayıs¸ göstermeleri özellikle gereklidir. Bu, s¸u anlama gelir: ev<br />
düzeni kurallarına uyulmalı ve genel olarak koms¸ularımıza saygı göstermeliyiz<br />
ve bas¸kalarını rahatsız edecek biçimde gürültü yapmamalı<br />
veya çevreyi dag˘ıtmamalıyız.<br />
Çok katlı binalarda, insanın koms¸ularını duymaması mümkün deg˘ildir.<br />
Tabanda ayak sesleri, yükseltilmis¸ sesler, çocukların ag˘laması ve<br />
bazen de televizyon ile müzik setinden yükselen sesler, günlük yas¸amın<br />
bir parçasıdır.<br />
Fakat normal seslerin, sürekli bir gürültü haline gelmesi kabul edilemez.<br />
Gürültü yapan bir koms¸u ile konus¸mak sizin durumunuzu çözümlemiyorsa,<br />
bina sakinleri derneg˘i yönetimiyle konus¸abilirsiniz veya<br />
belediyenin Sakinler S¸ikayet Kurulu’yla Kira Kurulu’na* s¸ikayet edebilirsiniz.<br />
Bu durum, gürültü yapan koms¸unuzun, tas¸ınmak zorunda<br />
kalması ile sonuçlanabilir.<br />
Çevre ve sag˘lık için tehlikeli olus¸turabilecek<br />
eski boya, yag˘, pil ve ilaç artıkları<br />
belirli bir toplama yerine teslim edilmelidir.<br />
Mobilya ve buzdolabı gibi büyük<br />
çöpler bir tekrar kullanma istasyonuna*<br />
teslim edilmelidir. Belediye’ye,<br />
kaldıg˘ınız yerde ne tür kuralların geçerli<br />
oldug˘unu sorunuz.<br />
Antenler<br />
Çog˘u kiralık konutların ortak bir anten<br />
düzenlemesi vardır,oraya tas¸ındıg˘ınızda<br />
bu düzenlemeye otomatik olarak katılmıs¸<br />
oluyorsunuz. Bu tür bir düzenleme<br />
ya kablolu yayın s¸eklinde ya da ortak bir<br />
anten seti s¸eklinde olabilir. Genel olarak<br />
anten düzenlenmesi için ödenen para<br />
kira ile birlikte ödenmektedir.<br />
Çevre ve sag˘lık için<br />
tehlike olus¸turan çöpler<br />
için özel kurallar<br />
Kiralık konutlarda ortak<br />
anten düzenlemesi<br />
43<br />
KONUT
KONUT<br />
44<br />
Bazı arsa sahibi<br />
derneklerinin ortak<br />
antenleri bulunmaktadır<br />
Anten dernekleri<br />
televizyon kanallarını<br />
belirler<br />
Harçlar yüksektir<br />
Eg˘er ev sahibinden izin aldıysanız,<br />
ancak bu durumda bir anteni kendiniz<br />
kurabilirsiniz.<br />
Mülkiyet haklı bir evde kalıyorsanız,<br />
kendiniz bir anten kurabilirsiniz. Fakat,<br />
arsa ve emlak sahibi derneg˘i’nin* ortak<br />
anten düzenlemesi olabilir.<br />
Ortak anten düzenlemelerinin çog˘u bir<br />
anten derneg˘i tarafından olus¸turulmus¸tur.<br />
Burada kendi bölgenizde hangi televizyon<br />
kanallarının seyredilmesi konusundaki<br />
kararlarda belirleyici olabilirsiniz.<br />
Elektrik, su ve ısı<br />
Danimarka’da elektrik, su ve ısı kullanımı<br />
görece olarak pahalıdır. Toplum,<br />
enerji tüketimini sınırlandırarak çevreyi<br />
korumak istemektedir. Bu yüzden enerji<br />
tüketim harçları oldukça yüksektir.<br />
Siz kendiniz gündelik elektrik, su ve<br />
ısı tüketiminizi, as¸ag˘ıda belirtilenleri<br />
uygulayarak, kısabilirsiniz:<br />
• Bos¸ odaların ıs¸ıg˘ını söndürün.<br />
• Elektrikten tasarruf sag˘layan ampülleri<br />
kullanın. Bu tür ampüller,<br />
normal ampüllerden daha pahalıdır,<br />
fakat buna kars¸ın ortalama ömürleri<br />
normal ampüllere oranla on kat<br />
daha fazladır.<br />
• Küvette banyo yapmak yerine dus¸<br />
alın.<br />
• Bulas¸ıkları akan suda deg˘il, fakat<br />
bir bulas¸ık leg˘eninde yıkayın.<br />
Yeniden ins¸a etmek<br />
Eg˘er kendi konutunuzun sahibi iseniz,<br />
evin içini istedig˘iniz gibi dayayıp dös¸eyebilir<br />
ve yeniden ins¸a edebilirsiniz. Ancak<br />
güvenlik nedeniyle elektrik, su ve ısı<br />
tesisatının yapılması konusunda uyulması<br />
gereken bazı kurallar bulunmaktadır.<br />
Bazı is¸ler yetkili ustalar tarafından<br />
yapılmalıdır. Eg˘er kurallara uymadıysanız,<br />
bir zarar durumunda, sigorta<br />
zararınızı kars¸ılamaz.<br />
Evin dıs¸ cephesinde yeniden ins¸a etmek<br />
istedig˘iniz bir s¸ey varsa, örneg˘in bir<br />
tavan arası odası, bir balkon, asıl yapıdan<br />
bag˘ımsız küçük bir bina ya da bir<br />
araba park yeri ins¸a etmek istiyorsanız,<br />
ins¸a etmeyi düs¸ündüg˘ünüz s¸eyin büyüklüg˘ü<br />
ve biçimi hakkında bir dizi kural ve<br />
yasa bulunmaktadır. Bu nedenle bas¸lamadan<br />
önce belediye idareleri ile<br />
ilis¸kiye girin ve gerekli olan izinleri<br />
alınız.<br />
Eg˘er bir ‘hisseli konut derneg˘i’nde bir<br />
payınız varsa, yeniden ins¸a etmeye<br />
bas¸lamadan önce, derneg˘in tüzüg˘ünün<br />
özel sınırlandırmaları içerip içermedig˘ini<br />
aras¸tırmanız gerekmektedir.<br />
Eg˘er kiracı olarak oturuyorsanız, konutta,<br />
sınırlı bazı deg˘is¸iklikler ve düzeltmeler<br />
yapabilirsiniz.<br />
I . stedig˘iniz zaman bir çamas¸ır- veya<br />
bulas¸ık makinesini musluklara bag˘layabilirsiniz,<br />
fakat yapılan tesisatın onaylanmıs¸<br />
olması gerekmektedir.<br />
Elektrik, su ve ısı<br />
hakkında kurallar<br />
Ek yapı için belediye ile<br />
görüs¸ünüz<br />
Hisse sahipleri, yönetimi<br />
bilgilendirmelidir<br />
Kiracılar, deg˘is¸iklikler<br />
konusunda kiraya veren<br />
kis¸iyle anlas¸malıdır
Eg˘er yeni bir mutfak veya banyo odası<br />
ins¸a etmek gibi daha büyük deg˘is¸iklikler<br />
yapmak istiyorsanız, bunun için ev<br />
sahibinin iznini almalısınız. I . ns¸a is¸inin<br />
yapılması için ödenen ücreti kendiniz<br />
kars¸ılayacaksınız, fakat paranın bir<br />
kısmını tas¸ındıg˘ınız zaman ev sahibinden<br />
belki geri alabilirsiniz.<br />
Kolları sıvamadan önce ev sahibiyle<br />
veya konut idaresi ile konus¸unuz.<br />
Sigortalar<br />
Bir menkul es¸yalar sigortası, bütün<br />
hane halkını kapsar; ve mobilya, elbise,<br />
müzik seti ve televizyon gibi es¸yalar<br />
çalınırsa ya da sözgelimi yangın ya da su<br />
basmasından dolayı mahvolursa, bu<br />
zararı sigorta kars¸ılayabilir. Hırsızlık<br />
polise hemen bildirilmelidir, aksi takdirde<br />
sigortadan tazminat alamazsınız.<br />
Bir evin bir odasını kiralamıs¸ olsanız<br />
da, dairede oturuyor olsanız da, kendi<br />
menkul es¸yalarınızı olası bir zarara<br />
kars¸ı sigorta yaptırmanız önemlidir.<br />
Sayfa 97’de sigorta hakkında daha<br />
fazla s¸ey okuyabilirsiniz.<br />
Hırsızlık, yangın ve su<br />
zararları durumunda<br />
tazminat<br />
Kiralık bir odada<br />
oturuyorsanız<br />
45<br />
KONUT
KONUT<br />
46 Tas¸ınma<br />
Tas¸ındıg˘ınız zaman<br />
bildirmelisiniz<br />
Postaneden bir<br />
tas¸ınma dosyası alınız<br />
Bütün belediyeler, kimlerin belediyede<br />
ikamet ettig˘ini kaydetmektedir. Bu yüzden<br />
tas¸ındıg˘ınız zaman belediyeye<br />
haber vermelisiniz. Bu bildirim tas¸ınmanızdan<br />
en geç bes¸ gün sonra olmalıdır.<br />
Postanede, tas¸ınmanızla ilgili olarak<br />
kullanacag˘ınız bütün bas¸vuru formlarını<br />
içeren bir tas¸ınma dosyasını<br />
edinebilirsiniz.
6 AI . LE
Es¸it haklar ve ortak<br />
bir sorumluluk<br />
Aile ve toplum<br />
Danimarka toplumu, bireye kars¸ı saygı<br />
ve birliktelik için sorumluluk duyulması<br />
esaslarına dayanmaktadır. Bu, hem aile<br />
yas¸amında hem de toplum yas¸amında<br />
geçerlidir.<br />
Kadınlarla erkeklerin aynı haklara ve<br />
yükümlülüklere sahip oldug˘unu içerir bu<br />
olgu, ve herkes es¸it kos¸ullarda politik ve<br />
ekonomik yas¸ama katılabilir.<br />
Her bir <strong>yurttas¸</strong>ın ve ailenin, toplumla<br />
birlikte, çocukların ve gençlerin iyi<br />
yetis¸mesi ve eg˘itim alması için ortak bir<br />
sorumluluk üstlenmesini de içermektedir<br />
bu olgu.<br />
Toplum, aileler ve <strong>yurttas¸</strong>larla birlikte,<br />
gündelik yas¸amında kendi bas¸ının<br />
çaresine bakmakta zorlananlara yardım<br />
etmekle ilgili bir dizi sorunu da çözer.<br />
Yog˘un günlük yas¸am<br />
Bir is¸te çalıs¸mak, ailelerin günlük yas¸amında<br />
çok yer kaplamaktadır. Ailelerin çog˘unda, hem<br />
erkek hem de kadın, hemen hemen aynı ölçüde<br />
çalıs¸maktadır.<br />
Özellikle küçük çocukları olan ailelerde, yetis¸kinler<br />
is¸e ve eg˘itime çok zaman harcamaktadır.<br />
Bu, aile yas¸amına ve örneg˘in çok hasta<br />
olan aile üyelerine daha az ilgi göstermek<br />
anlamına gelmektedir.<br />
Danimarka’daki ailelerin bazı ortak sorunları<br />
kamu kurumlarına çözdürtmesinin nedenlerinden<br />
birisi budur. Bundan ötürüdür ki, kendisine<br />
bakamayacak özürlülerin, hastaların ve<br />
yas¸lıların bir bakım evinde veya huzur evinde<br />
bulunması olanaklıdır.<br />
Küçük çocukların bir çocuk bakım kurumunda<br />
veya çocuk özel bakım evinde bakılması normaldir.<br />
Üç ile bes¸ yas¸arasındaki çocukların<br />
% 90 ’ı, evin dıs¸ında bakılmaktadır. Biraz<br />
daha büyük olan çocukların çog˘u, okuldan<br />
sonra bir okul bos¸ zaman düzenlemesine veya<br />
bir bos¸ zaman evine gitmektedir. Sayfa 73’e<br />
bakınız.<br />
Danimarkalı kadınların çok azı ev hanımıdır.<br />
Fakat evdeki is¸lerin çog˘unu, hâlâ kadınlar<br />
yapmaktadır. Ancak is¸ bölümü, özellikle daha<br />
genç, yüksek ög˘renim görmüs¸ ve çalıs¸an<br />
kadının bulundug˘u küçük çocuklu ailelerde<br />
daha da es¸itlenmis¸tir.<br />
49<br />
AI . LE
AI . LE<br />
50<br />
Deg˘is¸ik aile biçimleri<br />
1900’lü yılların bas¸ında Danimarka’lı<br />
ailelerin çok çocuk sahibi olması<br />
normaldi. Fakat son yüzyıl boyunca<br />
çocuk sayısı çok olan ailelerin sayılarının<br />
azalmasıyla birlikte, yalnız bas¸ına<br />
veya iki kis¸inin birlikte bir evde oturması<br />
durumu sıradanlas¸tı. 1901 yılında<br />
bir aile, ortalama 4,3 kis¸i civarındayken,<br />
bu ortalama 2000 yılında 2,2<br />
kis¸iye kadar düs¸tü.<br />
En büyük deg˘is¸iklikler 1960’lardan bu<br />
yana bas¸ladı. Babadan, anneden ve<br />
çocuklardan olus¸an aileler hâlâ oldukça<br />
sıradan olan aile biçimidir. Yas¸ı 18’den<br />
küçük olan çocukların dörtte üçü 2000<br />
yılında her iki biyolojik ebeveyni ile birlikte<br />
yas¸amaktadır. Çog˘u kimse geç<br />
evlenmektedir. Bir çok çift de evli<br />
olmadan birlikte yas¸amaktadır. Bazı<br />
evli çiftler bos¸anmakta ve belki birlikte<br />
yas¸ayacakları yeni bir es¸ bulmaktalar.<br />
Bu s¸u anlama gelmektedir: Çocuklar<br />
“yeni” bir babanın veya annenin ve üvey<br />
kardes¸lerin oldug˘u ailelerde büyümektedirler.<br />
Bunun yanı sıra, bazı çocuklar<br />
tek bir ebeveynle oturmaktadır – ancak<br />
gene de dig˘er ebeveynini sık sık ziyaret<br />
etmek kos¸uluyla.<br />
Böylelikle Danimarka’da, yüzyıl öncesine<br />
oranla çok deg˘is¸ik, farklı biçimlerde<br />
aile bag˘ları olus¸mus¸tur;bu tür aile<br />
bag˘ları çok iyi bir is¸leve sahip oldug˘u<br />
gibi, ilis¸kiler de oldukça yakın olabilir.<br />
Aile biçimleri<br />
Danimarka’da 2002’de yaklas¸ık olarak<br />
2,9 milyon aile vardır, bu aileler ortalama<br />
olarak 2,2 kis¸iden olus¸maktadır.<br />
Bu aileler as¸ag˘ıda belirtilen, aile biçimleri<br />
olarak görülmektedir:<br />
% 14 çocuklu olan evli çiftler<br />
% 4 çocuklu olan çiftler<br />
% 21 çocuksuz olan evli çiftler<br />
% 6 çocuksuz olan bas¸ka çiftler<br />
% 4 çocuklu olan yalnız yas¸ayanlar<br />
% 49 çocuksuz olan yalnız yas¸ayanlar<br />
Kaynak: Danimarka I . statistik Enstitüsü
Evlilik<br />
Kimse evlilik yapmaya<br />
zorlanamaz<br />
Belediye bas¸kanı ya da<br />
rahip<br />
Birbirini geçindirme<br />
yükümlülüg˘ü<br />
Es¸ler arası ilis¸ki<br />
Her ikisi de 18 yas¸ını doldurmus¸ ise,bir<br />
çift evlenebilir. 18 yas¸ından küçük<br />
gençler, evlenmek için vilayetlerden özel<br />
izin almak için bas¸ vurmalıdır. Bunun<br />
yanı sıra, bir kis¸i yurtdıs¸ından birisi ile<br />
evlenerek es¸ini aile birles¸imi çerçevesinde<br />
Danimarka’ya getirmek istiyorsa,<br />
bu konuda özel kurallar geçerlidir.<br />
Evlenmek için,hali hazırda evli olmamak<br />
gerekir; bir kis¸i kardes¸leriyle, ebeveynleriyle,<br />
çocuklarıyla, büyükbaba ve büyükanne<br />
gibi akrabalarıyla evlenemez.<br />
Bunun dıs¸ında, kiminle evlenmek istedig˘ine<br />
kis¸i kendisi karar verir.Danimarka’da<br />
evlilik gönüllülük temelinde yapılır,<br />
ve bunun yüzden insanları istemedikleri<br />
halde bir evlilig˘e zorlamaktan ötürü<br />
ceza verilebilir. Bir kis¸i zorla bir evlilik<br />
yapmıs¸ ise, evlilik iptal edilebilir.<br />
Bir evlilik, sivil veya kilise nikâhı ile<br />
gerçekles¸ebilir. Sivil nikâh, belediye<br />
bas¸kanı tarafından yapılır. Kilise nikâhı,<br />
Protestan kiliselerindeki rahipler ya da<br />
bas¸ka bir inanç cemaatinden evlendirme<br />
yetkisi bulunan bir rahip tarafından<br />
yapılabilir.<br />
Bas¸ka ülkelerde yapılan nikâhların,<br />
normalde, Danimarka’da yapılan nikâhlar<br />
gibi, aynı hukuksal geçerlilikleri<br />
bulunur.<br />
Evli olundug˘unda, es¸lerin ekonomik<br />
açıdan birbirlerini geçindirme yükümlülüg˘ü<br />
bulunmaktadır. Buna, ‘kars¸ılıklı<br />
geçindirme yükümlülüg˘ü’ denilmektedir.<br />
Ve çıkıs¸ noktası olarak, sahip olunan<br />
bütün mülk, ortak mülktür. Bir evlilikte<br />
çocuklar dog˘dug˘u zaman, ortak velayet<br />
hakkı otomatik olarak her iki es¸e birden<br />
verilir.<br />
I . nsanlar birbirleri ile birlikte oturmayı<br />
ve belki de evlenmeden birlikte çocuk<br />
yapmayı tercih ederlerse, bu durum<br />
“kag˘ıtsız evlilik” olarak adlandırılır.<br />
Evli çiftlerin birbirlerine kars¸ı duydukları<br />
hukuki ve ekonomik yükümlülükler,<br />
eg˘er çiftler kag˘ıtsız olarak birlikte oturuyorlarsa,<br />
bu yükümlülükler onlar için<br />
otomatik olarak geçerli deg˘ildir. Bu<br />
durum, özellikle çocuklar dog˘dug˘unda<br />
ve çiftler birbirinden ayrıldıg˘ı zaman<br />
önem tas¸ımaktadır.<br />
Eg˘er bir çift evli olmadan çocuk yapmıs¸sa,<br />
çocug˘un anne babası ortak velayet<br />
konusunda aynı fikirde deg˘ilse,<br />
çocug˘un velayet hakkı anneye verilir.<br />
Kag˘ıtsız birlikte yas¸ayan bir çiftin birliktelig˘i<br />
biterse, taraflar var olan es¸yaların<br />
paylas¸ımını kendileri yapmalıdır,<br />
ve eg˘er borçları varsa her ikisi de üzerine<br />
düs¸en borcu ödemelidir. Çocukların<br />
nerede ikamet etmesini gerektig˘ini de<br />
kendi kendilerine belirlemeliler. Kimin<br />
neyi alması konusunda hemfikir olamıyorlarsa<br />
bu bir mahkemede belirlenebilir.<br />
Eg˘er çocukların kimin yanında<br />
oturacag˘ı konusunda uzlas¸mazlık<br />
varsa, vilayetlerden* yardım görebilirler.<br />
Kag˘ıtsız evlilik<br />
Velayet hakkı<br />
Anlas¸mazlık bir<br />
davayla sonuçlanabilir<br />
51<br />
AI . LE
AI . LE<br />
52<br />
Danimarka’da es¸cinseller bütün dig˘er<br />
<strong>yurttas¸</strong>lar gibi aynı haklara ve yükümlülüklere<br />
sahiptir, ve evlilik gibi hukuki<br />
bag˘layıcılıg˘ı olan ‘bildirilmis¸ birliktelik’<br />
içersinde yas¸ayabilirler.<br />
Ayrılma ve bos¸anma<br />
Birlikte yas¸amayı devam ettiremeyeceg˘ini<br />
düs¸ünen bir es¸in ayrılmaya hakkı<br />
bulunmaktadır. Ayrılma bir deneme<br />
dönemi gibidir: es¸ler farklı yerlerde<br />
oturmalarına rag˘men hâlâ evlidir. Bir<br />
çift eg˘er bir yıl ayrı kalmıs¸sa, bos¸anabilir.<br />
Eg˘er bos¸anma konusunda aynı<br />
düs¸üncedeyseler, taraflar, altı ay sonra<br />
da bos¸anabilir.<br />
Eg˘er çiftlerin bos¸anma nedeni zina<br />
veya s¸iddet kullanımından ötürü ise,<br />
ayrılma yapılmadan önce bos¸anma söz<br />
konusu olabilir.<br />
Eg˘er ayrılan es¸lerin çocukları varsa,<br />
çocukların sorumlulug˘unu nasıl paylas¸acaklarını<br />
kendileri belirlerler.Bos¸anma<br />
kos¸ulları konusunda hemfikir olunamıyorsa,<br />
vilayetlerden* yardım<br />
alınabilir. Son kertede konu bir mahkemede<br />
karara bag˘lanabilir.<br />
Bir kis¸i ayrılmak ve bos¸anmak istiyorsa,<br />
ikamet ettig˘i eyaletteki vilayete<br />
bas¸vurmalıdır. Kopenhag’da ‘Yüksek<br />
Bas¸kanlık’a* bas¸vurulmalıdır. Burada,<br />
ayrılma, bos¸anma, velayet hakkı, mal<br />
paylas¸ımı ve çocuklarla eski es¸e ödenecek<br />
ekonomik yardım kos¸ulları hakkında<br />
rehberlik hizmeti alınabilir.<br />
Çocuk ile birlikte ikamet etmeyen ebeveyn,<br />
dig˘erine çocuk nafakası ödemek<br />
zorundadır. Çocuk nafakası konusunda<br />
asgari bir miktar söz konusudur ve<br />
istendig˘inde bu miktardan daha fazlası<br />
da ödenebilir. Çocuk nafakası normal<br />
olarak vergiden düs¸ürülebilir.<br />
Bildirilmis¸ birliktelik Çocuk nafakası<br />
Çocuklar konusundaki<br />
sorumluluk paylas¸ılır<br />
Serbest kürtaj<br />
Danimarka’da 1973’den beri kürtaj serbesttir. Bu s¸u anlama<br />
gelmektedir: hamile bir kadın hamilelig˘in onikinci haftası<br />
bitiminden önce, bir hastanede kürtaj yaptırma hakkına sahiptir.<br />
Çok özel durumlarda, hamilelig˘in daha sonraki as¸amalarında da<br />
kürtaj yaptırmak olanaklıdır.<br />
Kürtaj yaptırmak istiyorsanız, kendi doktorunuza bas¸vurabilirsiniz,<br />
doktorunuz da sizi hastaneye sevk edecektir. Kürtaj, tam<br />
anestezi uygulanarak cerrahi bir müdahale olarak yapıldıg˘ı gibi,<br />
ilaç, yani çocug˘un düs¸mesine yol açan haplar kullanarak da kürtaj<br />
yaptırmak mümkündür.<br />
Kürtaj yaptırılmasına karar verecek olan kis¸i yalnızca ve yalnızca<br />
kadının kendisidir.<br />
Danimarka’da, her yıl 15 bin ile 20 bin arasında kürtaj yapılmaktadır.<br />
Bazıları bu sayının çok yüksek oldug˘u görüs¸ündedir. Kürtaja<br />
kars¸ı olan söylemlerden birisi, bir hayatı iptal etmenin ahlâkî<br />
olarak yanlıs¸ oldug˘udur.Kadınların istemedikleri bir çocug˘u<br />
dünyaya getirmek zorunda kalmamaları gerektig˘i veya yasadıs¸ı<br />
kürtaj yaptırmak zorunda kalan kadınların hayatlarını tehlikeye<br />
atmalarını engellemek, yasanın çıkmasına dayanak olan<br />
düs¸üncedir.
Kimse s¸iddete maruz<br />
bırakılamaz<br />
Kriz yardımı ve kriz<br />
merkezleri<br />
I . s¸ler sarpa sarmadan<br />
önce yardım isteyiniz<br />
Toplum devreye girdig˘inde ve yardım<br />
ettig˘inde<br />
Evin dört duvarı içinde ne olup ne bittig˘i,<br />
kis¸inin özel hayatını ilgilendirir; ve<br />
buna ne devlet karıs¸ır ne de belediye.<br />
Fakat, ister çocuk olsun ister yetis¸kin<br />
olsun, hiç kimse, aile içi s¸iddete ya da<br />
istismara maruz bırakılamaz. Eg˘er bir<br />
kis¸i dayak yiyiyorsa, tehdit ediliyorsa<br />
veya seks yapmaya zorlanıyorsa, yardım<br />
için bas¸vuruda bulunabilir. Belediyeden,<br />
kis¸inin oturdug˘u yerin yakınlarında<br />
bulunan bir kriz merkezinden ve danıs¸ma<br />
merkezlerinden yardım için bas¸vurulabilinir.<br />
Kis¸i, acil bir durumda bir kriz merkezine<br />
tas¸ınabilir. Burada yakın zaman içerisinde<br />
neler olacag˘ı açıklıg˘a kavus¸ana<br />
kadar barınmak mümkündür. Aynı<br />
zamanda sosyal, psikolojik ve pedagojik<br />
destek almak da mümkündür.<br />
Ülkenin deg˘is¸ik kesimlerinde, hem<br />
erkekler hem de kadınlar için olus¸turulmus¸<br />
kriz merkezleri bulunmaktadır.<br />
Kriz merkezlerinin çog˘u, s¸iddet uygulayan<br />
bir kocadan veya kendisini<br />
istismar eden birinden korunmaya<br />
gereksinim duyan kadınlar içindir.<br />
Bir kriz merkezine tas¸ınma noktasına<br />
gelmeden önce, is¸ler sarpa sarılmadan,<br />
yardım için bas¸vuruda bulunmak önemlidir.<br />
Eg˘er yardıma ihtiyacınız varsa,<br />
anonim kalma hakkının bulundug˘u bir<br />
belediyeyle veya bir danıs¸ma merkeziyle<br />
ilis¸ki kurabilirsiniz.<br />
Fiziksel ve ruhsal özürlü olan çocuklar<br />
ve yetis¸kinler ile aileleri, gündelik hayatı<br />
kolaylas¸tırmak için yardım görebilirler.<br />
Amaçlanan s¸ey, özürlü insanların normal<br />
bir hayata olabildig˘ince yakın bir<br />
etkin hayat yas¸ayabilmeleridir. Belediyelerin<br />
ve eyaletlerin özürlüler için<br />
danıs¸manları bulunmaktadır; danıs¸manlar<br />
yardım araç gereçleri, konut,<br />
eg˘itim ve meslek konusunda öneri ve<br />
rehberlik hizmeti sunmaktadırlar.<br />
Özürlü olan çocukların çog˘u, ebeveynlerinin<br />
evinde ikamet etmekte; ve normal<br />
çocuk yuvalarından, okullardan ve<br />
bos¸ zaman sunumlarından yararlanmaktadır.<br />
Fakat özürlü bazı çocuklar,<br />
özel çocuk yuvalarına ve okullara gitmektedir;<br />
buralarda çocuklar, özel<br />
eg˘itilmis¸ personel gözetiminde alıs¸tırma<br />
yapmakta ve eg˘itim görmektedir.<br />
Genç ve yetis¸kin özürlüler için, özel<br />
eg˘itim, gündüz- ve bütün günlük merkezler,<br />
kalıs¸ yerleri, korunmalı atölyeler<br />
ile is¸ yerleri bulunmaktadır.<br />
Bazı özürlüler kendi konutlarında<br />
oturmakta ve kamudan kis¸isel ve pratik<br />
yardım görmektedir. Bazıları özel bir<br />
kurumda, ortak bir konutta ya da<br />
korunmalı bir konutta oturmaktadır.<br />
Özürlü çocuklara ve<br />
yetis¸kinlere yardım<br />
Özel sunumlar<br />
53<br />
AI . LE
AI . LE<br />
54<br />
Doktor ve ebedeki<br />
muayeneler<br />
Bir dosya senin ve<br />
çocug˘unun gelis¸mesini<br />
izler<br />
Dog˘um hazırlılıg˘ı<br />
Çocuk sahibi olmak<br />
Hamile kadınlar, doktor ve ebede bir<br />
dizi muayene yaptırma hakkına sahiptir.<br />
I . lk muayene hamilelig˘in dokuzuncu haftasında<br />
kis¸inin kendi doktorunda yapılır.<br />
Muayene için zamanı kendiniz ayırtacaksınız.<br />
Doktor ve ebedeki bütün muayenelere<br />
birlikte götürmek üzere, doktor size bir<br />
“hamilelik dosyası” hazırlar. Burada,<br />
doktor ve ebe hamilelig˘in nasıl gelis¸tig˘ini<br />
not eder. Muayeneler hem hamile<br />
kadının hem de bebeg˘in durumunun<br />
nasıl oldug˘unu izlemek ve bazı muhtemel<br />
sorunlara erken tes¸his konulması<br />
amacıyla yapılır.<br />
Bazı eyaletler ultrasonla tarama*<br />
sunumunda bulunmaktadır. Tarama,<br />
eg˘er bebekte ciddi fiziksel kusurlar<br />
varsa veya bas¸ka komplikasyonlar söz<br />
konusu ise, bunlara tanı konulmasına<br />
olanak verir.Tarama yapılması önerisini<br />
kabul edip etmemeye kendiniz karar<br />
verirsiniz.<br />
Bütün muayenelere, kocanızı veya<br />
bir bas¸kasını, mesela bir arkadas¸ınızı<br />
veya annenizi beraberinizde götürebilirsiniz.<br />
Dog˘um hazırlıkları kurslarına gitmeniz,<br />
özellikle ilk defa dog˘um yapacaksanız,<br />
size oldukça çok yardımcı olabilir. Burada,<br />
hamilelik sırasında vücudunuzda ne<br />
gibi deg˘is¸iklikler oldug˘unu ve bebeg˘in<br />
karnınızda nasıl gelis¸tig˘ini ög˘renebilirsiniz.<br />
Bunun yanı sıra, soluk alıp verme<br />
alıs¸tırmaları ve vücudunuzu çalıs¸-<br />
tıracak jimnastik hareketleri ög˘renerek,<br />
dog˘umu kolaylas¸tırabilir ve dog˘umdaki<br />
acıyı daha aza indirgeyebilirsiniz.<br />
Ebeye, oturdug˘unuz bölgede, dog˘um<br />
hazırlıkları konusunda hangi tür<br />
sunumların bulundug˘unu sorabilirsiniz.<br />
Kurslara, kocanızı veya dog˘uma<br />
katılmasını istedig˘iniz bir bas¸kasını da<br />
getirebilirsiniz.<br />
Dog˘um bölümlerinin çog˘u, bölümdeki<br />
dog˘umla aynı kos¸ulları sunarak, evde<br />
dog˘um yapılması olanag˘ını da sag˘lamaktadır.<br />
Dog˘um esnasında dog˘um<br />
bölümündeki ebelerden biri, evinize<br />
gelmektedir. Bu sunumda bulunmayan<br />
dog˘um bölümleri, sizi bas¸ka bir yere<br />
sevk edebilirler. Bazı eyaletlerin ev<br />
dog˘umları ile ilgili özel düzenlemeleri<br />
vardır: belli ebeler hamilelik süresince<br />
yapılacak muayenelerden ve evde<br />
yapılacak dog˘umdan sorumlu olmaktadırlar.<br />
Her s¸üphe ettig˘inizde soru sorunuz<br />
Evde dog˘um yapmak<br />
istiyorsanız<br />
Hamilelik esnasında doktor ve ebe, sizin bütün sorularınıza cevap<br />
vermeye hazırdır. Bunun için, s¸üphe ettig˘iniz her konuda soru sormayı<br />
unutmayınız. Bu, dog˘um s¸ekilleri, dog˘um esnasında ag˘rıyı indirme<br />
olanag˘ı veya bas¸ka bir konu hakkında bir soru olabilir. Önemli bir s¸eyi<br />
unutmamak için, soruları daha önceden bir kag˘ıda yazınız.<br />
Dog˘umun yapılma biçimine veya dog˘umdan sonraki zaman için özel<br />
istekleriniz varsa da bildiriniz, örneg˘in hastanede veya klinikte size<br />
verilen yemek konusundaki istekleriniz olabilir.
Dog˘um bas¸ladıg˘ında<br />
Çocug˘un babası da<br />
katılabilir<br />
Dog˘umun bas¸lamakta oldug˘unu hissediyorsanız,<br />
hastanenin dog˘um bölümüne<br />
telefon açmalısınız. Burada onlar size<br />
hastaneye gelme zamanının geldig˘ini ya<br />
da daha sonra tekrar telefon açmanız<br />
gerektig˘ini anlatırlar. Hastaneye ulas¸ımı<br />
kendiniz sag˘layacaksınız. I . lk etapta<br />
size gerekli olacak hijyenik s¸eyleri koydug˘unuz<br />
çantanızı ve bebeg˘iniz için bir<br />
giysiyi yanınıza almayı unutmayın.<br />
Yakınınızdaki bir kis¸i ile yas¸ayabileceg˘iniz<br />
hos¸ ve anlamlı bir olaydır dog˘um.<br />
Babaların çog˘u, dog˘uma katılmayı seçmektedir,<br />
fakat kocanızın dog˘uma<br />
katılması mümkün deg˘ilse, yanında kendinizi<br />
güvende hissettig˘iniz ve sizi<br />
dog˘um esnasında destekleyecek birisini<br />
beraberinizde getirebilirsiniz.<br />
Tek bir s¸ekilde dog˘um yapmak zorunda<br />
deg˘ilsiniz. Dog˘um sancıları çektig˘iniz<br />
esnada, yürümek, oturmak veya uzanmak<br />
isterseniz bunları yapmaya kendiniz<br />
karar verirsiniz. Çog˘u yerlerde sıcak<br />
suyla doldurulmus¸ bir küvete girebilirsiniz.<br />
Dog˘um esnasında, ag˘rıları<br />
dindirmek amacıyla deg˘is¸ik tedaviler<br />
uygulanabilir. Sizin için hangi tedavinin<br />
en iyi oldug˘u konusunda deg˘erlendir-<br />
Kendiniz karar veriyorsunuz<br />
55<br />
AI . LE
AI . LE<br />
56<br />
Önemli ilk dokunma<br />
Log˘usa bölümü<br />
Dog˘um belgesi, isim<br />
verme ve vaftiz<br />
Halk Kilisesi herkesi<br />
kaydeder<br />
meyi ebe yapar. Eg˘er sezaryenle dog˘um<br />
yapılması gerekli görülürse, tam<br />
anestezi veya kısmî anestezi yapılmasını<br />
tercih edebilirsiniz.<br />
I . lk fiziksel dokunma, hem anne hem de<br />
çocuk için çok önemlidir. Bu yüzden, ebe<br />
size, çocuk dog˘duktan hemen sonra<br />
karnınızın üstüne konulmasını isteyip<br />
istemedig˘inizi sorar. Dog˘umdan hemen<br />
sonra, çocug˘u gög˘sünüzün üzerine koymak<br />
iyi bir düs¸üncedir. Bu sayede<br />
bebeg˘in emmeye bas¸laması daha kolay<br />
olacaktır. I . lk süt, çig˘ süt, çocuk için<br />
önem tas¸ıyan besin ve antikorları içerir.<br />
Bebeg˘i emzirmek istemiyorsanız, bunu<br />
ebeye söylemek zorundasınız.<br />
Dog˘umdan sonra, bebeg˘inizle birlikte<br />
log˘usa bölümünde* bir odaya sevk<br />
edilirsiniz. Burada çocug˘a bakma<br />
konusunda yardım görürsünüz; ve yeni<br />
dog˘an bebeg˘i en iyi s¸ekilde nasıl emzirmeniz,<br />
yıkamanız ve bakmanız gerektig˘i<br />
konusunda rehberlik hizmeti alırsınız.<br />
Çocuk dog˘duktan sonra, çocug˘un dog˘dug˘u<br />
bölgedeki kilise bürosuna verilmek<br />
üzere, ebeveynlere doldurulması gereken<br />
bir form verilir. Kilise bürosu bir dog˘um<br />
belgesi çıkarır. Hangi dine mensup<br />
oldug˘una bakılmaksızın,yeni dog˘an <strong>yurttas¸</strong>ları<br />
devlet adına Danimarka Halk<br />
Kilisesi * kaydeder.<br />
Yeni dog˘an bütün çocukların adlarını<br />
kaydeden de halk kilisesidir. Bundan<br />
dolayı, çocug˘un adının ne olacag˘ını<br />
kilise bürosuna bildirmek zorundasınız.<br />
Bunu çocuk altı ay olmadan önce yapmak<br />
zorundasınız. Çocug˘a bir dog˘umve<br />
isim-belgesi verilir. Çocuk, halk kilisesinde<br />
veya kabul edilmis¸ bas¸ka bir<br />
inanç cemaatinde vaftiz edilirken de<br />
isim alabilir. Bu durumda çocug˘a bir<br />
dog˘um- ve vaftiz belgesi verilir. Bu belge<br />
daha sonra örneg˘in pasaport çıkarmak<br />
için yapılan bas¸vurularda kullanılır.<br />
Çocuk için “ayakbag˘ı olabilecek” ve<br />
sözgelimi çocukla alay edilmesine yol<br />
açacak bir isim vermek yasaktır. Kilise<br />
Bakanlıg˘ı onaylanmıs¸ isimleri içeren bir<br />
genelge yayınlamıs¸tır. Adı anılan<br />
bakanlıg˘ın internet sitesinde de bu liste<br />
görülebilir. Kilise bürosu aracılıg˘ı ile<br />
Kilise Bakanlıg˘ı’nın genelgesinde bulunmayan<br />
bir isim vermek için izin<br />
bas¸vurusunda bulunabilirsiniz.<br />
Eg˘er ebeveynlerden birisi bas¸ka bir<br />
ülkenin <strong>yurttas¸</strong>ıysa ya da daha önce<br />
<strong>yurttas¸</strong>ı idiyse, ve eg˘er ebeveynlerin her<br />
ikisinin ya da birisinin ülkesinde verilmek<br />
istenen isim normal bir isim ise,<br />
Danimarka’da onaylanmamıs¸ olan bir<br />
isim çocug˘a verilebilir.<br />
Bütün hamile kadınların dog˘um öncesinde<br />
ve sonrasında bir dönem boyunca<br />
izin alma hakkı bulunmaktadır. Ayrıca<br />
çocug˘un babası da belirli bir dönem için<br />
izin kullanabilir. Kamu ve bazı özel<br />
s¸irketlerde çalıs¸anların log˘usa iznine<br />
ayrıldıkları dönem boyunca maas¸ alması<br />
I . sim onaylanmıs¸<br />
olmalıdır<br />
Log˘usa izni ve ebeveyn<br />
izni
Sag˘lık hems¸iresi<br />
ziyarete gelir<br />
konusunda toplu sözles¸meler veya<br />
anlas¸malar bulunmaktadır. Log˘usa izni<br />
boyunca maas¸ almayan ebeveynler<br />
belediyeden log˘usa günlük ödencesi alabilirler.<br />
Bu durum kendi is¸yerlerini en az<br />
altı ay çalıs¸tıran serbest meslek sahipleri<br />
için de geçerlidir. Küçük yas¸ta<br />
çocug˘u olan ebeveynler bunun dıs¸ında<br />
ebeveyn iznine ayrılabilirler. Belediyenin<br />
sosyal ve sag˘lık idaresine s¸artlar<br />
hakkında soru sorabilirsiniz.<br />
Dog˘um sonrası, bir sag˘lık hems¸iresinin<br />
sizleri ücret almaksızın ziyaret etmesine<br />
hakkınız bulunmaktadır. I . lk ziyaret<br />
anne ve bebeg˘in eve gelmesinden bir<br />
hafta kadar sonra olabilir. Bundan son-<br />
raki ziyaretlerin ne zaman olacag˘ı,<br />
yapacag˘ınız anlas¸maya bag˘lıdır.<br />
Sag˘lık hems¸iresinin görevi, bebek için en<br />
iyi nasıl bir bas¸langıç yapılması konusunda<br />
size rehberlik ve danıs¸manlık hizmeti<br />
vermektir. Sag˘lık hems¸iresi, çocug˘un<br />
gelis¸mesini boyunu ölçerek ve kilosunu<br />
tartarak izler. Sag˘lık hems¸iresi çocug˘un<br />
reflekslerini aras¸tırır; ve beslenme durumunu,dilsel<br />
ve hareket yeteneg˘i konusundaki<br />
durumu deg˘erlendirir. Sag˘lık hems¸iresi,<br />
aile fertlerinin is¸levlerini nasıl<br />
yaptıklarına da ag˘ırlık vererek, çocug˘un<br />
gelis¸imi hakkında tavsiyelerde bulunur.<br />
Eg˘er hakkında s¸üphe duydug˘unuz bir<br />
s¸ey varsa bu konuları sizinle konus¸ur.<br />
Sag˘lık hems¸ireleri, ek eg˘itim almıs¸<br />
hems¸irelerdir. Bundan dolayı, size, çocuk<br />
hasta oldug˘unda nasıl bakacag˘ınız<br />
konusunda yöneltebileceg˘iniz sorularınızı<br />
da yanıtlayabilirler.<br />
Çocug˘unuz, kendi doktorunuzda bir dizi<br />
ücretsiz sag˘lık muayenesinden geçirilir.<br />
Sayfa 113’de bu konu hakkında daha<br />
fazla okuyabilirsiniz.<br />
Sag˘lık hems¸iresi oturdug˘unuz bölgeye<br />
yakın çevrelerde, hemen hemen sizinle<br />
aynı zamanlarda dog˘um yapmıs¸ olan<br />
kadınlardan olus¸an anne grupları<br />
olus¸turabilir. Birbirleriyle bulus¸arak,<br />
konus¸mak ve kars¸ılıklı deneyim alıs¸<br />
veris¸inde bulunmak isteyen anneler,<br />
sırayla birbirlerinin evinde bulus¸urlar.<br />
Çocug˘un gelis¸mesi<br />
izlenir<br />
Kendi doktorunuzdaki<br />
muayeneler<br />
Anne grupları<br />
57<br />
AI . LE
AI . LE<br />
58<br />
Çocuklar dinlenmelidir ve onlara s¸efkat<br />
gösterilmelidir<br />
Danimarka’da çocuklar genel olarak bag˘ımsız varlıklar olarak<br />
algılanır; mümkün oldug˘unca, yetis¸kinlerin onları dikkate<br />
almaları ve kendilerini ilgilendiren kararlar verilirken onları da<br />
dinlemeleri beklenir.<br />
Ailelerde, çocuk bakım kurumlarında ve okulda, çocukların<br />
yas¸ları ve olgunlukları oranında, sorumluluk almayı<br />
ög˘renmelerine ve çevresindekileri dikkate alması konusuna<br />
ag˘ırlık verilmektedir.<br />
Yasaya göre, çocukların s¸efkat görmeye ve kendilerini güvenlikte<br />
hissetmeye hakları vardır; ve çocuklara davranıs¸larda onların<br />
kis¸iliklerine saygı gösterilmelidir. Bu nedenle, çocukları dövmek<br />
veya bas¸ka s¸ekilde onlara kars¸ı s¸iddet uygulamak yasaktır ve<br />
cezaya tabiî tutulur. Bir organı sakat bırakıcı etkisi olan ve çok<br />
ciddi sonuçlar yaratabilen, kızların sünnet edilmesi de hem<br />
yasaktır hem de cezaya tabiî tutulur. Sayfa 115’de sünnet<br />
hakkında bazı bilgiler okuyabilirsiniz.<br />
Çocuklar ve gençler<br />
6 yas¸ından küçük olan çocukların çog˘u,<br />
gündelik bakım evine, kres¸e, çocuk yuvasına<br />
gitmektedir veya bas¸ka bir s¸ekilde<br />
gündüzleri bas¸ka çocuklarla birlikte<br />
olmaktadırlar.Çok deg˘is¸ik gündelik çocuk<br />
bakım sunumları bulunmaktadır. Belediyeler,<br />
çocuk bakımı sunumunda bulunmaktan<br />
sorumludurlar, ve bir belediyede<br />
ne kadar deg˘is¸ik sunum bulundug˘u da<br />
belediyeden belediyeye deg˘is¸mektedir.<br />
Fakat en normal olanlar s¸unlardır:<br />
• Gündelik bakım evi. Bu s¸u demektir:<br />
çocuk bas¸ka çocuklarla birlikte<br />
belediye tarafından onaylanmıs¸ bir<br />
çocuk bakıcısının özel evinde bakım<br />
görür. Özellikle 0-3 yas¸ arasındaki<br />
çocuklar için.<br />
• Kres¸, 0-3 yas¸ arasındaki çocuklar<br />
için gündelik bir bakım sunumudur.<br />
• Çocuk yuvası, 3-6 yas¸ arasındaki<br />
çocuklar için gündelik bir bakım<br />
sunumudur.<br />
• Geziler yapan çocuk yuvası; yani<br />
çocuklar gününü ya tas¸rada ya da<br />
ormanda geçirmekteler.<br />
Birles¸tirilmis¸ çocuk kurumu. 0-6 yas¸<br />
arasındaki çocukların birlikte oldug˘u<br />
çocuk kurumu anlamına gelmektedir.<br />
Serbest seçim. Çocuklarının özel olarak<br />
bakılmasını seçen ebeveynlere, belediyenin<br />
ekonomik olarak yardım verdig˘i<br />
düzenleme anlamına gelmektedir.<br />
Çocug˘unuzu bir bakım sunumu için kaydetmek<br />
istiyorsanız, belediyenin bakım<br />
yeri sevk bürosu ile iletis¸im kurmalısınız.<br />
Kres¸ler, gündüz bakım<br />
evi ve çocuk yuvaları<br />
Bir yer için kendiniz<br />
bas¸vuruda<br />
bulunacaksınız
Bir belediyeden<br />
tas¸ınırsanız<br />
Ziyaret için telefon<br />
açınız ve zaman<br />
ayırtınız<br />
Ödeme<br />
Çocug˘unuz için hemen yer bulunamıyorsa,<br />
(side 59) çocug˘unuz bir bekleme listesine<br />
yazılır. Çocug˘u ne kadar erken<br />
yazdırırsanız, çocug˘unuzun arzu ettig˘iniz<br />
bir yere girme s¸ansı o kadar artar. Eg˘er<br />
çocug˘unuzun kres¸e gitmesini istiyorsanız,<br />
dog˘duktan hemen sonra çocug˘unuzu<br />
yazdırmalısınız.<br />
Çocug˘unuz daha gündelik bir bakım<br />
kuruma bas¸lamadan, bas¸ka bir belediyeye<br />
tas¸ınırsanız, yeni belediyeyle iletis¸ime<br />
geçerek, çocug˘unuzu oradaki bir<br />
bekleme listesine yazdırmalısınız. Sıranın<br />
en sonlarında yer almamak için çocug˘un<br />
ne zamandan beri bekleme listesine<br />
yazıldıg˘ını belirtmelisiniz.<br />
Çocug˘unuz gündelik bir bakım kurumuna<br />
gidiyorken, bas¸ka bir belediyeye<br />
tas¸ınırsanız, bu durumda yeni belediyeye<br />
bas¸vurarak çocug˘unuzu yazdırmalısınız.<br />
Bir belediyeden tas¸ındıktan sonra,çocug˘unuzu<br />
eskiden oturdug˘unuz belediyedeki<br />
bakım kurumuna, en fazla altı<br />
ay süre kadar göndermeye devam etme<br />
imkanınız olabilir.<br />
Çocug˘unuzun hangi bakım kurumunda<br />
bakılmasına karar vermeden önce, bir<br />
kaç deg˘is¸ik bakım kurumunu ziyaret<br />
edebilirsiniz. Personelin sizinle konus¸abilecek<br />
ve orayı size gösterebilecek zamanı<br />
ayırabilmesi açısından,daha önceden<br />
telefon ederek randevu alınız.<br />
Kamuya ait bir çocuk bakım kurumundaki<br />
yer ücretini kendiniz ödemelisiniz.<br />
Fakat kamu, giderin bir kısmını ödedig˘i<br />
için, sizin ödedig˘iniz para sunulan yerin<br />
gerçek fiyatı deg˘ildir. Bakım kurumunda<br />
bas¸ka çocug˘unuz varsa, kardes¸ler iskontosu<br />
yapılır, ve ayrıca belediyeden kısmen<br />
veya tam bedava yer için bas¸vuruda<br />
bulanabilirsiniz. Ayrıntılı kos¸ullar için<br />
belediyenize soru sorabilirsiniz.<br />
Belediyeden pes¸in para yardımı, is¸sizlik<br />
günlük ödencesi veya tanıtım yardımı<br />
alan herkes, is¸ piyasası için hazır bulunmak<br />
zorundadır.Bu s¸u demektir:size bir<br />
is¸ bulundug˘u zaman o is¸e hemen bas¸lamak<br />
ya da etkinles¸tirilme* konusunda<br />
sunulan bir öneriyi kabul etmek zorundasınız.<br />
Ve eg˘er çocuklarınız bir bakım<br />
kurumuna gitmiyorlarsa, bu yukarıda<br />
yazılanları yapamayacag˘ınız anlamına<br />
gelmektedir.<br />
Eg˘er kendiniz, çocug˘unuzun bakımı<br />
konusunda henüz herhangi bir olanak<br />
bulamadıysanız,bu konuda belediye size<br />
muhtemelen bir çocuk bakım kurumunda<br />
veya bakıcının yanında, çocug˘unuzun<br />
bakımı konusunda bir öneri sunabilir.<br />
Almakta oldug˘unuz ekonomik desteg˘i<br />
kaybetme rizikosu tas¸ımak istemiyorsanız,<br />
size sunulan bu öneriyi kabul<br />
etmek zorundasınız.<br />
Bazı belediyelerde, kendi çocuklarınıza<br />
bakmak için ekonomik katkı alabilmek<br />
olasıdır. Bas¸ka bir seçenek ise, çocug˘a<br />
evinizde bakmak amacıyla bir dadıyı is¸e<br />
almanız olabilir. Bu tür yardımların verilip<br />
verilmemesi, belediyelere kalmıs¸tır.<br />
Çocug˘un baktırılması<br />
yükümlülüg˘ü<br />
Özel bakım için yardım<br />
59<br />
AI . LE
AI . LE<br />
60<br />
Sadece çocuk bakımı deg˘il<br />
Belediyenin çocuk bakımı sunumları, sadece bakım düzenlemeleri ile<br />
sınırlı kalmamaktadır. Buralarda, çocuk bakımının yanı sıra bir çok<br />
durumla ilgilenen, çocuk pedagojisi eg˘itimi almıs¸ elemanlar bulunmaktadır.<br />
Bu çalıs¸anlar, s¸arkı söyleme, konus¸ma, oyun oynama, dog˘ada gezi<br />
turlarına çıkarma, müzelere gitme, tiyatro ve bas¸ka etkinlikler aracılıg˘ıyla<br />
çocukların dilsel, fiziksel ve ruhsal gelis¸imlerinin ilerlemesini<br />
sag˘larlar.Ve çocuklar bas¸ka çocuklarla birlikte olmakla, sosyal<br />
sorumluluk üstlenmeyi ve birbirlerine saygı göstermeyi ög˘renirler.<br />
Ayrıca çocuklar oyun oynayabilecekleri arkadas¸lar bulmaktadırlar.<br />
Oyun arkadas¸ları ve pedagoglar aracılıg˘ı ile Danimarka dilini<br />
ög˘renerek, toplumu daha iyi tanımaktalar. Böylelikle, çocuk bakım<br />
kurumları, çocuklar okula gidecekleri zaman, onlar için önemli bir<br />
güç olacak nitelikler kazanmasını sag˘lamaktadır.
Bir kurumda günlük<br />
yas¸am<br />
Çocug˘unuz hakkında<br />
bilgi verin<br />
Kurum ve ebeveynler<br />
arasındaki iletis¸im<br />
Bir çocuk bakım kurumu, genelde bir<br />
çok salona ayrıs¸tırılmıs¸tır. Bu, s¸u demektir:<br />
çocuklar yas¸larına ve özel gereksinimlerine<br />
göre küçük gruplara bölünmüs¸lerdir.<br />
Tek tek salonlarda yapılacak<br />
etkinlikleri planlayan sabit personel<br />
çalıs¸maktadır. Ve personel, çocukları<br />
bakım kurumuna bırakırken ya da oradan<br />
aldıg˘ınız zaman genelde kars¸ılas¸tıg˘ınız<br />
kis¸ilerdir.<br />
Çocug˘unuz bir bakım kurumunda bakılmaya<br />
bas¸ladıg˘ı zaman, o kurumda<br />
geçerli olan kurallar ve rutinler hakkında<br />
bir toplantı yapılarak size bilgilendirme<br />
sunulur. Ve eg˘er isterseniz<br />
kendi çocug˘unuz hakkında açıklamalarda<br />
bulunabilirsiniz. Çalıs¸anların çocug˘unuz<br />
konusunda dikkat etmesi gereken<br />
özel durumlar var mı? Örneg˘in çocug˘unuzun<br />
yemek yeme alıs¸kanlıkları veya<br />
özel etkinlikler konusunda söylemeniz<br />
gereken s¸eyler olabilir. Bakım kurumunda<br />
çalıs¸anlar çocuk hakkında ne kadar<br />
s¸ey bilirlerse, o ölçüde daha dikkatli<br />
davranarak, yardımcı olabilirler.<br />
Ebeveyn olarak sizinle bakım kurumunda<br />
çalıs¸anlar arasında iyi bir ilis¸ki<br />
olması, çocug˘un rahatının iyi olması<br />
açısından önemli ve gerekli bir s¸arttır.<br />
Genel olarak panolara asılan ilânlar<br />
aracılıg˘ıyla, gerçekles¸tirilmesi düs¸ünülen<br />
planlar ve etkinliklerden haberdar olabilirsiniz.<br />
Bunun yanı sıra çocug˘unuzdan sorumlu<br />
olan pedagoglarla her gün konu-<br />
s¸abilirsiniz ve çocug˘unuzun gününün<br />
nasıl geçtig˘ini ög˘renebilir ve ailenizde<br />
çocuk açısından önem tas¸ıyabileceg˘ini<br />
düs¸ündüg˘ünüz deg˘is¸iklikleri, isterseniz<br />
kendiniz anlatabilirsiniz.<br />
Çalıs¸anlarla daha uzun süre konus¸ma<br />
ihtiyacı duyuyorsanız, kis¸isel bir veli<br />
konus¸ması talebinde bulunabilirsiniz.<br />
Gündüz bakım kurumlarının çog˘unda,<br />
görüs¸melere katılan iki dil bilen elemanlar<br />
çalıs¸maktadır. Eg˘er konus¸tug˘unuz<br />
dili bilen bir eleman çocug˘unuzun<br />
bakım yuvasında çalıs¸mıyor ise, bu<br />
durumda bir tercüman çag˘rılır.<br />
Yılda iki defa, bütün ebeveynler için kurumda<br />
bir toplantı yapılır. Bu toplantıda<br />
pedagoglar o yıl yapılması planlanan<br />
s¸eyleri anlatarak, konuları tartıs¸maya<br />
açarlar. Kurumda neler oldug˘una dair<br />
önemli bilgiler verildig˘inden dolayı,<br />
ebeveynlerin toplantıya katılması umulur.<br />
Ayrıca, ebeveynler kendileri ve çocukları<br />
için yapılabilecek etkinlikler konusunda<br />
öneri sunabilirler. Bir veliler toplantısı<br />
sırasında veliler, ebeveyn kuruluna temsilciler<br />
seçer.<br />
Bakım kurumunun gündelik idaresinden<br />
kurumun yönetimi sorumludur. Fakat<br />
ebeveyn yönetimi, velilerin istek ve<br />
görüs¸lerini temsil eder, ve bu anlamda<br />
kurumun pedagojik ilkeleri ve kurumun<br />
kullanabileceg˘i paranın nasıl kullanılması<br />
gerektig˘i konusunda etki gücü<br />
bulunmaktadır.<br />
Ebeveyn toplantıları<br />
Ebeveyn yönetimi<br />
61<br />
AI . LE
AI . LE<br />
62<br />
I . ki kültür arasında<br />
kalmıs¸ genç<br />
Hem ebeveynler hem de gençlerin kendileri,<br />
gençlik çag˘larının çok zor oldug˘unu<br />
düs¸ünebilir. Gençler fiziksel ve ruhsal<br />
olarak deg˘is¸ikliklere ug˘rarlar. Kendi<br />
kendilerini bulmaları, ebeveynlerinden<br />
kopabilmeyi ve bag˘ımsız olduklarını<br />
göstermeleri gerekmektedir. Bütün bu<br />
as¸amalar, ebeveynlerin gençlerin yaptıklarından<br />
hâlâ sorumlu oldukları ve<br />
gençlerin hareket çerçevesini hâlâ belirledikleri<br />
bir dönemde olmaktadır.<br />
Danimarka kültürünün kendi geldikleri<br />
kültürden çok çok farklı oldug˘unu<br />
düs¸ünen gençler ve ebeveynler için bu<br />
durum özellikle zor olabilir. Gençler,<br />
Danimarka toplumunda içinde bulundukları<br />
gençlik kültürüyle evde yetis¸tikleri<br />
kültür arasında bölündükleri duygusuna<br />
kapılabilir. Ve ebeveynler, belki<br />
Danimarka toplumunun deg˘er ölçütlerini<br />
anlamakta zorlanabilir ve çocuklarının<br />
toplumda nasıl olacag˘ı konusunda<br />
endis¸e duyabilirler.<br />
Çözülmez hale gelmis¸ olan sorunları<br />
çözebilmek için, profesyonellerden yardım<br />
almak mümkündür.Hem ebeveynler<br />
hem de gençler -birlikte veya ayrı ayrı<br />
gelerek, öneriler ve rehberlik hizmeti<br />
alabilirler. Bu konuyu belediyeye sorabilirsiniz;<br />
bir kriz hattını ya da telefonda<br />
rehberlik hizmetini deneyebilirsiniz.<br />
Bütün bu hizmetler ücretsizdir ve kim<br />
oldug˘unuzu belirtmeden de bas¸vuru<br />
yapabilirsiniz.<br />
Sorunlu çocuklar ve aileler için yardım<br />
Çocug˘una, sevgi ve s¸efkat göstermek ve yetis¸mesi için güvenli bir<br />
çerçeve olus¸turmak, ebeveynlerin sorumlulug˘udur. Çocug˘un rahat<br />
oldug˘u konusunda herhangi bir s¸üphe yoksa, toplum aileye karıs¸maz.<br />
Fakat eg˘er çocuk rahat deg˘ilse, belediye aile ile ilis¸ki kurar ve sorunları<br />
çözmek için yardım etmeye çalıs¸ır. Aile veya bir aile üyesi yardım<br />
edilmesi için bas¸vuruda da bulunabilinir.<br />
Eg˘er sorun çok ciddi ise, çocuk bir süre için bir kuruma veya bakıcı<br />
ailenin yanına yerles¸tirilir. Ciddi sosyal sorunları olan gençler, eg˘er<br />
aileleri onlara bakabilecek durumda deg˘ilse, bir eg˘itime veya is¸e<br />
bas¸laması için yardım edebilecek özel bir kurumda kalabilirler. Aynı<br />
s¸ey, suç is¸lemis¸ 15 yas¸ından küçük olan gençler için de geçerlidir.
Sendikal emeklilik ve<br />
erken emeklilik<br />
Halk emeklilig˘i maas¸ı<br />
Etkin yas¸lılar<br />
Yas¸lı olarak yas¸am<br />
Emeklilik yas¸ı genelde 65’tir, fakat bazı<br />
kis¸iler is¸ piyasasını daha erken terk<br />
etmeyi seçerek, sendikal emeklilig˘e<br />
ayrılmaktadırlar. Bazı kis¸ilerin o kadar<br />
büyük fiziksel ve ruhsal sorunları bulunmaktadır<br />
ki, bu kis¸iler çalıs¸amayacak<br />
durumdadırlar, ve bu yüzden erken<br />
emeklilig˘e ayrılmalıdırlar. Sendikal<br />
emeklilig˘e ve erken emeklilig˘e ayrılabilmek<br />
için özel bazı s¸artların yerine<br />
gelmis¸ olması gerekmektedir. Bu s¸artları<br />
belediyeye sorabilirsiniz.<br />
Emekli bir kis¸i olarak halk emeklilig˘i<br />
maas¸ı alma hakkınız bulunmaktadır.<br />
Emekli olana kadar, Danimarka’da 15<br />
yas¸ından itibaren 40 yıl oturmus¸ iseniz,<br />
halk emeklilig˘i maas¸ının tamamına hak<br />
kazanmıs¸sınızdır. Eg˘er Danimarka’da<br />
daha kısa bir zaman ikamet etmis¸<br />
iseniz, çıkıs¸ noktası olarak daha az<br />
emekli maas¸ına hakkınız bulunmaktadır.<br />
Belediyenin emeklilikten sorumlu<br />
olan bürosu, emekli maas¸larını hesaplamaktadır<br />
ve sizin ne kadar emekli<br />
maas¸ı alabileceg˘inize dair bilgi verebilir.<br />
I . lgi duydug˘u konularla ug˘ras¸mak isteyen<br />
ve etkin bir yas¸am sürdürmek isteyen,ve<br />
etkinlikleri yapabilecek durumda olan<br />
yas¸lı <strong>yurttas¸</strong>lar için bir çok olanak<br />
bulunmaktadır. Danimarka’da uygulanan<br />
yas¸lılara yönelik politika, yas¸lı<br />
<strong>yurttas¸</strong>ların kendi yas¸amlarından olabildig˘ince<br />
sorumlu ve etkin olmalarına<br />
dayanmaktadır. Bu nedenle, yas¸lı bir<br />
<strong>yurttas¸</strong> olarak, hem kis¸isel düzlemde<br />
63<br />
AI . LE
AI . LE<br />
64<br />
Evde yardım<br />
Yas¸lılar için konutlar<br />
hem de bölgesel alanlarda, karar<br />
alınmasına katılma olanag˘ınız bulunmaktadır.<br />
Belediyelerde yas¸lılardan olus¸an bir<br />
konsey bulunmaktadır; bu konseydeki<br />
kis¸iler o belediyede oturmakta olan<br />
yas¸lı <strong>yurttas¸</strong>lar arasından seçilirler ve<br />
yas¸lı <strong>yurttas¸</strong>ları ilgilendiren özel durumlar<br />
hakkında belediyeye danıs¸manlık<br />
yapar.<br />
Yas¸lı <strong>yurttas¸</strong>ların çog˘u kendi evlerinde<br />
ellerinden geldig˘ince oturmaya devam<br />
ederler. Yas¸lı <strong>yurttas¸</strong>lara kis¸isel bakım<br />
ile örneg˘in temizlik ve alıs¸veris¸ konularında<br />
yardım sunulur. Kis¸inin ne kadar<br />
yardım alabileceg˘i, belediyenin ihtiyacın<br />
ne boyutlarda olması gerektig˘i yönündeki<br />
deg˘erlendirmesine göre deg˘is¸ebilir.<br />
Eg˘er yas¸lı bir <strong>yurttas¸</strong> iseniz ve özel<br />
gereksinmeleriniz veya fiziksel sorunlarınız<br />
varsa, belediyeden yas¸lılar için<br />
yapılmıs¸ bir konuta yerles¸mek için<br />
bas¸vuruda bulunabilinirsiniz. Bu konutlar,<br />
yas¸lı insanlara ve özürlü insanlara<br />
uygun olarak düzenlenmis¸tir. Yas¸lı<br />
insanlar için düzenlenmis¸ olan konutlar<br />
bir bakım merkezine bag˘lıdır, ki böylelikle<br />
ihtiyaç duyuldug˘unda yardım<br />
çag˘ırmak kolay olmaktadır.Yas¸lılar için<br />
yapılmıs¸ bir konut için de bekleme<br />
zamanı olabilir. Bunun için, zamanında<br />
böyle bir konut için bekleme listesine<br />
adınızı yazdırmanız iyi bir fikir olabilir.<br />
Bakıma çok ihtiyacı olan yas¸lılar,<br />
korunmalı bir konutta da oturabilir<br />
veya bir huzur evinde ikamet edebilirler.<br />
Burada yemek yapılması, elbiselerin<br />
yıkanması ve temizlik yapılması ve<br />
sakinlerin kis¸isel hijyenik bakımı gibi<br />
pratik is¸lerle ilgilenen personel çalıs¸maktadır.<br />
Yas¸lı insanlar aldıkları hizmetleri<br />
kendileri ödemektedirler. Fakat fiyatlar,<br />
genel olarak, yas¸lı insanlar halk emeklilig˘i<br />
maas¸ı alıyor olsa da, ödenmeyecek<br />
kadar yüksek deg˘ildir.<br />
Korunmus¸ konut ya da<br />
huzur evi
Ölüm belgesi<br />
Ölünün gömülmesi<br />
Yas¸am bittig˘i zaman<br />
Bir kis¸i öldüg˘ünde doktor bir ölüm belgesi<br />
hazırlamalıdır. Eg˘er kis¸i evde<br />
ölmüs¸se, yakınlarından birisi olabildig˘ince<br />
çabuk bir s¸ekilde ölüm durumunu<br />
doktora bildirmelidir. Ölünün ailesine<br />
ikamet etmekte oldukları bölgedeki<br />
kilise bürosuna verilmek üzere, bir ölüm<br />
belgesiyle ölüm bildirisi verilir. Ölünün<br />
ve ailesinin hangi dine mensup oldug˘una<br />
bakılmaksızın, bütün ölümler Danimarka<br />
Halk Kilisesi* tarafından devlet<br />
adına kaydedilir.<br />
Bir kis¸i öldüg˘ü zaman, Miras Mahkemesi*<br />
ne otomatik olarak haber verilir,<br />
ve ölümden kısa bir zaman sonra ölünün<br />
en yakın akrabaları görüs¸meye çag˘rılır.<br />
Burada, ölünün mal varlıg˘ının ne<br />
olacag˘ı, yani ölünün geride bıraktıkları<br />
hakkında görüs¸melerde bulunulur.<br />
Ölen kis¸i normal olarak 8 gün içerisinde<br />
ya defnedilmeli ya da yakılmalıdır. Bir<br />
cenaze is¸leri görevlisi bütün bu pratik<br />
is¸ler konusunda yardımcı olabilir.<br />
Belediyeden, cenaze masrafları için<br />
ekonomik yardım alınması mümkündür.<br />
Eg˘er ölü bas¸ka bir ülkede defnedilecekse,<br />
belediye cenazenin ulas¸ımı için<br />
kullanılabilecek özel bir ceset pasaportu<br />
çıkartmalıdır.<br />
Danimarka Halk Kilisesi’nin* eli altında<br />
toplam 2100 adet mezarlık bulunmaktadır,<br />
ve Danimarka’da oturan bütün<br />
<strong>yurttas¸</strong>lar öldükleri zaman ikamet etmis¸<br />
oldukları bölgedeki kilise mezarlıklarında<br />
defnedilme hakkına sahiptir. Protestan<br />
kilisesinin dıs¸ındaki bas¸ka bir<br />
inanç cemaatine mensup olan kis¸iler,<br />
defnedilme ile ilgili olarak gelenek ve<br />
göreneklerinin sözcüg˘ün tam anlamıyla<br />
yerine getirilmesi konusunda hak iddiasında<br />
bulunamazlar. Fakat kis¸iler isteklerini<br />
mezarlık yönetimine söyleyebilirler.<br />
Bazı mezarlıklarda Protestan kilisesinin<br />
dıs¸ındaki bas¸ka inanç cemaatleri<br />
için özel olarak ayrılmıs¸ bölümler<br />
bulunur. Bunun yanı sıra Protestan kilisesinin<br />
dıs¸ındaki inanç cemaatleri kendi<br />
cenaze alanlarını olus¸turabilirler. Böyle<br />
bir olus¸um için Kilise Bakanlıg˘ı’ndan<br />
izin alınmalıdır; uygun bir arsa bulunmasından<br />
ve arsanın düzenlenmesiyle<br />
satın alımı konusundaki masrafların<br />
ödenmesinden inanç cemaatine mensup<br />
olan kis¸iler sorumludur.<br />
Böyle bir izin alınabilmesinin s¸artı olarak,<br />
sag˘lık idarelerinin bu konu için yes¸il<br />
ıs¸ık yakması ve bölge için bir yerel<br />
planın hazırlanmıs¸ olması gerekmektedir.Bunun<br />
yanı sıra,cenaze alanının kullanılması<br />
için kurallar ve teftis¸ edilmesi<br />
konusunda kurallar konulması gerekmektedir.<br />
I . nanç cemaatine ait cenaze<br />
alanında kimlerin defnedilmesi gerektig˘ine,<br />
cemaatin kendisi karar verir.<br />
2.100 mezarlık<br />
Bas¸ka inanç cemaatleri<br />
için cenaze yerleri<br />
Bir mezarlık yeri<br />
için izin<br />
65<br />
AI . LE
7 OKUL VE EG˘ I . TI . M
Eg˘itimsiz insanlar için<br />
daha az sayıda is¸<br />
Demokrasi<br />
bilgilendirilmis¸ bir<br />
halkı gerektirir<br />
Danimarka eg˘itim geleneg˘i<br />
Dog˘al ham maddeleri az olan bir ülkedir<br />
Danimarka. Bu yüzden, insanları ve<br />
onların bilgi ve becerileri ülkenin en<br />
önemli kaynag˘ıdır. Son yıllardaki hızlı<br />
teknolojik gelis¸meler ve küreselles¸me,<br />
kendi becerilerimizin daha çok yetkinles¸tirilmesi<br />
gerektig˘ini belirginles¸tirmektedir.<br />
Aksi takdirde, uluslararası<br />
rekabette geri bir duruma düs¸eriz ve<br />
refah toplumumuzun gelis¸mesinde zorluklar<br />
yas¸arız.<br />
Eg˘itim, tek tek bireyler için de önemlidir.Modern<br />
bir toplumda eg˘itimi olmayan<br />
insanların yapabileceg˘i is¸ler giderek<br />
azalmaktadır.Tas¸ıma brans¸ında çalıs¸an<br />
bir kis¸i, belini incitmeden nasıl ag˘ırlık<br />
kaldıracag˘ını ög˘renmelidir. Bir temizlik<br />
is¸çisi, temizlik malzemelerinin nasıl kullanılması<br />
gerektig˘ini ve kullanım alanlarının<br />
ne oldug˘unu okuyabilmelidir. Bir<br />
mag˘aza sahibi, katma deg˘er vergisi ile<br />
vergi hesabını yapabilmelidir.<br />
Bunun için Danimarka’da herkes,<br />
kendisini eg˘iterek daha becerikli kılmak<br />
ve kis¸isel gelis¸mesini sag˘lamak konusunda,<br />
genis¸ bir yelpaze içerisinde yer<br />
alan olanaklardan yararlanabilir.<br />
Danimarka’da, Danimarka demokrasisi<br />
kadar eski olan halkı bilgilendirme*<br />
geleneg˘i bulunmaktadır. Bu bilgilendirme<br />
geleneg˘i, aydınlatılmıs¸ bir halkın, iyi<br />
is¸leyen bir demokrasi için önemli bir s¸art<br />
oldug˘u düs¸üncesinden kaynaklanmaktadır.<br />
Pratikte herkes ömür boyu bir s¸eyler<br />
ög˘renebilir anlamına gelmektedir bu.<br />
Örneg˘in yüksek okullarda* veya aks¸am<br />
okullarında*, radyo ve televizyonlardaki<br />
eg˘itim programları aracılıg˘ıyla veya<br />
is¸yerindeki kurslar takip edilerek bir<br />
s¸eyler ög˘renilebilir.<br />
Eg˘itim yükümlülüg˘ü<br />
Danimarka’da dokuz yıl eg˘itim yükümlülüg˘ü<br />
bulunmaktadır. Bir çocuk, yedi<br />
yas¸ını doldurmasından itibaren eg˘itim<br />
almalıdır. Ancak çocukların çog˘u daha<br />
altı yas¸ındayken ana okulda okul<br />
hazırlıg˘ına* bas¸lamaktadır.<br />
Dokuz yıllık zorunlu eg˘itimden sonra,<br />
kis¸inin ög˘renimine devam edip etmemesi<br />
kis¸inin tercihidir. Çog˘u kis¸i bir meslek<br />
eg˘itimi görmekte, veya lise* yahut yüksek<br />
ög˘renim hazırlık kurslarına* devam<br />
etmektedir. Ve çog˘u kis¸i kısa dönemli,<br />
orta dönemli veya uzun dönemli yüksek<br />
ög˘renim görmektedir.<br />
Katılım ve beraber çalıs¸ma<br />
Danimarka eg˘itim sistemi, en üst düzeyde,<br />
özgürlük ve kararlara katılım temeline<br />
dayanmaktadır. En küçük sınıflardan<br />
üniversite sıralarına kadar, orta<br />
ög˘retim kurumlarındaki ög˘rencilerle<br />
üniversite ög˘rencileri, okul ve eg˘itim<br />
hakkındaki kararlara katılabilirler. Ve<br />
kendilerinden bunu yapmaları da beklenmektedir.<br />
Eg˘itimin tanımlayıcı nitelikleri, temel<br />
bilgileri ög˘renme, beraber konus¸ma ve<br />
birlikte çalıs¸ma ile betimlenir. Çocuklar<br />
Çog˘u dokuz yıldan sonra<br />
devam etmektedir<br />
Özgürlük ve kararlara<br />
katılım<br />
I . s¸birlig˘i ve birliktelik<br />
67<br />
OKUL VE EG˘ I . TI . M
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
68<br />
birinci sınıftan itibaren, gruplar<br />
içerisinde beraber çalıs¸mayı ve sorunları<br />
ortak olarak çözmeyi ög˘renirler.<br />
Büyük çocuklara birbirlerine yardım<br />
etme ve sözgelimi çocuklara toplu bir<br />
halde test yapılan grup sınavına girme<br />
olanag˘ı verilmektedir. Ve daha ileri<br />
as¸amadaki okullarda ög˘renciler sıklıkla<br />
okuma grupları olus¸turarak ders<br />
çalıs¸ırlar; okuma grubunda bulunan<br />
ög˘renciler birbirlerinin evinde ya da<br />
ög˘renim yerinde bulus¸arak, yapılması<br />
istenen bir ödevi yapmak amacıyla<br />
bulus¸abilirler.<br />
I . lkög˘retim okulu<br />
Bütün çocukların, Danimarka ilkög˘retim<br />
okullarında es¸it temelde, ücretsiz<br />
eg˘itim alma hakları bulunmaktadır. Bu<br />
sunum, bir yıllık anaokulu hazırlık sınıfı<br />
ile ve dokuz yıl süren temel eg˘itim okulunu<br />
– ve muhtemelen de bir yıl süren<br />
onuncu sınıfı kapsamaktadır.<br />
Anaokulu hazırlık sınıfı<br />
Birinci sınıftan dokuzuncu sınıfa kadar,<br />
eg˘itim zorunludur. Fakat çocukların<br />
çog˘u henüz 5 ile 6 yas¸larındayken anaokulu<br />
hazırlık sınıfına bas¸larlar.<br />
Anaokulu hazırlık sınıfında oyun ve<br />
eg˘itim iç içedir. Çocuklar harfleri ög˘renirler,<br />
s¸arkı söylerler, oynarlar ve uyaklı<br />
kafiyeli sözcükler kullanmaya çalıs¸ırlar.<br />
Anaokulu hazırlık sınıfındaki amaç,<br />
çocukların okuldaki yas¸am hakkında,<br />
bir izlenim sahibi olmalarını sag˘lamaktır.<br />
Çocug˘un anaokulu hazırlık sınıfında<br />
kars¸ılas¸tıg˘ı çocuklar, birinci sınıftaki<br />
sınıf arkadas¸ları olabilir.<br />
I . lkög˘retim okulu<br />
Danimarka’da ilkög˘retim okulu bir birlik<br />
okuldur. Bu, çocukların okula gittikleri<br />
süre boyunca ayrılmadıkları anlamına<br />
gelmektedir. Bütün eg˘itim süresince,<br />
çocuklar hep aynı sınıf arkadas¸larıyla<br />
beraber eg˘itim görürler.<br />
I . lkög˘retim okulu, çocuklara, matematik,<br />
dil, toplumu anlama ve dog˘a bilgisi<br />
konusunda temel yeterlilik kazandırmayı<br />
amaçlamaktadır. Aynı zamanda, ög˘renci-<br />
Çocuklar okula gitmeyi<br />
ög˘renirler<br />
Çocuklar aynı sınıfla<br />
devam ederler<br />
Çocuklara temel<br />
bilgiler verilir
Kararlara katılınız ve<br />
sorumlulug˘a ortak olunuz<br />
Ög˘renci kurulları<br />
dinlenir<br />
Sekizinci sınıftan önce<br />
not verilmez<br />
lerin Danimarka kültürü hakkında yeterli<br />
bilgi sahibi olmaları ve bas¸ka kültürler<br />
hakkında anlayıs¸ sahibi olmaları amaçlar<br />
arasında yer almaktadır.<br />
Okul, ayrıca ög˘rencilerin kis¸isel gelis¸mesini<br />
güçlendirmeli ve hayal gücüyle<br />
ög˘renme isteklerini de uyarıcı bir is¸leve<br />
sahip olmalıdır.<br />
Okul, çocukları, özgür, es¸itlik temeline<br />
dayanan ve demokratik bir topluma<br />
hazırlamalıdır. Bu hazırlık, onların verilecek<br />
kararlara katılmasını sag˘layarak<br />
ve sorumlulug˘a ortak olma bilinci vererek,<br />
ve onlara haklarını ve yükümlülüklerini<br />
ög˘reterek olabilir.<br />
Çocuklar, kendi düs¸üncelerini sözcüklere<br />
dökebilmeyi ög˘renirler. Ve onlara<br />
ög˘renci kurulu kurma hakkı tanınır, ki<br />
ög˘renci kurulu da okulda alınacak<br />
önemli kararlarda söz sahibidir.<br />
I . lkög˘retim okulunun ilk yıllarında,<br />
çocukların katkısı, ög˘retmenler ve ebeveynler<br />
arasındaki görüs¸melerde sözlü<br />
olarak deg˘erlendirilir. Sınavdan not<br />
alma, testler ve sınavlarla çocuklar sekizinci<br />
sınıfa kadar kars¸ılas¸mazlar.<br />
Özel ilkokullar<br />
Ebeveynler, çocukları için, örneg˘in çocuklarını<br />
özel bir ilkokula göndermekle,<br />
ilkög˘retim okullarında verilen eg˘itim<br />
dıs¸ında bas¸ka bir eg˘itim seçebilirler. Bu<br />
tür eg˘itim kurumlarında masrafların<br />
belli bir bölümünü ebeveynlerin kendileri<br />
ödemektedir.<br />
I . lkög˘retimin amacı<br />
Danimarka’daki ilkög˘retim okulları, temel olarak I . lkög˘retim Yasası’nı<br />
kabul etmektedir. I . lkög˘retim okullarının amacı hakkında, ilgili yasa giris¸<br />
olarak s¸öyle demektedir:<br />
“ § 1. I . lkög˘retim okulunun görevi, ebeveynlerle birlikte ortak çalıs¸ma<br />
yaparak, ög˘rencilerin bilgilerini, becerilerini, çalıs¸ma metotlarını ve ifade<br />
etme biçimlerini gelis¸tirmektir, ki bu ög˘rencinin kis¸ilig˘inin çok yönlü<br />
olarak gelis¸mesini sag˘layabilecektir.<br />
Madde 2. I . lkög˘retim okulu, ög˘renciler kendi olanaklarına ve kos¸ullarına<br />
güvenerek etkinlikte bulunabilsinler diye, ög˘rencilerin anlama, düs¸ünce<br />
gücü ve ög˘renme isteklerini gelis¸tirmeli, ve bu yüzden de deneyim, giris¸im<br />
yeteneg˘i ve derinlemesine aras¸tırma kos¸ullarını yaratmaya çalıs¸malıdır.<br />
Madde 3. I . lkög˘retim okulu, ög˘rencileri Danimarka kültürü hakkında<br />
yeterince bilgi sahibi yapacak, ve bas¸ka kültürlere kars¸ı ve insanların<br />
tabiatla is¸birlig˘i konusunda anlayıs¸ göstermelerine katkıda bulunacaktır.<br />
Okul, ög˘rencileri, özgürlük ve halk idaresi olan bir toplumda, ortak karar<br />
verme, ortak sorumluluk alma, haklar ve yükümlükler konusunda hazırlamalıdır.<br />
Okulun eg˘itimi ve tüm günlük yas¸amı, bu nedenle zihin<br />
özgürlüg˘üne, es¸itlig˘e ve demokrasiye dayanmalıdır.”
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
70<br />
Bas¸ka bir fikir<br />
temeline<br />
dayanmaktadır<br />
I . lkög˘retim okuluyla<br />
aynı düzeyde<br />
Ög˘renciler okulda<br />
otururlar<br />
I . nsanî gelis¸melerine<br />
önem verilir<br />
Özel bir ilkokulun temel fikri ilkög˘retim<br />
okullarındakinden bas¸ka olabilir. Bu özel<br />
okullardaki temel fikir, belirli bazı pedagojik<br />
görüs¸leri ya da dinsel inançları<br />
yansıtabilir. Okullar bazı durumlarda,<br />
ilkög˘retim okullarında bulunmayan bazı<br />
dersleri sunabilir.<br />
Fakat yasa, özel ilkokullardaki eg˘itimin<br />
ilkög˘retim okulunun amacına uygun bir<br />
biçimde verilmesini s¸art kos¸maktadır.<br />
Yani özel ilkokullar, ilkög˘retim okullarında<br />
verilen düzeyde, çocuklara Danimarka<br />
dilinde yeterlilik, meslekî bilgi ve<br />
toplumu anlama yeterlilig˘i sag˘lamalıdır.<br />
Yatılı ortaokul<br />
Çocug˘unuzu, sekizinci, dokuzuncu ve<br />
onuncu sınıfta ya bir yıl ya da iki yıl<br />
yatılı ortaokula gönderebilirsiniz. Yatılı<br />
ortaokulda, ög˘renciler okulda ikamet<br />
ederler. Burada çocuklar, yemek yapma<br />
ve temizlik gibi gündelik is¸lere sırasıyla<br />
katılırlar.<br />
Yatılı ortaokul seçilmesinin nedeni,<br />
genelde ög˘rencinin ilkög˘retim okulu<br />
dıs¸ında bas¸ka bir s¸eyler denemek istemesidir<br />
– veya belli bir süre için evden<br />
ayrılmak ihtiyacının bulunmasıdır.<br />
Eg˘itim, özellikle ög˘rencilerin genel terbiyesine,<br />
insanî gelis¸mesine ve olgunlas¸maları<br />
konusuna ag˘ırlık vermektedir.<br />
Bunun için bir çok yatılı ortaokulda<br />
dram sanatı, müzik, beden eg˘itimi, fotog˘raf<br />
eg˘itimi, tarım ve deg˘is¸ik el sanat-<br />
ları gibi yaratıcı ve pratik derslere<br />
ag˘ırlık verilmektedir.<br />
Okula s¸u s¸ekilde kayıt olunur<br />
Çocuk nüfus kaydının oldug˘u adresi de<br />
kapsayan bir okul bölgesindeki bir<br />
ilkög˘retim okuluna otomatik olarak dahil<br />
edilmis¸tir. Çocuk, anaokuluna bas¸lamadan<br />
önce, ebeveynlere, yeterince<br />
zaman ayrılarak, okulu ziyaret etmeleri<br />
ve ög˘retmenle konus¸abilme imkanı<br />
sunulur.<br />
Ebeveynlere kural olarak okul bas¸langıcı<br />
ile ilgili pratik kos¸ulları içeren bir mektup<br />
gönderilir. Bu mektupta örneg˘in,<br />
çocug˘un okulun ilk gününde beraberinde<br />
bir okul çantası, kalem kutusu ve<br />
yemek paketi getirmesi yazılabilir.<br />
Ög˘renciler genel olarak her gün yemek<br />
paketlerini beraberlerinde getirirler.<br />
Ebeveynler okulu<br />
ziyaret edebilir<br />
Okul bas¸langıcında<br />
hatırlanması<br />
gerekenler
Özel okula kendiniz<br />
bas¸vurmalısınız<br />
Kız ve erkeklerin<br />
dersleri aynıdır<br />
Hıristiyanlık ve dig˘er dinler<br />
hakkında bilgilendirme<br />
Sayıları az olmakla birlikte, bazı<br />
okullarda bir yemek düzenlemesi bulunmaktadır;<br />
bas¸ka okullarda ise çocukların,<br />
yemeg˘i ucuza satın alabilecekleri<br />
kantinler bulunmaktadır.<br />
Çocug˘unu özel bir ilkokula göndermek<br />
isteyen ebeveynler, kendileri ilgili okula<br />
bas¸vuracak ve çocuklarını bekleme listesine<br />
yazdıracaklardır. Çog˘u yerde<br />
çocug˘u, okula bas¸lamadan yıllar öncesinden<br />
bekleme listesine yazdırmak<br />
gerekli olabilir. Okullar, okul bas¸lamadan<br />
çok önce, çocug˘un okula kabul<br />
edilip edilmedig˘ini bildirir.<br />
Eg˘itim<br />
Ög˘rencilerin, okulda neler ög˘renmesi<br />
gerektig˘i konusunda yasalarda belirtilen<br />
asgari s¸artlar bulunmaktadır. Bu<br />
s¸artlara uymak s¸artıyla, okul, eg˘itimi<br />
nasıl düzenleyeceg˘i konusunda serbesttir.<br />
I . lkög˘retim okullarında, kız ve erkek<br />
ög˘rencilere aynı dersler verilir.Danimarka<br />
dili, I . ngilizce, hayat bilgisi ve matematik<br />
gibi kitabî dersler oldug˘u gibi, yaratıcılık<br />
gerektiren dersler de bulunmaktadır.<br />
Hem kızlar hem de erkekler dikis¸ dikmeyi,<br />
yemek yapmayı ve alet edevat kullanmayı<br />
ög˘renirler. Küçük sınıflarda<br />
yüzmeye ve beden eg˘itimi yapmaya<br />
beraber giderler, fakat kızlar ve erkekler<br />
farklı yerlerde yıkanırlar.<br />
Hıristiyanlık eg˘itimi, genel insanî sorunları<br />
ele alır. Bu sorunlar, hem Hıristiyan-<br />
lıkta hem de dig˘er dinlerde ve yas¸am<br />
anlayıs¸larında sorulan ve tartıs¸ılan<br />
konulardır.<br />
Bu eg˘itimin herhangi bir Hıristiyanlas¸tırma<br />
amacı bulunmamaktadır; amaç<br />
yalnızca aydınlatıcı bilgi vermektir.<br />
Böylelikle, bugün tanıdıg˘ımız bir çok<br />
modern toplumun tarihsel ve kültürel<br />
geçmis¸ini çocukların anlamasını sag˘lamaktadır<br />
eg˘itim.<br />
Ebeveynler, eg˘er din eg˘itiminin kendileri<br />
tarafından verileceg˘ini belirtirlerse,<br />
çocuklarının Hıristiyanlık din eg˘itiminden<br />
muaf tutulmalarını sag˘layabilir.<br />
Çocug˘unuz, eg˘itimi izlemekte çok zorlanıyorsa<br />
kendisine ayrıca- veya özel eg˘itim<br />
verilebilir. Örneg˘in, çocug˘unuzda kelime<br />
körlüg˘ü bulunuyorsa ve sözcüklerin<br />
yazılıs¸ını birbirinden ayırt edemiyorsa,<br />
bu durum geçerlidir.<br />
Çocuk dersleri<br />
izlemekte zorlanıyorsa<br />
71<br />
OKUL VE EG˘ I . TI . M
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
72<br />
Duygular ve beden<br />
hakkında cinsel eg˘itim<br />
I . ki dilli çocug˘un tanımı<br />
Okul öncesi çocuklar<br />
için dil uyarımı<br />
I . kinci dil olarak<br />
Danimarka dili eg˘itimi<br />
Çocuklar okulda cinsel eg˘itim alırlar.<br />
Burada bedenimizin nasıl is¸ledig˘ini<br />
ög˘renirler. As¸ık olmak ve as¸k kavramları<br />
hakkında da konus¸urlar. Ve nasıl<br />
çocuk yapıldıg˘ını – ve nasıl çocuk yapılmasından<br />
sakınılacag˘ını da ög˘renirler.<br />
Cinsel eg˘itim müfredatta olan bir<br />
ders deg˘ildir. Ög˘retmen, eg˘itime ve çocuklara<br />
uygun oldug˘unu düs¸ündüg˘ü<br />
zaman bu konuları sınıfta is¸ler.<br />
I . kinci dil olarak Danimarka dili<br />
eg˘itimi ve anadilde eg˘itim<br />
I . ki dilli çocuk denildig˘i zaman,Danimarka<br />
dilinden bas¸ka bir anadili olan çocuk<br />
anlas¸ılır, ve bu çocuklar Danimarka dilini<br />
kendisini çevreleyen toplumla,muhtemelen<br />
okuldaki eg˘itimle kars¸ılas¸maları<br />
sayesinde ög˘renirler.<br />
Belediyelerin, okul eg˘itimine bas¸lamayan<br />
ve daha iyi bir s¸ekilde dilsel gelis¸mesinin<br />
ilerlemesine ihtiyacı olan iki dilli çocukların<br />
Danimarka dilini daha iyi ög˘renebilmeleri<br />
için, destek sunma zorunlulukları<br />
bulunmaktadır. Belediyelerin bu<br />
sunumu, çocukların dilsel gelis¸melerini<br />
uyarabilecek deg˘is¸ik etkinliklerden<br />
olus¸maktadır.<br />
I . ki dilli ög˘renciler ilkög˘retim okuluna<br />
alındıg˘ı zaman, okul müdürü ög˘rencinin<br />
dilsel düzeyini deg˘erlendirerek, ög˘rencinin<br />
hangi oranda ikinci dil olarak<br />
Danimarka dili özel eg˘itimini izlemesi<br />
gerektig˘ine karar verir. Ana okullarda<br />
ve birinciyle onuncu sınıflar arasında<br />
ikinci dil olarak Danimarka dili eg˘itimi<br />
için destek eg˘itimi sunulmaktadır.<br />
Belediyeler,Avrupa Birlig˘i’ne üye ülkelerden,<br />
Avrupa Ekonomik I . s¸birlig˘i anlas¸ması<br />
kapsamındaki (Norveç, I . zlanda ve<br />
Liechtenstein gibi) ülkelerle Faröyar<br />
adaları ve Grönland’tan gelen ög˘rencilere<br />
anadilde eg˘itim sunmak zorundadır.<br />
Ancak anadilde eg˘itim, bazı okullarda<br />
ve belediyelerde bir takım s¸artlar<br />
çerçevesinde sunulabilir: örneg˘in, yeterli<br />
sayıda ög˘rencinin kayıt yaptırma s¸artı<br />
aranabilir.<br />
Belediyeler ayrıca gönüllülük temelinde,<br />
bas¸ka ülke kökenli ög˘rencilere anadilde<br />
eg˘itim sunabilir. Belediyeler, bu eg˘itim<br />
için katılım ödeneg˘i isteyebilir.<br />
Anadilde eg˘itim
Dördüncü sınıfa kadar<br />
bakım<br />
Daha büyük çocuklar<br />
için klüpler<br />
Sınıftaki sosyal hayat<br />
için önemli<br />
Bos¸ zaman evi ve okulun bos¸<br />
zaman düzenlemesi<br />
Çocuklara dördüncü sınıfa bas¸layana<br />
kadar, bir bos¸ zaman evinde veya okulun<br />
bos¸ zaman düzenlemesi (SFO) kapsamında<br />
bakılabilir. Burada çocuklar arkadas¸ları<br />
ile oynar, ders yapar ve dinlenebilirler.<br />
Bos¸ zaman evleri ög˘leden sonra<br />
saat bes¸ altı sularında kapanmaktadır.<br />
Eg˘er çocug˘unuz için ücretsiz bir yer<br />
sunulmamıs¸ ise, ilgili masrafın belli bir<br />
bölümünü kendiniz kars¸ılamalısınız. Ne<br />
kadar para ödeyeceg˘iniz, gelirinize bag˘lı<br />
olarak deg˘is¸mektedir.<br />
Bazı belediyelerin bos¸ zaman kulüpleri<br />
bulunmaktadır. Buraya, çocuklar bos¸<br />
zaman evinden yararlanmak için yas¸ları<br />
geçtig˘i zaman gelebilirler.<br />
Kamp okulu<br />
Kamp okulu eg˘itimin bir parçasıdır. Bu,<br />
aynı zamanda sınıftaki sosyal hayat için<br />
ög˘renciler arasında birlik duygusunun<br />
olus¸ması açısından önemli bir rol oynar.<br />
Bir çok kis¸i, kamp okulunu, okul yas¸amının<br />
zirve noktalarından biri olarak<br />
görür.<br />
Çocuklar kamp okuluna gitmeden<br />
önce bazı ödevleri yaparak ve kompozisyon<br />
yazarak, hazırlık yaparlar.<br />
Kamp okulunda çocuklar birlikte<br />
yemek yaparlar; balık tutmaya veya<br />
bisiklet turuna birlikte çıkarlar; açık<br />
alanda ates¸ yakıp, oyun oynarlar ve<br />
denize girerler. Fakat kız ve erkek<br />
çocukların yattıkları yerler farklıdır.<br />
Güvenilir çerçevelerde kamp okulu<br />
Kamp okulu, ög˘rencilere somut yas¸antılar ve deneyimler sahibi olma<br />
imkanı veren eg˘itimin bir parçasıdır. Eg˘itim, ög˘retmenlerin rehberlig˘i<br />
ve denetimi altında, güvenilir çerçeveler içerisinde verilir.<br />
Yemek, ikamet etme ve geceleme hakkındaki pratik konular, daha<br />
önceden ebeveynlerle konus¸ulur, böylelikle herkesin çocug˘unu geziye<br />
göndermesi için güven ortamı sag˘lanmaya çalıs¸ılır.<br />
73<br />
OKUL VE EG˘ I . TI . M
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
74<br />
Gezi için çocuklar para<br />
biriktirerek yardım<br />
ederler<br />
Çocukların ne kadar sık ve ne kadar<br />
zaman kamp okuluna gittikleri okuldan<br />
okula deg˘is¸iklik göstermektedir. Gezi,<br />
Danimarka’da veya yurtdıs¸ında her<br />
zaman en az bir kaç gün gecelemeyi<br />
içerir.<br />
Büyük sınıflarda okuyan çocuklar<br />
genelde bos¸ zamanlarında çalıs¸arak ve<br />
tasarruf yaparak yurtdıs¸ındaki kamp<br />
okulundaki kalıs¸ için katkıda bulunurlar.<br />
Ebeveynlerin etkisi<br />
I . lkög˘retim okulları yasası, ebeveynlere<br />
etkide bulunmaları için olanak sag˘lamaktadır.<br />
Bu etki, bütün okullarda olan<br />
yönetim aracılıg˘ı ile olmaktadır. Burada,<br />
hem okulun hem de ebeveynlerin<br />
temsilcileri yer alır.<br />
Ebeveynler okul yas¸amına katılırlar<br />
Okul, ebeveynlere, çocukların okul yas¸amına ilgi göstermesi ve etkide<br />
bulunması için bir çok olanak verir. Çog˘u ebeveyn, okuldaki ebeveyn<br />
toplantılarına, eg˘lencelere ve bas¸ka etkinliklere katılırlar. Böylelikle<br />
okuldaki günlük hayat, eg˘itim ve çocug˘un okuldaki rahatı hakkında bir<br />
fikir sahibi olmakta – ve aynı zamanda sınıftaki dig˘er çocukların<br />
ebeveynleriyle tanıs¸maktadırlar.
I . lkög˘retim<br />
okulundan sonra<br />
Danimarka’da ilkög˘retim okullarının<br />
dokuzuncu veya onuncu sınıfını bitirenler<br />
için, bir dizi eg˘itim ve kurs bulunmaktadır.<br />
Bunların çog˘u sadece gençler<br />
içindir, dig˘erleri ise daha yüksek yas¸<br />
grupları içindir.<br />
Lise ve dengi eg˘itimler<br />
Lise eg˘itimleri iki – üç yıl sürer ve yüksek<br />
ög˘renime kabul edilmeyi sag˘lar. Sıradan<br />
lise ve dengi eg˘itimler as¸ag˘ıda yazılanları<br />
içerir:<br />
• Üç yıllık lise veya iki üç yıllık ög˘renci<br />
kursu. Her ikisi de lise diploması<br />
almakla sonuçlanır.<br />
• I . ki yıllık ‘daha üst hazırlık sınavı’<br />
(hf).<br />
• I . ki veya üç yıllık ‘Meslek lisesi<br />
eg˘itimleri’.Bu liseler ‘daha üst teknik<br />
sınav’ (htx) ile ‘daha üst ticaret<br />
sınavı’ndan (hhx) olus¸maktadır. Bu<br />
lise eg˘itimi hem is¸ piyasasına yöneliktir,<br />
hem de üniversite düzeyinde<br />
ög˘renim görebilecek yeterlilig˘i sag˘lamaktadır.<br />
Meslek- ve gençlik eg˘itimleri<br />
Bir dizi kurslara ve gençler için hazırlanmıs¸<br />
eg˘itimlere dokuzuncu veya onuncu<br />
sınıfı bitirmis¸ gençler bas¸vurdug˘u<br />
gibi, daha yas¸lı olanlar da bas¸vurabilir.<br />
Sayıları 100’ün biraz altında olan çok<br />
deg˘is¸ik ve süresi üç dört yıl olan meslekî<br />
eg˘itimler arasında seçme yapılabilir. Bu<br />
eg˘itimler, okulda eg˘itim ve is¸yerlerinde<br />
stajı içerirler. Bu eg˘itim neticesinde,<br />
ticaret ve büro, finans, ins¸aat- ve tesis,<br />
demir ve metal, grafik brans¸lar, ulas¸ım<br />
ve tarım gibi sektörlerde bir dizi is¸ için<br />
yeterlilik kazanabilirsiniz.<br />
Üç-dört yıllık meslek<br />
eg˘itimleri I . ki yıllık sosyal- ve sag˘lık<br />
eg˘itimleri<br />
I . ki yıllık sosyal ve sag˘lık eg˘itimi de<br />
seçilebilir. Bu eg˘itim, sosyal- ve sag˘lık<br />
asistanı veya sosyal- ve sag˘lık yardımcısı<br />
olarak çalıs¸manıza yarayabilir.<br />
75<br />
OKUL VE EG˘ I . TI . M
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
76<br />
Üretim okulları<br />
Bir staj yerini kis¸inin<br />
kendisi bulmalıdır<br />
Okul stajı<br />
Staj maas¸ı<br />
Bütün ülke sathında bulunan 100 adet<br />
üretim okullarından birine girmek için,<br />
25 yas¸ından küçük olmak gereklidir.<br />
Burada,eg˘itim,deg˘is¸ik ürünlerin üretimi<br />
ile birles¸tirilerek sunulur.<br />
Staj<br />
Çog˘u gençlik eg˘itimleri, teorik eg˘itim ve<br />
is¸ yerlerinde staj sürecinden olus¸maktadır.<br />
Onaylanmıs¸ bir staj yerini ög˘rencinin<br />
kendisi bulmalıdır, bu da zor olabilir.<br />
Çog˘u gençler staj yeri bulacaklarında,<br />
hayal kırıklıg˘ı üzerine hayal kırıklıg˘ı<br />
yas¸amaktadırlar.<br />
Okuldaki ilk süreçten sonra, eg˘er staj<br />
yeri bulunamadıysa,bu durumda ög˘renci<br />
okul stajına gidebilir. Bu, okulda atölye<br />
eg˘itimiyle normal bir is¸yerinde staj<br />
karıs¸ımı bir s¸eydir.<br />
Okul stajına gidilse bile, gene de bir<br />
is¸yerinde staj bulunmalıdır; fakat artık<br />
s¸art olan staj, istenen sürenin yalnızca<br />
yarısı kadar bir süredir.<br />
Staj yapılan süre içerisinde, staj maas¸ı<br />
alınır. Bu devlet eg˘itim bursundan daha<br />
yüksektir, fakat gerçek bir maas¸tan<br />
daha düs¸üktür.<br />
Bir eg˘itim danıs¸manına sorunuz<br />
Bazı okullarda ve eg˘itim yerlerinde, sizin<br />
ihtiyaçlarınıza en iyi hangi eg˘itimin uygun oldug˘u<br />
konusunda, size danıs¸manlık yapacak bir eg˘itim<br />
danıs¸manı bulunmaktadır.
Alınacak ög˘renci sayısı<br />
ve giris¸ s¸artları<br />
Yüksek ög˘renim düzeyindeki eg˘itimler<br />
Bir lise eg˘itimi tamamlanmıs¸ ise, bir<br />
yüksek ög˘renim düzeyindeki eg˘itime<br />
devam edilebilir.Üç çes¸it yüksek ög˘renim<br />
düzeyinde eg˘itim bulunmaktadır:<br />
• I . ki yıllık, kısa süreli yüksek ög˘renim<br />
eg˘itimleri. Bu eg˘itimler sonucunda,<br />
örneg˘in laborant, piyasa ekonomisti,<br />
elektrik tesisatçısı veya makine<br />
teknisyeni olunabilir.<br />
• Üç ile dört yıl arası süren orta vadeli<br />
yüksek ög˘renim eg˘itimleri. Bu eg˘itimler<br />
sonucu, örneg˘in ög˘retmen, pedagog,<br />
hems¸ire veya sosyal danıs¸man<br />
olunabilir.<br />
• Üniversitelerde veya bas¸ka yüksek<br />
ög˘renim kurumlarında alınan uzun<br />
süreli eg˘itimler. Bu eg˘itimler sonucu,<br />
örneg˘in doktor, dis¸ hekimi, mühendis<br />
veya lise ög˘retmeni olunabilir. -<br />
Üniversite ög˘renimleri örneg˘in bir<br />
doktora ög˘renimiyle de takviye edilebilinir;<br />
doktora yapılırken maas¸<br />
alınır; doktora ög˘rencisi üniversitede<br />
aras¸tırmacı ve eg˘itmen olarak<br />
yaklas¸ık üç yıllık bir süre görev<br />
yapabilir.<br />
Bir ög˘renime kabul edilmek<br />
Eg˘itim Bakanlıg˘ı, her yıl kaç kis¸inin<br />
deg˘is¸ik ög˘renimlere kabul edilmesi gerektig˘ini<br />
kararlas¸tırır. Buradan yola çıkılarak<br />
her ög˘renim için kabul edilme s¸artları<br />
belirlenir.<br />
S¸ artlar,hem lise bitirme diplomasındaki<br />
notları hem de kis¸inin daha önceki<br />
deneyimlerini baz olarak alabilir.Bu deneyimler<br />
arasında örneg˘in is¸ tecrübesi,<br />
yolculuklar ve daha önceki eg˘itimler<br />
sayılabilir.<br />
Bazı ög˘renimlerde, yetenek sınavları<br />
bulunur. Bu sınavlar genel olarak oyuncu,<br />
film yönetmeni, gazeteci ve çizim<br />
sanatçısı gibi yaratıcı ve el sanatlarını<br />
ilgilendiren ög˘renimler için söz konusudur.<br />
Verilen eg˘itimi ve ög˘rencileri<br />
görebilirsiniz<br />
Çog˘u üniversitelerde ve yüksek okullarda, ög˘renim, bir<br />
tanıs¸ma-etkinlig˘i ile bas¸lamaktadır. Burada yeni ög˘renciler,<br />
bilgilendirme konus¸ması, tartıs¸ma ve eg˘lenceler aracılıg˘ıyla<br />
ög˘renimle ve birbirleriyle tanıs¸maktadır. Etkinlig˘e<br />
bag˘lı olarak, genelde bir kaç gün süren bir baraka turu da<br />
bulunmaktadır.<br />
Kurullar ve birlikler<br />
Bütün ög˘renim yerlerinde, ög˘renciler<br />
kendilerini meslekî kurullarda -meslekî<br />
kurul, ög˘renim kurulu veya ög˘renci<br />
kurulu s¸eklinde- örgütleyebilir.Bütün bu<br />
kurullar bir bütün olarak ög˘rencilerin<br />
yararlarını gözetmektedir ve ög˘renimin<br />
içerig˘i ve nitelig˘i konusunda s¸artlar öne<br />
sürebilmektedirler. Herkes ög˘renim kuruluna<br />
adaylıg˘ını koyarak, ög˘renimin<br />
içerig˘ini etkileme imkanına sahiptir.<br />
Çog˘u yüksek ög˘renim kurumunda,deg˘is¸ik<br />
grupların yararlarını gözeten bir birlik de<br />
bulunmaktadır.<br />
Giris¸ sınavları<br />
Herkes eg˘itimin<br />
içerig˘ini etkileyebilir<br />
Sosyal birlikler<br />
77<br />
OKUL VE EG˘ I . TI . M
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
78 Danimarka eg˘itim sistemi<br />
. . . . . . .<br />
Yas¸s¸s<br />
Yıl basamagı ˘<br />
28<br />
27<br />
26<br />
25<br />
24<br />
23<br />
22<br />
21<br />
20<br />
19<br />
18<br />
17<br />
16<br />
15<br />
14<br />
13<br />
12<br />
11<br />
10<br />
9<br />
8<br />
7<br />
6<br />
19<br />
18<br />
17<br />
16<br />
15<br />
14<br />
13<br />
12<br />
11<br />
10<br />
10<br />
9<br />
8<br />
7<br />
6<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
0<br />
˘<br />
˘<br />
Belirtilen yas¸ basamakları yol gösterici mahiyettedir.<br />
Kaynak:‘Danimarka hakkında kitap’ (Bogen om <strong>Danmark</strong>. <strong>Danmark</strong>s Nationalleksikon A/S og forfatterne 2001)<br />
˘<br />
˘<br />
˘<br />
.<br />
˘<br />
˘<br />
˘<br />
Doktora
Etkinlikler<br />
olanag˘ı<br />
Yüksek okullarda<br />
bulunan kurullar ve<br />
birlikler, ög˘rencilere<br />
genis¸ bir yelpaze<br />
içerisinde etkinlikler<br />
sunmakta ve dig˘er<br />
ög˘rencilerle<br />
tanıs¸mak için iyi<br />
olanaklar sag˘lamaktadır.<br />
Her ög˘renim yerinin,<br />
spor ve eg˘lence<br />
konusunda kendi<br />
gelenekleri ve kendisine<br />
ait bir ög˘renci<br />
çevresi vardır.<br />
Eg˘itim yerinde etkili<br />
olmak, ög˘rencilere<br />
veya üniversite<br />
ög˘rencilerine kalmıs¸<br />
bir durumdur.
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
80<br />
Geçinmek için<br />
ekonomik yardım<br />
Yardım, borç ve is¸<br />
Devletin ög˘renim bursu (SU)<br />
Eg˘itim ve ög˘renim kurumlarındaki eg˘itimlerin<br />
bir çog˘u ücretsizdir. Fakat<br />
ög˘renci olarak kis¸inin geçinmek için ve<br />
kitap almak için paraya gereksinimi<br />
bulunmaktadır. Bu yüzden, devlet, onaylanmıs¸<br />
ve destek hakkını kazanmıs¸ olan<br />
eg˘itim ve ög˘renimlere devam eden<br />
ög˘rencilere ekonomik destek vermektedir.<br />
Normal olarak geri ödenmeyecek, her<br />
ay sabit bir miktardan ibaret olan dev-<br />
letin ög˘renim bursu alınabilir. Bunun<br />
yanı sıra, ög˘reniminizin bitiminden sonra<br />
faizi ile geri ödenmek s¸artıyla verilen<br />
borcu da alma olanag˘ınız bulunmaktadır.<br />
Ög˘renci borcu için, özel bir düs¸ük<br />
faiz uygulanmaktadır.<br />
Ög˘rencilerin çog˘u borçtan sakınmayı<br />
seçmektedir. Ög˘renim bittikten sonra<br />
borçlu bir konumda bulunmamak için,<br />
bir çok ög˘renci borç almak yerine, ög˘renim<br />
gördükleri müddetçe, bos¸ zamanlarında<br />
çalıs¸mayı tercih etmektedir.
Okul eg˘itimine katkı<br />
eg˘itimi alma olanag˘ı<br />
Bir sınav ile<br />
sonuçlandırılır<br />
Yetis¸kinler için<br />
eg˘itim<br />
Yetis¸kinler için genel eg˘itim<br />
Yetis¸kinler için genel eg˘itim, 18 yas¸ından<br />
büyük olan herkes için bir sunumdur.<br />
Eg˘itim, belirli bir mesleg˘e veya meslekî<br />
bir alana yönelik deg˘ildir; fakat yetis¸kinlere<br />
genel dersler çerçevesinde okul<br />
eg˘itimlerini genis¸letme veya güncelles¸tirmeleri<br />
için olanak sag˘lamaktadır.<br />
Genel dersler s¸unlardır: matematik,<br />
I . ngilizce, fen bilgisi, felsefe, psikoloji,<br />
ikinci dil olarak Danimarka dili, elektronik<br />
bilgi deg˘erlendirme kursu ve<br />
toplum bilgisi.<br />
Bu eg˘itim, dokuzuncu ve onuncu sınıfa<br />
veya yüksek hazırlık sınav düzeyine<br />
denk düs¸en bir sınavla bitirilir.<br />
Eg˘itim, kısaltılmıs¸ adı VUC olan,<br />
‘Yetis¸kin Eg˘itim Merkezi’nde verilmektedir.<br />
Hem gündüzleri hem de aks¸amları<br />
dersler verilmektedir, ve kurslar yılda<br />
birkaç defa bas¸lamaktadır.Kısacası size<br />
en uygun zamanlarda burada eg˘itim<br />
görmeniz mümkündür.<br />
Yabancı ülke ög˘renimlerinin<br />
onaylanması<br />
Danimarka sınırlarının dıs¸ında bir<br />
eg˘itim almıs¸sanız, vasıflarınızı Danimarka’da<br />
kullanıp kullanamayacag˘ınızı<br />
veya eg˘itiminizi kullanmak için eg˘itim<br />
sonrası bir eg˘itimden geçmeniz gerekip<br />
gerekmedig˘ini açıklıg˘a kavus¸turmak,<br />
sizin durumunuz açısından yerinde olabilir.<br />
Belediyedeki bir tanıtım programına<br />
veya bas¸ka bir etkinles¸tirme programına<br />
bag˘lı iseniz, kendi danıs¸manınızdan bu<br />
konu hakkında bilgi alabilirsiniz.<br />
Yabancı eg˘itiminizi, Danimarka eg˘itim<br />
sistemine ve is¸ piyasasına yönelik<br />
deg˘erlendirmeyi arzu ediyorsanız, (kısaltılmıs¸<br />
adı CVUU olan) Yabancı Eg˘itimleri<br />
Deg˘erlendirme Merkezi, Danimarka’da<br />
bas¸vuracag˘ınız en merkezi yerdir.<br />
Danimarka’da<br />
eg˘itiminizi kullanabilir<br />
misiniz?<br />
Yabancı eg˘itimlerin<br />
deg˘erlendirmesi için<br />
yardım<br />
81<br />
OKUL VE EG˘ I . TI . M
OKUL VE EG˘ I . TI . M<br />
82 Yetis¸kin yabancılar için<br />
Danimarka dili eg˘itimi<br />
Yetis¸kin bütün yabancı<br />
<strong>yurttas¸</strong>lar için<br />
Danimarka dili eg˘itimi<br />
Danimarka’da oturma izni olan 18 yas¸ını<br />
geçmis¸ bütün yabancı <strong>yurttas¸</strong>lara,<br />
ücretsiz olarak Danimarka dili kursu ve<br />
Danimarka toplum kos¸ulları hakkında<br />
eg˘itim sunulur.<br />
Bu eg˘itim, örneg˘in bir eg˘itime bas¸lamak<br />
istedig˘iniz zaman sonucunu kullanabileceg˘iniz,<br />
bir sınavla sonuçlandırılabilir.<br />
Bunun yanı sıra (eg˘er özel nedenler yoksa)<br />
sürekli oturma izni veya Danimarka<br />
<strong>yurttas¸</strong>lıg˘ına geçmek isteniyorsa, dil<br />
sınavını geçmek gerekmektedir.<br />
Bir kis¸i yeni gelen yabancılar için<br />
düzenlenen tanıtım programına katılıyorsa,<br />
belediye, kursu en geç belediyeye<br />
tas¸ındıktan bir ay sonra sunmalıdır.<br />
Eg˘itim, pratikte bir çok deg˘is¸ik biçimde<br />
verilebilir -bireysel ya da büyük gruplar<br />
içerisinde, belediyeye ait bir dil merkezinde,<br />
bir meslek okulunda veya bir<br />
is¸letmede – örgün eg˘itimle birles¸tirilerek<br />
de verilebilir.<br />
Danimarka dili eg˘itimine katılma<br />
yükümlülüg˘ü<br />
Eg˘er bir kis¸i Danimarka’ya gelis¸inden<br />
hemen sonra bir is¸ bulamadıysa, Danimarka<br />
toplumunun ekonomik destek<br />
sunumundan -tanıtım yardımındanyararlanma<br />
gereksinimi duyabilir.Tanıtım<br />
yardımını almanın s¸artı, Danimarka dili<br />
eg˘itimine etkin bir s¸ekilde katılmak ve<br />
etkinles¸tirilme sunumunu kabul etmektir,<br />
ve is¸ piyasası için hazır bulunarak,<br />
bir is¸ bulundug˘unda o is¸te çalıs¸mayı<br />
hemen kabul etmek gerekmektedir. Bu<br />
gerekçelerden dolayı, dil okulu, katılımcıların<br />
yoklamasını kaydetmekle ve<br />
devamsızlıkları belediyeye bildirmekle<br />
yükümlüdür. Mazereti olmadan devamsızlık<br />
yapmak, belediyenin verdig˘i ekonomik<br />
yardımı azaltmasına veya durdurmasına<br />
yol açabilir.<br />
Ekonomik yardım<br />
miktarı düs¸ürülebilir
Danimarka dili toplum için bir anahtardır<br />
Danimarka dili eg˘itim, çalıs¸ma hayatı ve sosyal birliktelik için bir<br />
anahtardır. Danimarka toplumunda, kendi haklarınızı ve yükümlülüklerinizi<br />
anlamanız için de, Danimarka dilini ög˘renmeniz önemlidir.<br />
Kanunu bilmemek, kanuna uymamanızı mazur gösteremez. Gündelik<br />
hayatınızda kars¸ılas¸tıg˘ınız, güvenlik kuralları da genellikle Danimarka<br />
dilinde yazılmıs¸tır.<br />
Danimarka’lılarla ne kadar çok birlikte olursanız, Danimarka dilini<br />
de o kadar kolay ög˘renirsiniz. Bu yüzden, örneg˘in aks¸am okullarında,<br />
spor etkinliklerinde veya bas¸ka bos¸ zaman sunumlarında, birlikte<br />
konus¸abileceg˘iniz Danimarka’lıları bulmak önemlidir.Veya yerel<br />
derneklerde ya da ebeveyn yönetim kurullarında etkin olabilirsiniz.<br />
Bir çok yerel bölgede, örneg˘in ‘Danimarka Mültecilere Yardım Kurumu’nda<br />
gönüllü gruplardan ders yardımı ve Danimarka dili ög˘renme<br />
konusunda destek alabilirsiniz.
8 I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI
Bir is¸inizin olması<br />
büyük anlam<br />
tas¸ımaktadır<br />
Çog˘u kis¸inin is¸<br />
piyasasıyla bag˘ı vardır<br />
Danimarka’da is¸ yas¸amı<br />
Kis¸inin bir is¸inin olması hem kis¸inin<br />
kendi kendisine saygı duymasını ve hem<br />
de bas¸kalarından saygı görmesini sag˘lar;<br />
çünkü çalıs¸mak kis¸iyi, kendisini ve<br />
ailesini geçindirebilecek duruma getirir.<br />
Çalıs¸mak kis¸iyi topluma katkıda bulunacak<br />
duruma getirir.<br />
Danimarka’da çalıs¸abilecek yas¸ta olan<br />
çog˘u kis¸inin is¸ piyasasıyla bag˘ları bulunmaktadır.<br />
Bu durum hem kadınlar<br />
hem de erkekler için geçerlidir ki, is¸<br />
piyasasındaki sayıları hemen hemen birbirine<br />
es¸ittir.<br />
I . nsanların çog˘u – özel veya kamu is¸letmelerinde<br />
– bas¸kaları adına,ücretli olarak<br />
çalıs¸maktadırlar. Fakat bir çok kimse de<br />
serbest meslek sahibi olarak kendi is¸ yer-<br />
Danimarka’da çalıs¸ma<br />
1 Ocak 2001’de, 16 ile 66 yas¸ arasındakiler<br />
için is¸ piyasası statüsü<br />
Kesin rakam sayısı Yüzdelik<br />
Çalıs¸anlar 2.681.438 75%<br />
I . s¸sizler 118.520 3%<br />
I . s¸ gücünün dıs¸ındakiler 798.346 22%<br />
Toplam 3.598.304 100%<br />
Kaynak: Danimarka I . statistik Enstitüsü<br />
22%<br />
3% 75%<br />
Çalısanlar<br />
.<br />
¸<br />
Issizler<br />
.<br />
Is ¸ gücünün dısındakiler ¸<br />
lerini, lokantalarını, s¸irketlerini is¸letmektedir<br />
ya da tarımla ug˘ras¸maktadır.<br />
Danimarka is¸ piyasası oldukça deg˘is¸ik<br />
dallara ayrılmıs¸tır. Bu yüzden is¸ piyasasına<br />
uygun bazı nitelikler ve beceriler<br />
aranmaktadır. Bu durum, ister temizlik<br />
is¸inde, ister fabrikada, mühendis olarak<br />
ya da isterse yas¸lılar için bir bakım<br />
evinde çalıs¸sın, herkes için geçerlidir.<br />
Kendi dükkânını veya s¸irketini is¸letmek<br />
isteyenler için de geçerlidir bu durum.<br />
Bir eg˘itim sunumuna bas¸lamanız ya da<br />
dog˘rudan bir is¸te çalıs¸manız, daha önce<br />
neler yapabildig˘inize bag˘lıdır. Eg˘er herhangi<br />
bir eg˘itiminiz yoksa, belki sizin<br />
için en gerçekçi seçenek vasıfsız bir is¸te<br />
çalıs¸maya bas¸lamaktır – sizi vasıfsız bir<br />
is¸e hazırlayacak bir kaç kısa kurstan<br />
sonra da çalıs¸maya bas¸lamanız olasıdır.<br />
I . lk buldug˘unuz is¸in maas¸ı belki çok iyi<br />
deg˘ildir. Belki eg˘itim gördüg˘ünüz alanla<br />
ilgisi olmayan, veya çalıs¸mayı düs¸ünmedig˘iniz<br />
bir is¸ kolunda olabilir. Fakat<br />
daha iyi is¸lere kapıların açılmasını<br />
sag˘layacak is¸ piyasası hakkında gerekli<br />
bilgileri sizin ög˘renmenize yararı olabilir<br />
bu is¸in.<br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong>lar için tanıtım programı,<br />
okul ve eg˘itim hakkındaki bölümlerde,<br />
örneg˘in eg˘itim veya is¸letmelerdeki staj<br />
aracılıg˘ı ile yeterliliklerinizi nasıl gelis¸tireceg˘iniz<br />
konusunu ayrıntılı olarak<br />
okuyabilirsiniz.<br />
Çok deg˘is¸ik brans¸lara<br />
ayrılmıs¸ is¸ piyasası<br />
Daha önceki<br />
deneyimleriniz nelerdir?<br />
I . s¸ piyasası hakkında<br />
bilgi edinin<br />
85<br />
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI<br />
86<br />
Aynı is¸ için bir çok kis¸i<br />
bas¸vurur<br />
Vasıflı is¸ gücü eksiklig˘i<br />
Danimarka is¸ piyasası<br />
modeli<br />
Toplu sözles¸me<br />
süreçlerinde barıs¸<br />
yükümlülüg˘ü<br />
Kimsenin is¸ garantisi yoktur. Ve is¸ aramaya<br />
bas¸ladıg˘ınızda, o is¸e bir çok<br />
kis¸inin aday oldug˘unu göreceksiniz.<br />
Herhangi bir eg˘itiminiz yoksa veya Danimarka<br />
dilini bilmiyorsanız, bir is¸ bulmak<br />
özellikle zordur.<br />
Genel is¸sizlik 1990’ların ortalarında %<br />
10’dan 2001 yılında %5’e düs¸tüg˘ü<br />
halde, Danimarka’daki etnik azınlıklar<br />
arasında is¸sizlik oldukça yüksektir. Bu<br />
düs¸üs¸, bugün bir çok is¸ kolunda nitelikli<br />
is¸ gücü eksiklig˘i olması anlamına<br />
gelmektedir. Bu yüzden, Danimarka dilini<br />
bilen ve eg˘itimi olan etnik azınlıklara<br />
mensup <strong>yurttas¸</strong>lar is¸ piyasasında<br />
giderek daha fazla aranmaktadırlar.<br />
Danimarka is¸ piyasası<br />
Danimarka’da ücretliler ve is¸verenler<br />
kendi aralarında, örneg˘in maas¸, çalıs¸ma<br />
saatleri,eg˘itim ve is¸ten çıkarma hakkındaki<br />
kurallar üzerine, gönüllülük temelinde<br />
toplu sözles¸meler yaparlar.Bir dizi<br />
bas¸ka ülkeden farklı olarak, Danimarka’da<br />
bu konular hakkında yasa yapma<br />
geleneg˘i olmamıs¸tır. Bu yüzden “Danimarka<br />
is¸ piyasası modeli” adında bir<br />
kavramdan söz edilmektedir.<br />
Hükümet çok nadir olarak is¸ piyasasındaki<br />
pazarlıklara karıs¸maktadır. Her iki<br />
taraf arasında bir toplu sözles¸me kabul<br />
edildig˘inde, Danimarka is¸ piyasasında<br />
barıs¸ yükümlülüg˘ü bulunur.Bu,s¸u demektir:<br />
toplu sözles¸menin geçerli oldug˘u<br />
süre içerisinde ne grev ne de lokavt olur.<br />
S¸ u anda, Danimarka is¸ piyasasında tam<br />
zamanlı haftalık çalıs¸ma 37 saattir, ve<br />
çalıs¸anların bes¸ haftalık maas¸lı bir tatil<br />
hakkı bulunur. Hem erkekler ve hem de<br />
kadınlar yeni dog˘mus¸ çocuklarına bakmak<br />
için izne ayrılma hakkına sahiptirler.<br />
Çalıs¸ma ortamı kos¸ulları ve çalıs¸ma<br />
güvenlig˘i konusunda sıkı kurallar bulunmaktadır.<br />
Ve onüç yas¸ından küçük<br />
çocuklar evin dıs¸ında çalıs¸amazlar.<br />
Düzenlenmis¸ is¸ piyasası
Çog˘u kis¸i bir<br />
sendikaya üyedir<br />
Düzenli bir durum<br />
sag˘lanır<br />
Dernek özgürlüg˘ü<br />
Sendikalar<br />
Danimarka’da ücretlilerin bir sendikaya<br />
üye olmaları geleneg˘i uzun yıllara<br />
dayanır. Sendikalar, is¸verenler kars¸ısında<br />
is¸çilerin çıkarlarını savunurlar ve makul<br />
maas¸- ve çalıs¸ma kos¸ullarını güvence<br />
altına almaya çalıs¸ırlar.<br />
I . s¸verenler de,is¸veren derneklerinde yüksek<br />
oranda örgütlüdürler. I . s¸verenlerin<br />
çog˘u sendikalarla is¸birlig˘i yapmaya<br />
eg˘ilimlidir. I . s¸verenler, çalıs¸anlarının<br />
is¸yerinde rahat etmelerini ve kendilerini<br />
güvende hissetmelerini bir avantaj<br />
olarak görürler. I . s¸verenler böylelikle,<br />
maas¸ zammı, grev ve çalıs¸ma saatleri<br />
gibi konular söz konusu oldug˘unda,<br />
rahat bir ortamı güvencelemis¸ olurlar.<br />
Danimarka’da dernekles¸me özgürlüg˘ü<br />
bulunmaktadır.Bundan dolayı,bir is¸veren<br />
hiç kimseye bir sendikaya üye olmasını<br />
yasaklayamaz. Bunun tersi de geçerlidir:<br />
meslektas¸larınız sendikaya üye olmanız<br />
için sizi zorlayamaz.I . s¸yerlerinin çog˘unda,<br />
meslektas¸larınız sizden is¸verenlerle toplu<br />
sözles¸me yapmıs¸ olan sendikaya üye<br />
olmanızı beklerler. Aksi takdirde ücretliler,iyi<br />
maas¸- ve is¸ durumlarının güvence<br />
altına alınamayacag˘ından korkarlar.<br />
Hangi sendikada örgütlenmeniz gerektig˘i,<br />
sizin meslek grubunuzu örgütleyen<br />
sendikanın hangisi oldug˘una bag˘lıdır.<br />
Bir sendikaya üye iseniz düzenli aralıklarla<br />
sendika aidatı ödemek zorunlulug˘unuz<br />
vardır.<br />
Eg˘er is¸siz kalırsanız<br />
I . s¸sizlik sigortası hakkınızı aldıktan sonra,<br />
is¸siz kalırsanız, s¸unları yapacaksınız:<br />
• I . kamet ettig˘iniz bölgedeki,‘I . s¸ve I . s¸çi<br />
Bulma Kurumu’na bas¸vuracaksınız.<br />
• Burada is¸siz olarak kayıt olmaktasınız ve<br />
is¸sizlik kasasından alacag˘ınız gündelik<br />
ödence için kullanmanız gereken bir ödence kartı<br />
almaktasınız.<br />
• I . s¸ piyasası için hazır durumda olmak zorundasınız.Yani,<br />
size bir is¸ önerisi sunuldug˘u zaman, bu is¸i hemen kabul<br />
ederek, ertesi gün is¸e bas¸layacak durumda olmalısınız.<br />
• I . s¸sizlik gündelik ödencesi aldıg˘ınız süre içerisinde, siz de<br />
etkin olarak bir is¸ bulmaya çalıs¸acaksınız.<br />
• Eg˘er bu mümkün deg˘ilse,‘I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu’<br />
etkinles¸tirilme sunumu almanızı sag˘lamalıdır, ki burada<br />
kurslar veya bir is¸yerinde staj aracılıg˘ıyla kendi<br />
vasıflarınızı gelis¸tirebilirsiniz.<br />
I . s¸sizlik sigortası<br />
Bir is¸e bas¸ladıg˘ınız zaman bir is¸sizlik<br />
kasasına* yazılmıs¸ olmanız iyi bir<br />
düs¸üncedir. Bu, eg˘er is¸siz kalırsanız size<br />
yardım ve ekonomik destek -is¸sizlik<br />
günlük ödencesi*– alma olanag˘ını sag˘lar.<br />
Sendika aidatıyla is¸sizlik kasasına ödedig˘iniz<br />
parayı vergiden düs¸ürebilirsiniz.<br />
I . s¸siz kalmadan önce, en az bir yıl, bir<br />
is¸sizlik kasasına üye olmanız gerekmektedir<br />
ki, is¸sizlik durumunda, is¸sizlik<br />
günlük ödencesi alabilesiniz.<br />
87<br />
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI<br />
88<br />
Bir çok kimse için is¸<br />
yeri merkezi bir rol<br />
oynamaktadır<br />
I . s¸ yerinde eg˘lence ve alkol<br />
I . s¸ yerinde hayat<br />
Danimarka’daki is¸yerleri arasında çok<br />
büyük farklar bulunmaktadır. Fakat<br />
is¸yerleri arasında ortak olan nokta,<br />
is¸yerlerinin bir çok çalıs¸anın hayatında<br />
önemli bir rol oynadıg˘ıdır. I . yi bir is¸ hayatı,<br />
hos¸ meslektas¸lar ve iyi çalıs¸ma<br />
Çog˘u is¸ yerlerinde, is¸ zamanında alkol içmek yasaktır. Fakat deg˘is¸ik<br />
sosyal etkinliklerde – is¸ zamanından sonra – çog˘u durumlarda alkol<br />
içilmektedir.<br />
Her yıl Noel kutlamaları sırasında, is¸ arkadas¸larının birbirlerine iyi<br />
bir Noel ve iyi bir yıl dilemek için düzenlenen yemekli bir toplantıda<br />
alkollü içecekler içilir.Tıpkı geziler ve eg˘lencelerde oldug˘u gibi.Ve<br />
bazı yerlerde, cuma günleri is¸ bitiminden sonra “mesai sonrası birası”<br />
içmek adet haline gelmis¸tir.<br />
kos¸ulları, yüksek bir hayat kalitesi<br />
sag˘lanmasına katkıda bulunmaktadır.<br />
I . s¸ yerini hos¸ bir yer haline getirmek,<br />
öncelikli olarak is¸çilerin kendi sorumlulug˘undadır.<br />
I . s¸ yerinde kis¸inin çalıs¸ma<br />
arkadas¸larıyla birlikte olması çok<br />
önemli bir s¸eydir.<br />
I . s¸ yerinde sorunlar<br />
I . s¸ yerinde deg˘is¸ik sorunlar ortaya<br />
çıkabilir. Sag˘lık ve güvenlig˘i ilgilendiren<br />
kötü durumlar olabilir. Kötü bir is¸birlig˘i<br />
veya – çok ender durumlarda – dog˘rudan<br />
rahatsız etme, hor görme veya tehditler<br />
de olabilir. Bu tür durumları, dog˘al<br />
olarak, kabul etmememiz gerekir.<br />
Çalıs¸an kis¸iler,bir çok is¸yerinde,is¸verene<br />
kars¸ı kendilerini temsil etmeleri amacıyla<br />
bir çalıs¸anlar temsilcisi* seçmis¸lerdir.<br />
Çalıs¸anlar temsilcisi, sendikanın is¸ yerindeki<br />
temsilcisidir.<br />
Eg˘er is¸ yerinde, sorunlarınız varsa veya<br />
size kötü ya da adaletsiz bir s¸ekilde<br />
davranıldıg˘ını düs¸ünüyorsanız, çalıs¸anlar<br />
temsilcisiyle iletis¸im kurunuz.Çalıs¸anlar<br />
temsilcisi, bu durumda konuyu is¸veren<br />
veya sendikayla görüs¸ür. Bir çalıs¸anlar<br />
temsilcisi için is¸ten atılma durumu söz<br />
konusu olamaz, ve bu yüzden de bas¸kalarının<br />
zorlukla ilgilenebileceg˘i sorunlarla<br />
çalıs¸anlar temsilcisi rahatlıkla<br />
ug˘ras¸abilmektedir. Eg˘er sorunlarınız<br />
varsa, ve çalıs¸tıg˘ınız yerde çalıs¸anlar<br />
temsilcisi yoksa, sendikanıza bas¸vurunuz<br />
-ya da dog˘rudan yönetime gidiniz.<br />
I . s¸ arkadas¸ları ile<br />
önemli birliktelik<br />
Çog˘u çalıs¸anın bir is¸çi<br />
temsilcisi vardır
Güvenlik temsilcisi<br />
çalıs¸ma kos¸ulları<br />
çevresini gözlemler<br />
I . s¸ kazaları<br />
bildirilmelidir<br />
Çog˘u is¸ yerlerinde, çalıs¸anlar bir is¸<br />
güvenlig˘i temsilcisi* de seçerler. I . s¸<br />
güvenlig˘i temsilcisi, çalıs¸ma kos¸ulları<br />
ortamını dikkatlice gözlemler. I . s¸ güvenlig˘i<br />
temsilcisi, çalıs¸anların örneg˘in tehlikeli<br />
makinelerle veya sag˘lıg˘a zararlı<br />
maddelerle, uygun güvenlik malzemeleri<br />
olmaksızın, çalıs¸mamalarını sag˘lamaktadır.<br />
I . s¸ yerinde bir kazaya maruz kalırsanız,<br />
is¸ güvenlig˘i temsilcisi veya is¸veren bunun<br />
I . s¸ Denetleme Kurumu’na* veya I . s¸<br />
Kazaları I . daresi’ne*, bir is¸ kazası<br />
olarak bildirmesini sag˘lamalıdırlar.<br />
Bundan sonra, sizin tazminat alıp<br />
almayacag˘ınız hususu konusunda karar<br />
verilecektir.<br />
Ayrımcılık<br />
Bir is¸yerinde cinsiyet, ırk, deri rengi, din,<br />
politik görüs¸, cinsel tercih, millî, sosyal<br />
ve etnik kökenden dolayı ayrımcılık<br />
yapılması yasaktır.<br />
Bu yasag˘a uyulmazsa,üyesi bulundug˘unuz<br />
sendikaya bas¸vurarak, bu konuda<br />
yardım görebilirsiniz.<br />
Bir is¸ bulmak<br />
Danimarka dilini yeterince bilmiyorsanız,<br />
bir is¸ bulmak zordur. Danimarka<br />
dilini bilmenin ölçütleri meslekten mesleg˘e<br />
göre deg˘is¸mektedir. Fakat vasıfsız<br />
bir is¸ bile, is¸ talimatlarını ve kullanma<br />
kılavuzlarını anlamayı gerektirmektedir.<br />
Bir çok is¸ kolunda is¸gücü eksiklig˘i olsa<br />
da, Danimarka dilini bilenler, bilmeyenlere<br />
oranla daha çabuk bir s¸ekilde is¸<br />
bulurlar.<br />
Çok nitelikli yabancıların çog˘u bile is¸<br />
görüs¸mesine çag˘rılma konusunda sorun<br />
yas¸amaktadır. Ne yazık ki, niteliklerinizi<br />
görebilecek ve deg˘erlendirebilecek bir<br />
is¸veren bulana kadar, is¸ aramaya devam<br />
etmekten bas¸ka yapacak bir s¸ey bulunmuyor.<br />
Bir is¸ bulabilmek için etkin bir s¸ekilde<br />
katkıda bulunmak size kalmıs¸tır. Ve is¸<br />
bulmak için bir çok yol bulunmaktadır:<br />
• Gazetelerin ve meslekî dergilerin is¸<br />
ilanlarına bakınız.<br />
• Çalıs¸mak istedig˘iniz is¸yerine, onların<br />
bir talebi olmasa bile, is¸ olup<br />
olmadıg˘ını sorunuz veya is¸ bas¸vurusunda<br />
bulununuz.<br />
• I . s¸ piyasasında olan dig˘er kis¸ilerle<br />
olan kis¸isel ilis¸kilerinizi kullanınız.<br />
• I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu’nda bilgi ve<br />
yardım talebinde bulunuz.<br />
• Sendikanızdan bilgi ve danıs¸manlık<br />
hizmeti isteyiniz.<br />
• Özel vekil büroları aracılıg˘ı ile is¸ arayınız.<br />
Danimarka dili<br />
bilmek s¸art<br />
Bas¸vuruda bulunmaya<br />
devam ediniz<br />
Bir is¸ bulmanın bir<br />
çok yolu<br />
89<br />
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI<br />
90<br />
Yazılı bas¸vuru<br />
I . s¸ görüs¸mesi<br />
• I . nternet aracılıg˘ıyla is¸ arayınız<br />
(kütüphanelerde internet eris¸imi olanaklıdır).<br />
• Bir gazeteye veya bir internet sitesine<br />
kendiniz ilan verin.<br />
• Vasıflarınızı nasıl gelis¸tirebileceg˘iniz<br />
hakkında, belediyeden veya I . s¸ve I . s¸çi<br />
Bulma Kurumu’ndan danıs¸manlık<br />
hizmeti isteyiniz.<br />
I . s¸ bas¸vurusu ve is¸e alınma<br />
görüs¸mesi<br />
Çog˘u durumlarda bir is¸ için yazılı bir<br />
bas¸vuru göndermeniz istenebilir. I . s¸ v e<br />
I . s¸çi Bulma Kurumu’ndan, belediyeden<br />
veya sendikadan, gerektig˘inde,is¸ bas¸vurusu<br />
yazmanız konusunda yardım alabilirsiniz.<br />
Bir is¸ için görüs¸meye çag˘rıldıg˘ınızda,<br />
genellikle görüs¸me sırasında birden<br />
fazla kis¸i olacaktır. Örneg˘in s¸ef ve<br />
çalıs¸anlardan bir temsilci olabilir.<br />
Görüs¸me boyunca, sizin is¸ için yeterli ve<br />
is¸yerine uygun olup olmadıg˘ınıza dair<br />
bir izlenim edinmeye, dog˘al olarak çalıs¸acaklardır.<br />
I . s¸,is¸yeri ve sizden beklenenler konusunda<br />
ög˘renmek istedig˘iniz konular hakkında<br />
etkin sorular sorarak, görüs¸meyi<br />
siz de deg˘erlendirmeye çalıs¸ınız.<br />
I . s¸e alındıg˘ınız zaman bir çalıs¸ma sözles¸mesi<br />
yapmalısınız. Bu sözles¸me, örneg˘in<br />
s¸u bilgileri içermektedir:<br />
• Maas¸ ve çalıs¸ma saatleri<br />
• Tatil<br />
• I . s¸e gelis¸ saati<br />
• I . s¸i bırakma mühleti<br />
I . s¸verenler as¸ag˘ıda yazılan<br />
s¸eylere önem vermektedir:<br />
• Bir is¸in gerektirdig˘i iyi ve anlas¸ılır bir<br />
s¸ekilde Danimarka dilinin konus¸ulması.<br />
• I . s¸le ilgili çalıs¸ma deneyimi.<br />
• “Curriculum vitae” (“Özgeçmis¸”iniz) ile<br />
birlikte net ve iyi yazılmıs¸ bir is¸ bas¸vuru<br />
belgesi. Özgeçmis¸inizi yazarken, kısaca<br />
eg˘itim geçmis¸inizi, is¸ deneyiminizi,<br />
yas¸ınızı ve ilgi alanlarınızı belirteceksiniz<br />
– ve niteliklerinizi gösteren belgelerin<br />
(örneg˘in diplomalarınızın, kurslara<br />
katılma belgelerinizin ve bonservislerinizin)<br />
kopyalarını ilis¸ikte göndereceksiniz.<br />
I . s¸ bas¸vurusunda, örneg˘in bos¸<br />
zaman ug˘ras¸larınızı, varsa gönüllü olarak<br />
katıldıg˘ınız etkinliklerinizi belirtebilirsiniz.<br />
• Hem kendi bas¸ınıza hem de bas¸kalarıyla<br />
birlikte çalıs¸abilme yeteneg˘i ve isteg˘i.<br />
• Giris¸imcilik zenginlig˘i.<br />
• Esneklik ve yeniliklere kars¸ı açık olmak.<br />
I . s¸e alınma sözles¸mesi
Bir çok yasa ve<br />
kurallar<br />
I . s¸e giris¸meden önce<br />
danıs¸manlık ve rehberlik<br />
hizmeti için bas¸vurunuz<br />
Kendi s¸irketini kurmak<br />
Danimarka toplumunun, giris¸imci ve<br />
kendi is¸letmesini kurmak isteyen insanlara<br />
ihtiyacı bulunmaktadır. Fakat yeni<br />
bir is¸letme kurmak, iyice düs¸ünüp<br />
tas¸ınmayı ve bir çok hazırlıklar yapmayı<br />
gerektirir.Hangi tür is¸letme olursa<br />
olsun, bilinmesi ve uyulması gereken bir<br />
dizi yasa ve kural bulunmaktadır.<br />
I . s¸letme, yerel gümrük- ve vergi müdürlüg˘ü’ne<br />
kaydedilmelidir. Gümrük- ve<br />
vergi müdürlüg˘ü’ne sürekli hesaplar<br />
verilmelidir. Bir restoran için içki ruhsatına<br />
bas¸vurulmalıdır, ve restoranın<br />
mutfag˘ı sag˘lık idaresinin s¸art kos¸tug˘u<br />
kurallara uymalıdır. Lokantanın çalıs¸anları<br />
varsa, bunlar için is¸ kazası sigortası<br />
ve hastalık sigortası yapılmalıdır.<br />
Bu kuralların amacı, <strong>yurttas¸</strong>ları ve<br />
is¸çileri kötü temizlik ortamlarına, is¸<br />
kazalarına ve vergi hilelerine kars¸ı<br />
korumaktır.<br />
Kendi is¸yerinizi kurmaya atılmadan<br />
önce, danıs¸manlık hizmeti almalısınız;<br />
bunun için iyi olanaklar bulunmaktadır.<br />
Örneg˘in belediyenin yerel is¸ bürosundan,<br />
eyalet bünyesinde bir tesis kurma danıs¸manlıg˘ından,<br />
Gümrük ve Vergi Müdürlüg˘ü’nden,I<br />
. s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu’ndan<br />
daha ayrıntılı bilgi için bas¸vuruda<br />
bulunabilirsiniz. I . nternet aracılıg˘ı ile<br />
danıs¸manlık olanakları, yasalar, kurallar,<br />
finans olanakları v.b. hakkında bilgi<br />
alabilirsiniz.<br />
91<br />
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI<br />
92 I . s¸sizler için etkinles¸tirme sunumu<br />
I . s¸ bulamayanlar için<br />
etkinles¸tirme<br />
Danimarka’da kendini geçindirme temeli<br />
olmayanlara, niteliklerini gelis¸tiremeyenlere<br />
ve is¸ piyasasına adım atamamıs¸lara<br />
yardım etmek için, gelis¸mis¸<br />
bir “güvenlik ag˘ı” bulunmaktadır. I . s¸<br />
piyasasına hazır bir durumda bulunuldug˘u<br />
takdirde verilen, tanıtım yardımı*,<br />
pes¸in para yardımı*, veya is¸sizlik gündelik<br />
ödencesi* biçimindeki ekonomik<br />
yardımlar bu çerçeve içerisinde verilmektedir.<br />
Sistem, herkesin yapabildig˘i oranda<br />
kendisini geçindirmesi ilkesine dayanmaktadır.<br />
Bu sistemde, yükümlülüklerle<br />
ve haklar birbirine bag˘lıdır. Eg˘er bir kis¸i<br />
normal bir is¸ bulamıyorsa, ekonomik<br />
destek alabilmek için, toplumun sundug˘u<br />
etkinles¸tirilmeyi kabul etmekle<br />
yükümlüdür. Bu yükümlülüg˘ü savsaklamak<br />
ve yükümlülüg˘ü yeterince yerine<br />
getirmeme durumlarında, örneg˘in<br />
genelde hak sahibi oldug˘unuz ekonomik<br />
yardımların tam veya kısmen elinizden<br />
alınmasıyla cezalandırılabilirsiniz.<br />
Belediyenin etkinles¸tirme<br />
sunumları<br />
Yeni gelen <strong>yurttas¸</strong>ların tanıtım programı<br />
çerçevesinde, belediyeler örneg˘in is¸e<br />
yönelik etkinles¸tirme* sunmalıdırlar.<br />
Kitabın 31. sayfasındaki ‘belediyedeki<br />
yardım ve danıs¸manlık hakkında’ adlı<br />
bölümde, bununla ilgili daha fazla bilgi<br />
alabilirsiniz.<br />
Danimarka’da ilk üç yıldan sonra, bir<br />
kis¸i hâlâ is¸siz ise, yine belediyeden<br />
yardım alabilir. Daha sonra da is¸siz<br />
olma durumu sürüyorsa ve kis¸inin bir<br />
is¸sizlik sigortası yoksa, kis¸i belediyeden<br />
yardım alma hakkına sahiptir.<br />
Etkinles¸tirmeyi, belediye sunmalıdır. Bu<br />
etkinles¸tirilenin, örneg˘in meslekî is¸ kursları<br />
ve s¸irketlerde is¸ denemeleri aracılıg˘ı<br />
ile, bir eg˘itime veya is¸e bas¸lamak<br />
için kendisini yeterli dereceye getirmesini<br />
içermektedir.<br />
Etkinles¸tirme esnasında alınan ekonomik<br />
yardım, etkin bir çaba sarf edilmesine<br />
bag˘lıdır. Bunun için, örneg˘in hastalık<br />
gibi geçerli bir neden olmadan, kurslara<br />
ve staj süreçlerine devamsızlık edilmemelidir.<br />
Etkinles¸tirme esnasında, bir is¸<br />
sunuldug˘unda kabul edilmelidir. Aksi<br />
takdirde tanıtım yardımının veya pes¸in<br />
para yardımının, ya tamamen ya da<br />
kısmen kesilmesi rizikosu bulunmaktadır.<br />
Eg˘itim veya is¸ aracılıg˘ı<br />
ile becerilerini<br />
gelis¸tirmek<br />
Etkin çaba konusunda<br />
öne sürülen s¸art
Sigortalanmıs¸ is¸sizler için<br />
etkinles¸tirilme<br />
Bir is¸sizlik kasasına* üye iseniz (is¸sizlik<br />
sigortası bölümüne bakınız), tekrar is¸siz<br />
kaldıg˘ınızda, bazı s¸artlar öne sürülerek,<br />
etkinles¸tirme sunumu ve ekonomik<br />
yardım alabilirsiniz. Amaç, bir an önce<br />
bir is¸te çalıs¸abilmeniz için kendi becerilerinizi<br />
gelis¸tirmektir.<br />
Sigortalı ve sigortasız is¸sizlerin etkinles¸tirilmesi<br />
arasındaki en büyük fark,<br />
sigortalı is¸sizlerden, belediyenin deg˘il,<br />
fakat I . s¸ v e I . s¸çi Bulma Kurumu’nun<br />
sorumlu olmasıdır.<br />
93<br />
I . S¸ VE I . S¸ PI . YASASI
9 EKONOMI . VE TÜKETI . M
I . dare edilecek bir<br />
çok s¸ey<br />
Elektronik aktarmalar<br />
Hesapların otomatik<br />
olarak ödenmesi<br />
Kis¸isel ekonomiyi düzenleme<br />
Kis¸isel ekonominizde düzenlemeniz<br />
gereken bir çok s¸ey bulunmaktadır. Bir<br />
taraftan maas¸ veya bas¸ka bir geliriniz<br />
bulunmaktadır. Dig˘er taraftan ev kirası,<br />
sıcaklık, elektrik, yiyecek, elbise ve daha<br />
bir çok s¸ey için ödeme yapacaksınız. Ve<br />
aynı zamanda aldıg˘ınız gelirden vergi<br />
ödeyeceksiniz.<br />
Banka hesabı<br />
I . nsanların banka hesaplarına, giderek<br />
daha çok deg˘is¸ik miktarlar, elektronik<br />
olarak aktarılmaktadır. Bu sözgelimi,<br />
maas¸ ödemeleri, pes¸in para yardımı,<br />
çocuk yardımı ve emekli maas¸ı konusunda<br />
geçerlidir. Bu yüzden, çog˘u kis¸inin<br />
bir banka hesabı bulunmaktadır.<br />
Herhangi bir bankaya giderek,bir banka<br />
hesabı açabilirsiniz. Bir banka hesabınız<br />
varsa, faturalarınızın otomatik<br />
olarak, dog˘rudan banka hesabından<br />
ödenmesi konusunda bir anlas¸ma yapabilirsiniz.<br />
Sözgelimi sadece faturaların ödenmesi<br />
amacıyla, bir bütçe-hesabı açtırabilirsiniz.<br />
Ve özel yüksek faiz alınan bir<br />
tasarruf hesabı açtırabilirsiniz.<br />
Danimarka <strong>yurttas¸</strong>ı olmak zorunlulug˘u aranmaz<br />
Bankalar, size borç para vermek için, Danimarka <strong>yurttas¸</strong>ı olmanızı<br />
s¸art kos¸amazlar.<br />
Kredi ile kiralamak veya satın almak için mag˘azalar, Danimarka<br />
<strong>yurttas¸</strong>ı olmanızı s¸art kos¸amazlar. Fakat sizin Danimarka’da sabit bir<br />
gelirinizin ve adresinizin olması s¸artı aranır.<br />
Ödeme kartları<br />
Bankanızın, ekonominizin yeterli oldug˘unu<br />
deg˘erlendirmesinden sonra bir<br />
Dankort* alabilirsiniz. Bu kartı, birçok<br />
yerde ödeme yapmak amacıyla kullanabilirsiniz.<br />
Bir kredi kartı alıp almayacag˘ınızı<br />
da banka deg˘erlendirmektedir.<br />
Bir çok mag˘azanın kendi hesap sistemi<br />
bulunmaktadır. Size, belirli yerlerde<br />
alıs¸veris¸ yaparken kredi verilmesi imkanını<br />
hazırlayan bir hesap kartını çıkarmayı,<br />
böyle bir hesap sistemi bulunan<br />
mag˘azanın kendisi deg˘erlendirmektedir.<br />
Banka borcu ve kredisi<br />
Bir çok banka kendi müs¸terilerine borç<br />
ve kredi vermek ister. Fakat yeterince<br />
istikrarlı bir gelirinizin ve makul bir<br />
ekonominizin olması s¸art olarak kos¸ulmaktadır.<br />
Eg˘er düzensiz geliri olan bir is¸ sahibi<br />
iseniz, kasa kredisi almanız iyi olabilir.<br />
Kasa kredisi, temel bir banka hesabına<br />
bag˘lı, anlas¸malı bir çekim hakkıdır.<br />
Kasa kredisine uygulanan faiz oranının<br />
yüksek oldug˘unu göz önünde bulundurunuz.<br />
Kasa kredisi almak için bankanın,<br />
sizin ekonominizin uygun oldug˘unu<br />
deg˘erlendirmesi gerekmektedir.<br />
Bir borç almanın fiyatı, bankadan bankaya<br />
deg˘is¸mektedir. Ve faizlerin büyüklüg˘ü,almak<br />
istedig˘iniz borç biçimine bag˘lıdır.<br />
Bu nedenle,borcu nereden en ucuza bulabileceg˘inizi<br />
aras¸tırmak faydalı olabilir.<br />
Dankort<br />
Kredi- ve hesap kartı<br />
Makul bir ekonomi<br />
s¸artı<br />
Kasa kredisi<br />
Olanakları aras¸tırınız<br />
95<br />
EKONOMI . VE TÜKETI . M
EKONOMI . VE TÜKETI . M<br />
96<br />
Çevrenize iyi bakınız<br />
Bag˘ımsız danıs¸manlık<br />
hizmeti deg˘ildir<br />
Karmas¸ık ekonomi için<br />
muhasebeci<br />
Ekonomik danıs¸manlık<br />
Bir çok bankada ekonominize dair danıs¸manlık<br />
sunumu alabilirsiniz. Bu, sözgelimi<br />
bir bütçe yapılması – veya deg˘is¸ik<br />
borç alma olanaklarının deg˘erlendirilmesi<br />
konularında olabilir. Örneg˘in<br />
büyük borçların altına girmeden önce,<br />
bizzat kendiniz iyice aras¸tırma yapmalısınız.<br />
Banka, her ne kadar iyi ve nesnel bir<br />
danıs¸manlık hizmetinde bulunsa da, bu<br />
kurumların ticari özel bir s¸irket oldug˘unu<br />
ve bag˘ımsız bir danıs¸man olmadıg˘ını<br />
unutmamalısınız.<br />
Örneg˘in kendi is¸yerinizi is¸letmenizden<br />
dolayı karmas¸ık bir ekonominiz varsa,<br />
bir muhasebeci ile iletis¸im kurmalısınız.<br />
Kredi ile kiralama<br />
ve satın alma<br />
Bir çok mag˘aza, müs¸terilere, özellikle<br />
pahalı es¸yaları kiralamayı sunmaktadır.<br />
Örneg˘in buzdolabı, derin dondurucu,<br />
televizyon ve video kiralanmaktadır.<br />
Bazı mag˘azalar da,es¸yayı krediyle satın<br />
alabilme imkânı sunmaktadır. Böylelikle,<br />
belli bir miktardaki parayı,belli bir faizle<br />
borç almaktasınız aslında. Bu tür durumlarda,<br />
faizin görece olarak yüksek<br />
oldug˘u konusuna dikkat etmelisiniz. Bu<br />
s¸ekilde borçlandıg˘ınız zaman, ayrıca bir<br />
harç için para da ödemeniz gerekmektedir.<br />
Kredi ile belli bir miktarı as¸an kiralama<br />
yapıyorsanız veya bir s¸ey satın alıyorsanız,s¸artları<br />
bildiren bir kontrata imza<br />
atacaksınız. Kontratı tam olarak okumanız<br />
veya içerig˘inin size anlatılması<br />
çok önemlidir. Aksi takdirde hos¸<br />
olmayan sürprizlerle kars¸ılas¸abilirsiniz.<br />
Eg˘er sözles¸me iptal edilirse<br />
Kredi ile satın almak<br />
Sözles¸meyi iyice<br />
gözden geçiriniz<br />
Borcunuzun faizlerini ve taksitlerini ödemiyorsanız, kötü bir ödeyici<br />
olarak kaydedilme rizikosunu tas¸ımaktasınızdır. Bu durumda da, ne<br />
borçlu oldug˘unuz yerden ne de bas¸ka bir yerden yeniden kredi ile<br />
kiralama veya satın alma yapmanız mümkün olmaz.<br />
Eg˘er borç ödenmeden ülke terk edilirse, yeni yerles¸ilen ülkede bulunan<br />
Danimarka s¸irketleriyle anlas¸malı tahsildar s¸irketler tarafından borç<br />
para ilgili kis¸iden alınır.
Özel sigortalar<br />
Seçmek zor<br />
Yasal yükümlülüg˘ü<br />
olan sigortalar<br />
Sigortalar Tüketici hakları<br />
Özel sigortalar aracılıg˘ıyla kendinizi ve<br />
ailenizi koruyabilirsiniz.<br />
Hırsızlıg˘a maruz kaldıg˘ınızda,konutunuz<br />
hasar gördüg˘ünde veya sizi çalıs¸amaz<br />
duruma getiren bir kaza yaptıg˘ınızda,<br />
sigortalıysanız, kaybınıza denk<br />
gelen bir tazminat alırsınız.<br />
En önemlisi bir sorumluluk sigortasıdır.<br />
Bu bas¸ka kis¸ilere veya es¸yalarına<br />
sebep oldug˘unuz zararları kars¸ılamaktadır.<br />
Deg˘is¸ik sigorta s¸irketleri ve sigorta<br />
biçimleri bulunmaktadır. Bunlar hayat<br />
ve kaza- ve sorumluluk sigortalarından,<br />
aile fertleri-, hastalık ve araba sigortalarına<br />
kadar deg˘is¸ik sigortalardır.<br />
S¸ irketlerin, anlas¸ılması zor olabilecek<br />
fiyatları ve s¸artları bulunmaktadır.<br />
Örneg˘in en pahalı olan sigorta her zaman<br />
en iyisi olmayabilir.<br />
Bu anlamda, örneg˘in ne tür sigorta<br />
yardımlarına gereksinim duydug˘unuzu<br />
ve zararınızın ne kadarını kars¸ılaması<br />
gerektig˘ini ve kendi ödeyeceg˘iniz payın<br />
ne kadar oldug˘unu gözden geçireceksiniz.<br />
Bazı sigortaları yaptırma yükümlülüg˘ü<br />
bulunmaktadır. Bir konut sahibi iseniz,<br />
bir yangın sigortanız olmalıdır. Ve bir<br />
köpeg˘iniz, arabanız, motosikletiniz veya<br />
mobiletiniz varsa sorumluluk sigortanız<br />
olmalıdır. Sorumluluk sigortaları<br />
kis¸inin bas¸ka kis¸ilere verdig˘i zararları<br />
kars¸ılamaktadır.<br />
Tüketici olarak, sizin kandırılma durumuna<br />
kars¸ı korunma haklarınız bulunmaktadır.<br />
Örneg˘in hasar görmüs¸ v eya<br />
satıcının anlattıklarıyla ilgisi olmayan<br />
bir es¸yayı deg˘is¸tirme veya tamir ettirme<br />
hakkınız vardır. Es¸yayı satın aldıg˘ınız<br />
tarihten en geç 24 ay içerisinde,<br />
aldıg˘ınız es¸yanın makbuzuyla birlikte,<br />
satıcıya bas¸vurmanız yeterlidir.<br />
24 ay içerisinde s¸ikayet<br />
97<br />
EKONOMI . VE TÜKETI . M
EKONOMI . VE TÜKETI . M<br />
98 Danimarka vergi<br />
sistemi<br />
Eg˘er pis¸man olursanız<br />
I . çindekiler beyanatı ve<br />
tarihleme<br />
Ve es¸yadaki hasara kendinizin neden<br />
olmadıg˘ını da kanıtlamalısınız.<br />
Bir malı satın aldıg˘ınıza pis¸man olduysanız,<br />
bu es¸yayı deg˘is¸tirme hakkınız<br />
bulunmamaktadır. Buna rag˘men bazı<br />
mag˘azalarda bu mümkün olabilmektedir.<br />
Bazı yerlerde verdig˘iniz parayı geri<br />
alabiliyorsunuz. Bazı yerlerde ise<br />
ödedig˘iniz miktar kars¸ılıg˘ı kadar alacaklı<br />
oldug˘unuza dair bir belge verilmekte<br />
veya es¸yayı mag˘azadaki bas¸ka<br />
bir es¸yayla deg˘is¸tirebilmektesiniz.<br />
Satın aldıg˘ınız gıda maddelerinin içerdikleri,ne<br />
zaman üretildig˘i ve son kullanma<br />
tarihi gibi bilgileri ög˘renme hakkınız<br />
bulunmaktadır. Gıda maddelerinin üzerine<br />
bu tür bilgilerin yazılması ve kontrol<br />
edilmesi hakkında bir dizi deg˘is¸ik<br />
düzenlemeler bulunmaktadır. Bu örneg˘in<br />
bir gıda maddesinin ekolojik olarak üretilip<br />
üretilmedig˘i veya alerji testinden geçirilip<br />
geçirilmedig˘inin garantisi olabilir.<br />
S¸ikayet olanakları<br />
Bir mag˘azanın, satıcının veya ustanın size<br />
davranıs¸ının adil olmadıg˘ını düs¸ünüyorsanız,<br />
“Tüketici S¸ikayet Kurulu”na veya özel bir<br />
“S¸ikayet- ve I . tiraz Kurulu”na s¸ikayette bulunabilirsiniz.<br />
S¸ikayette bulunurken, normalde bir miktar<br />
para yatırmanız gerekmektedir. Fakat eg˘er<br />
s¸ikayetinizde siz haklı bulunursanız, ödemis¸<br />
oldug˘unuz parayı geri alırsınız.<br />
Danimarka vergi sistemi bütün s¸ahısların<br />
devlete, eyalete ve belediyeye gelirlerinden<br />
vergi vermeleri biçiminde is¸liyor.<br />
Halk kilisesinin üyeleri, kilise vergisi<br />
vermektedir; ve is¸letmeler is¸letme vergisi<br />
vermektedir.<br />
Gelir vergisi dıs¸ında, dolaylı vergi<br />
olan katma deg˘er vergisini, bir es¸ya veya<br />
hizmet aldıg˘ımız her seferde ödemekteyiz.<br />
Ayrıca benzin, alkol ve tütün gibi<br />
bir dizi tüketim maddesi için harç ödemekteyiz.<br />
Eg˘er ücretli olarak çalıs¸ıyorsanız, gelir<br />
vergisi, maas¸ınızı almadan önce otomatik<br />
olarak kesilir.<br />
Her sene hem gelirlerinizi hem de<br />
varolan masraflarınızı içerecek bir vergi<br />
beyannamesi doldurmak zorundasınız.<br />
Vergi beyannamesi, size Ocak/S¸ ubat<br />
aylarında gönderilmektedir. En geç 1<br />
Mayıs tarihinde bu beyannameyi iade<br />
etmelisiniz.<br />
Bilgiler otomatik olarak verildig˘i<br />
için, vergi daireleri daha önce, özellikle<br />
ücretli çalıs¸anlar hakkındaki bir çok<br />
bilgiye sahiptir.<br />
Vergiden düs¸ürülebilecek olan masraflar,<br />
özel masraflardır. Bunlar, vergi<br />
idarelerinin ödemeniz gereken vergiyi<br />
hesaplamak için baz aldıg˘ı temel gelirinizden<br />
düs¸ürülmektedir.<br />
Bu masraflar, örneg˘in borç faizleri,<br />
sendika aidatı, is¸sizlik sigortası için<br />
ödedig˘iniz masraflar olabilir.<br />
Dog˘rudan ve dolaylı<br />
ödenen vergiler ve harçlar<br />
Vergi ödeme yüzdesi ve<br />
vergi beyannamesi<br />
Vergiden düs¸ürülebilecek<br />
masraf olanakları
Bu masraflar, ayrıca, çocuk nafakası ve<br />
bazı durumlarda is¸e gitmek için harcadıg˘ınız<br />
ulas¸ım masrafları olabilir.<br />
Bunun yanı sıra, hiç bir masrafa bag˘lı<br />
olmayan, özel bir s¸ahsi masraf da<br />
bulunmaktadır.<br />
Vergiden düs¸ürülebilecek masraf miktarı<br />
hakkınız söz konusu oldug˘unda da,<br />
vergi idareleri sizin hakkınızdaki bilgileri<br />
daha önce bilmektedirler. Fakat<br />
gene de çog˘u insanlar için, vergiden<br />
düs¸ürülebilecek masrafları, kendilerinin<br />
is¸aret etmesi gerekmektedir.<br />
Kis¸inin ne kadar vergi ödemesi gerektig˘i,<br />
gelirinin ve servetinin büyüklüg˘üyle<br />
vergiden düs¸ürülebilecek masrafların<br />
miktarına bag˘lıdır. Bundan bas¸ka, ödenecek<br />
verginin yüzdelik oranı belediyeden<br />
belediyeye ve eyaletten eyalete göre<br />
deg˘is¸mektedir.<br />
Vergi sisteminde, kis¸i ne kadar çok para<br />
kazanıyorsa, o kis¸inin vergi ödeme oranı<br />
o denli yüksek olmaktadır. Böyle olmasının<br />
amacı en genis¸ omuzların en ag˘ır yükü<br />
tas¸ıması gerektig˘inin düs¸ünülmesidir.<br />
Refah toplumunu finanse etmek<br />
Danimarka refah modelinin temel tas¸ı,is¸<br />
yapabilecek durumda olan herkesin çalıs¸arak<br />
kendisini ve ailesini geçindirmesi ve bunun yanı<br />
sıra vergi sistemi aracılıg˘ı ile ortak birliktelig˘e<br />
kendi çapında katkı sunması gereklilig˘idir.<br />
Vergilerin amacı, örneg˘in bütün <strong>yurttas¸</strong>lara -az<br />
ya da çok paraları oldug˘una bakılmaksızınmakul<br />
hayat s¸artları sag˘layacak bir hizmet<br />
düzeyinin korunmasıdır.<br />
Vergiler, sözgelimi, sag˘lık kurumlarına, eg˘itime<br />
ve bilimsel aras¸tırmalara, yolların ve demiryollarının<br />
yapılmasına, savunmaya, iyi bir çevre<br />
için yapılan çalıs¸malarla, emeklilik maas¸larının<br />
ödenmesine, pes¸in para yardımlarına ve<br />
deg˘is¸ik nedenlerden ötürü kendi bas¸ının çaresine<br />
bakamayan insanlara özel olarak sunulan<br />
yardım gibi alanlar için kullanılmaktadır.<br />
Verginin miktarı<br />
Vergi ödeme yüzdesi gelir<br />
arttıkça büyümektedir<br />
99<br />
EKONOMI . VE TÜKETI . M
10 KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN
Zengin olanaklar<br />
Kültür bir çok s¸eydir<br />
Bir çok sunum ve<br />
yüksek oranda katılım<br />
Danimarka’nın zengin bir kültür- ve bos¸<br />
zaman yas¸amı bulunmaktadır. Ülkenin<br />
tarihsel kökleri bulunan halkı bilgilendirme<br />
geleneg˘i, dernek yas¸amı, özgürce<br />
düs¸ünme ve özgürce konus¸ma geleneklerinden<br />
kaynaklanmaktadır bu zenginlik.<br />
Kültür yas¸amı, yaratıcı sanat türlerini,<br />
basını ve medyayı, <strong>yurttas¸</strong>ların fikirlerle<br />
ve dinle olan ilgisini ve gündelik yas¸am<br />
alıs¸kanlıklarını içerebilmektedir.<br />
Bir çok kis¸i derneklere veya yarar gözeten<br />
örgütlenmelere üyedir. Bazıları spor<br />
yapmaktadırlar, veya bos¸ zamanlarında<br />
eg˘itim görmektedirler, düzenlenmis¸<br />
turlara çıkmaktadırlar veya halk yüksek<br />
okullarında* kurslara gitmektedirler<br />
(104. sayfada halk bilgilendirilmesi<br />
bölümüne de bakınız)<br />
Bas¸ka sunumlar tiyatro, sinema,<br />
müze ziyaretleri ve sergiler, konferanslar<br />
ve kütüphanelerdir. Bazı etkinlikler<br />
çok pahalıdır. Fakat is¸sizler, emekliler<br />
ve ög˘renciler için bazı durumlarda<br />
indirim söz konusu olabilir.<br />
Çog˘u büyük s¸ehirlerde, turist büroları<br />
bulunmaktadır, burada bölgede<br />
bulunan sanat ve kültür sunumları<br />
hakkında bilgi alınabilir. Bu tür bilgiler<br />
kütüphane veya gazetelerden, dergilerden<br />
ve internet sitesinden de bulunabilir.<br />
Kültürel yas¸amın bir parçası da,<br />
arkadas¸lıklara, toplantılara, eg˘lencelere<br />
ve dog˘um günü kutlamalarına dayalı<br />
gelenekler ve alıs¸kanlıklardır.<br />
Özgürce düs¸ünmek<br />
ve konus¸mak<br />
Medyalar ve kamudaki<br />
tartıs¸malar<br />
Özgürce düs¸ünmek ve konus¸mak,demokrasinin<br />
önemli bir parçasıdır. Bu, kendisini<br />
özgür basın ve kamudaki tartıs¸malar<br />
s¸eklinde de gösterebilmektedir.<br />
Danimarka’daki gündelik yas¸am, birçok<br />
deg˘is¸ik televizyon ve radyo kanalı,<br />
gazeteler ve dergiler ile internet aracılıg˘ı<br />
ile giderek büyüyen iletis¸imden etkilenmektedir.<br />
Zaman içerisinde bu medyaların<br />
bir bölümü, özellikle etnik azınlıklara<br />
da seslenmektedir.<br />
Medya dünyasının büyük bir bölümü<br />
sadece eg˘lenceden olus¸maktadır. Fakat<br />
kültürel, politik ve toplumsal tartıs¸ma<br />
programları da medyalarda büyük çapta<br />
yer almaktadır. Ve özgür tartıs¸ma,<br />
toplumu ilgilendiren sorunlara ve bu<br />
sorunların çözümlenmelerini de odag˘a<br />
almaktadır.<br />
Derneklerin ülkesi Danimarka<br />
Demokrasinin önemli<br />
parçası<br />
Etnik azınlıklara da<br />
seslenen medyalar<br />
Genis¸ medya tablosu<br />
En az iki derneg˘e üye olanların nüfus oranının % 73 düzeyinde oldug˘u<br />
Danimarka, dünyadaki ülkeler arasında, bu konuda ilk sıralarda yer<br />
almaktadır.<br />
Yeni bir <strong>yurttas¸</strong> olarak bas¸ka insanlarla tanıs¸mak isteniliyorsa, dernek<br />
yas¸amına katılmak topluma iyi bir giris¸ kapısı olabilir.<br />
101<br />
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN<br />
102<br />
Özgür basına getirilen<br />
sınırlandırmalar<br />
Sansür uygulanmayan, özgür bir basınımız<br />
bulunmaktadır. Buna rag˘men kamuda<br />
açıklanmasına izin verilmeyen bazı<br />
konular bulunmaktadır.<br />
Örneg˘in medyalar devlet sırlarını<br />
açıklamamalı, iftira içerig˘indeki beyanlarda<br />
bulunmamalı veya as¸ag˘ılayıcı,<br />
ırkçı veya ayrımcı görüs¸leri yayınlamamalı.<br />
Bu dog˘al olarak, bu tür görüs¸lerin<br />
medyalarda ele alınmaması anlamına<br />
gelmiyor. Bu tür konular nesnel veya<br />
tartıs¸ma yaratma temelinde yer almalıdır.<br />
Radyo ve televizyon vergisi<br />
ödenmesi<br />
Danimarka Radyosu ve TV2 kamu hizmeti*<br />
sunan kanallardır. Bu kanalların, bütün halk<br />
kesiminin ilgi alanına girecek, genis¸ ölçüde<br />
radyo- ve televizyon-programı sunma yükümlükleri<br />
bulunmaktadır.<br />
Halk hizmeti medyasının olus¸um temeli, radyo<br />
ve televizyon vergisi* adı da verilen bir radyo ve<br />
televizyon harcıdır. Radyosu ve(ya) televizyonu<br />
olanların hepsi yılda iki defa lisans ödemek<br />
zorundadır. Lisansın miktarını Meclis belirler.<br />
Lisans ödeme kaydı, yeni bir televizyon veya<br />
radyo satın alınan mag˘aza aracılıg˘ı ile yapılır.<br />
Dog˘rudan Danimarka Radyosu’nun ‘Lisans<br />
Bürosu’yla da iletis¸im kurabilirsiniz.
Herkes kendi dininin<br />
vecibelerini serbestçe<br />
yapabilir<br />
Halk kilisesine üyelik<br />
Danimarka’da dinî vecibelerin<br />
uygulanması<br />
Danimarka anayasasında “Yurttas¸ların,<br />
kendi görüs¸leri ile bag˘das¸an bir<br />
biçimde, inandıg˘ı Tanrı’sına tapmak için<br />
topluluklar halinde birles¸me hakkı<br />
vardır” denilmektedir.<br />
Bu yüzden, Danimarka’da herkes,<br />
arzu ettig˘i gibi dinî vecibelerini uygulayabilmektedir.<br />
Bir çok kis¸i ateist<br />
oldug˘u ve tanrısal bir s¸eye inanmadıg˘ı<br />
gibi – birçok deg˘is¸ik dini inanıs¸ da<br />
bulunmakta ve uygulanmaktadır.<br />
Danimarka Halk Kilisesi<br />
Anayasaya göre, Evangelist-Luther’ci*<br />
kilise, Danimarka Halk Kilisesi’dir*.<br />
Devlet tarafından desteklenmekte olan<br />
Halk Kilisesi, genel olarak, toplum<br />
yararına olan bir dizi görevler üstlenmis¸tir.<br />
Örneg˘in dog˘umların, isim vermelerin<br />
ve ölümlerin kaydedilmesi<br />
konusundaki görevleri.<br />
Danimarka halkının çog˘u – yaklas¸ık %<br />
85’i – Halk Kilisesi’ne üyedir. Çog˘u kiliseye,<br />
çocukken vaftiz edilirlerken üye<br />
olmus¸lardır.<br />
Danimarka’ya tas¸ınan bir kis¸i olarak<br />
Halk Kilisesi’ne üye olmak istiyorsanız,<br />
as¸ag˘ıdaki seçenekler söz konusu olabilir:<br />
Danimarka’ya tas¸ınan birisi olarak<br />
halk kilisesinden bas¸ka bir Evangelist-<br />
Luther’ci dinî cemaate mensup oldug˘unuzu<br />
ifade ederseniz, nüfus kütüg˘üne<br />
kaydolacag˘ınız zaman, bundan sonra<br />
halk kilisesine üye olabileceg˘inizi size<br />
belirtebilirler (nüfus kütüg˘ü hakkında,<br />
sayfa 31’daki ‘Belediyede yardım ve<br />
rehberlik’ adlı bölüme bakınız).<br />
Eg˘er vaftiz olmus¸sanız, fakat bu<br />
vaftiz Evangelist-Luther’ci bir dinî<br />
cemaate mensup deg˘ilseniz, ikamet<br />
ettig˘iniz bölgedeki kilisenin rahibine<br />
bas¸vurarak halk kilisesine üye olabilirsiniz.<br />
Vaftiz olmamıs¸ iseniz, kendinizi vaftiz<br />
ettirerek halk kilisesine üye olabilirsiniz.<br />
Halk kilisesine üye olan ve ülkede vergi<br />
yükümlülüg˘ü olan herkes kilise vergisi<br />
ödemek zorundadır. Kilise vergisi<br />
kiliselerin ve mezarlıkların is¸letilebilmesi<br />
amacıyla kullanılmaktadır. Kiliseler,<br />
ibadetler için ve örneg˘in vaftiz,<br />
evlilik ve cenaze törenleri gibi kilisede<br />
yapılabilecek etkinliklerde de kullanılmaktadır.<br />
103<br />
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN<br />
104<br />
150 deg˘is¸ik inanç<br />
cemaati<br />
Onaylanmıs¸ ve kabul<br />
görmüs¸ inanç cemaatleri<br />
Kiliseye üye olmaktan vazgeçmek istiyorsanız,<br />
ikamet ettig˘iniz yerdeki rahibe<br />
bas¸vurarak üyelikten çıkabilirsiniz.<br />
Üyelikten çıkıs¸, nüfus kütüg˘üne altı ay<br />
içerisinde kaydedilmis¸ ise, üyelikten<br />
çıkıs¸ için belirttig˘iniz tarih geçerlidir.<br />
Bas¸ka inanç cemaatleri<br />
Evangelist-Luther’ci* halk kilisesinin<br />
dıs¸ında, Danimarka’da birçok bas¸ka<br />
inanç cemaati de bulunmaktadır. Danimarka’da<br />
150 civarında deg˘is¸ik büyük<br />
veya küçük inanç cemaati bulundug˘u<br />
tahmin edilmektedir.<br />
I . nanç cemaatlerinin rahip, imam,<br />
haham veya Hıristiyan cemaat lideri<br />
gibi kis¸ileri is¸e alma hakları bulunmaktadır.<br />
I . nanç cemaatlerinin, genel planlama<br />
çerçevesindeki kurallar içerisinde,<br />
dini vecibelerin yerine getirilmesi amacıyla,<br />
bina ins¸a etme hakkı bulunmaktadır.<br />
Bunun yanı sıra, mezarlıklarını<br />
olus¸turmak için izin alabilirler. Dini<br />
cemaatler, ayrıca okul is¸letebilir ve<br />
kitap yayınlayabilirler.<br />
Yaklas¸ık 90 kadar inanç cemaati onaylanmıs¸tır,<br />
bunlar arasında I . slam, Budizm<br />
ve Hinduizm de bulunmaktadır. Onaylanmıs¸<br />
denilmesinin nedeni, bu inançlara<br />
mensup din görevlilerinin nikâh kıyma<br />
hakkının bulunması demektir.<br />
Halk kilisesi gibi geçerli belgeleri<br />
çıkarabilmeleri, isim verme veya vaftiz<br />
etme ile nikâh kıyabilmeleri konusunda<br />
11 inanç cemaati, özel bir statü elde<br />
etmis¸tir.<br />
Danimarka’da halka<br />
yönelik bilgilendirme<br />
Halk kütüphaneleri<br />
I . kamet ettig˘iniz bölgedeki belediyede<br />
neler oldug˘unu ög˘renmek istiyorsanız,<br />
kütüphane bas¸lanacak en iyi yerdir.<br />
Kütüphane hizmetleri ücretsizdir ve<br />
çog˘u kütüphanelerin genis¸ sunumları<br />
bulunmaktadır.<br />
Kitap,müzik ve video kasetleri ödünç<br />
alınması dıs¸ında, bir çok kütüphanenin<br />
sergiler,film gösterimleri,çocuk tiyatrosu<br />
ve konferanslar gibi sunumları da bulunmaktadır.<br />
Kütüphanede internet eris¸imi sag˘layabilirsiniz,<br />
gündelik gazeteleri okuyabilirsiniz<br />
veya belirli bilgileri veya<br />
materyalleri bulabilirsiniz.<br />
Büyük kütüphanelerin çog˘unda, yabancı<br />
dilli kis¸ilere, kitap ve dergi bulması<br />
konusunda yardımcı olabilecek bir<br />
kütüphaneci görevlendirilmis¸tir. Eg˘er<br />
kütüphanede aranan materyal bulunamıyorsa,<br />
yaklas¸ık 100 dilde, toplam<br />
140.000 taneden fazla materyali<br />
barındıran, “Halk Kütüphanelerinin<br />
Göçmenler Kütüphanesi”nde istenen<br />
materyal siparis¸ edilir.<br />
Göçmenler Kütüphanesi bas¸ka<br />
kütüphanelere ödünç vermektedir, fakat<br />
kamuya açık bir kütüphane deg˘ildir.<br />
Bos¸ zamanlarda eg˘itim<br />
Danimarka’da insanların bos¸ zamanlarında<br />
kendisini belirli bir meslekte<br />
veya alanda yetkinles¸tirmesi yaygındır.<br />
Örneg˘in dikis¸ dikme, dram sanatları,<br />
dans, müzik, koro s¸arkıcılıg˘ı, elektronik<br />
Kütüphaneden<br />
bas¸layınız<br />
Yabancı dildeki<br />
materyaller<br />
Bos¸ zamanlarınızda<br />
yeni bir s¸eyler<br />
ög˘reniniz
Halk yüksek okulları<br />
Kültürel etkinlikler<br />
bilgi deg˘erlendirme, yemek yapma, dil,<br />
felsefe veya tarih kurslarına katılabilirsiniz.<br />
Halk Yüksek Okulları<br />
1800’lerin ortalarında, bugün Danimarka<br />
toplumunu hâlâ etkileyen, halk aydınlatılması<br />
geleneg˘i ortaya çıkmıs¸tır ve<br />
toplum hakkında, herkesin bilgi sahibi<br />
olmasına özen verilmekteydi. Danimarka<br />
halk yüksek okulunun* temeli, bu<br />
kültürel hareketin bir parçası olarak<br />
atıldı.<br />
Bugün ülke çapında yardım hakkına<br />
sahip olan 87’den fazla halk yüksek<br />
okulu vardır – bunlara genelde sadece<br />
“yüksek okul” deniliyor. Bu okullar<br />
yaratıcı derslerden spora kadar ve<br />
kitabî derslerden daha genel konulara<br />
kadar toplumu aydınlatıcı kurslar sunmaktadırlar.<br />
Halk yüksek okulunun kursları sürdüg˘ü<br />
zaman içerisinde, okulda ikamet etmekte<br />
ve orada yemek yemektesiniz. Orada<br />
kalıs¸ süreniz bir haftadan bir seneye<br />
kadar sürebilir. Eg˘itimin dıs¸ında oradaki<br />
ikamet bir dizi kültürel etkinlig˘in<br />
çerçevesini olus¸turmaktadır – geziler,<br />
eg˘lenceler ve konferans aks¸amları.Yüksek<br />
okulda ikamet etmek istemiyorsanız<br />
veya olanag˘ınız yoksa evinizde yatarak,<br />
sadece gündüzleri bu tür okullara gidebilirsiniz.<br />
Halk yüksek okullarının dıs¸ında, gündüz<br />
yüksek okulları bulunmaktadır.<br />
Yüksek okulu iyi bir bulus¸ma yeridir<br />
Yüksek okullar, Danimarka toplumuna iyi bir giris¸ kapısıdır.Yüksek<br />
okullar açık bir s¸ekilde hem Danimarka kültür mirasını hem de bir<br />
dizi bas¸ka konuların anlas¸ılmasını sag˘lamaktadır.Ve sıradan Danimarka’lılarla<br />
iyi ilis¸ki kurabilmek için iyi bir biçim sunmaktadırlar.<br />
Burada ög˘renciler eg˘itim bittikten sonra<br />
kendi evlerine gitmektedirler.<br />
Aks¸am okulları<br />
Çog˘u kis¸iler de ülkedeki bir çok aks¸am<br />
okullarının* birisinde bos¸ zamanlarında<br />
eg˘itim almaktadırlar. Aks¸am<br />
okullarının çog˘u, özellikle yeni gelen<br />
<strong>yurttas¸</strong>lara yönelik sunumlarda bulunmaktadır.<br />
Kurslar paralıdır, fakat okulların<br />
çog˘u kamudan yardım aldıg˘ı için,ög˘renciler<br />
giderlerin hepsini kendileri ödememektedirler.<br />
Yeni gelenler için<br />
sunumlar<br />
105<br />
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN<br />
106 Dernek yas¸amı<br />
Ortak ilgileri olan<br />
kis¸iler<br />
Genis¸ bir ilgi yelpazesi<br />
Herkes bir dernek<br />
kurabilir<br />
Danimarka’da bos¸ zaman yas¸amın en<br />
tanımlayıcı niteliklerinden biri dernek<br />
kültürüdür.<br />
Bir dernek, bazı insanların ortak<br />
ilgiler çerçevesinde olus¸turdug˘u bir birliktir<br />
– bunlar mesleki, politik, kültürel<br />
veya bas¸ka ilgi alanlarında olabilir.<br />
Sayısız bir çok dernek, örgütlenme ve<br />
kulüp bulunmaktadır. Spor dernekleri,<br />
parti dernekleri, konut dernekleri, sanat<br />
dernekleri, göçmen dernekleri, dini<br />
dernekler ve özel hobileri olan insanlar<br />
için dernekler de bulunmaktadır.<br />
Özürlü, deg˘is¸ik hasta gruplarının,<br />
yas¸lıların ya da es¸cinsellerin yararları<br />
için etkinliklerde bulunan dernekler de<br />
bulunmaktadır. Ve belli bir politik konu<br />
örneg˘in çevre için veya hayvanların<br />
refahı için etkinlik gösteren dernekler<br />
de bulunmaktadır.<br />
Ayrıca, bir konut bölgesine bag˘lı<br />
olan bulus¸ma yerleri, klüpler ve kültür<br />
evleri bulunmaktadır. Buralarda insanlar<br />
kag˘ıt oyunları oynayabilir, tartıs¸malarda<br />
bulunabilir, bir bos¸ zaman<br />
ug˘ras¸ıyla ilgilenebilir veya bir konferans<br />
dinleyebilirler.<br />
Herkesin bir dernek kurma hakkı bulunmaktadır.<br />
Sadece bir toplantı yapmak –<br />
kurucu bir genel kurul toplantısı<br />
yaparak – derneg˘in amacını ve tüzüg˘ünü<br />
kararlas¸tırmak, bir derneg˘in kurulması<br />
için yeterlidir.<br />
Göçmen ve mültecilere özel ilgisi olan<br />
dernekler<br />
Göçmen ve mültecilere özel ilgisi olan 200’den fazla dernek<br />
bulunmaktadır – kültürel dernekler, politik dernekler ve dostluk<br />
dernekleri.<br />
Bunların amacı, göçmen ve mültecilerin kendi aralarındaki ve Danimarka’lılar<br />
ile ilis¸kilerinde bag˘ları güçlendirmektir – aynı zamanda<br />
her iki kesimde bulunan ve kars¸ı taraf hakkında uydurulan hurafe ve<br />
ön yargıları yok etmek de bu derneklerin amacıdır.
Spor kulübü içinde ve<br />
dıs¸ında<br />
Sınırlı ödeme<br />
Ebeveynler yardım<br />
ederler<br />
Spor ve idman<br />
Çog˘u kimse – özellikle çocuklar ve<br />
gençler – bos¸ zamanlarında deg˘is¸ik<br />
biçimlerde spor yapmaktadırlar.<br />
Bazıları,spor klüplerinin üyesi olarak,<br />
örneg˘in futbol, hentbol, tenis, jimnastik<br />
veya yüzme gibi sporları yapabilmektedir.<br />
Bazıları arzu ettikleri zaman yapabilecekleri<br />
paten kayma, kos¸ma gibi<br />
ücretsiz yapabilecekleri spor dallarını<br />
tercih etmektedirler.<br />
Hemen hemen bütün belediyelerde<br />
yararlanabileceg˘iniz spor tesisleri bulunmaktadır<br />
– bazen belirli bir ücret<br />
ödemeniz kars¸ılıg˘ında.<br />
Hemen hemen bütün örgütlü hareket<br />
ve idman biçimleri, üye olunabilecek<br />
dernekler veya örgütler tarafından yürütülmektedir.<br />
Üye olmanın bir masrafı da bulunmaktadır,<br />
fakat bu konuda belediye<br />
destek vermektedir – böylelikle dar bir<br />
geliriniz olsa bile, kullanma ödeneg˘i<br />
ödenemeyecek bir miktar olmaktan<br />
çıkmaktadır.<br />
Ebeveynlerin kendi çocuklarının gönüllü<br />
olarak spor yapmalarını desteklemeleri<br />
dog˘aldır – Ebeveynler aidat ödeyerek,<br />
çocuklarını etkinliklere getirip götürerek,<br />
çocuklarının spor yapmalarına<br />
katkıda bulunurlar.<br />
107<br />
KÜLTÜR VE BOS¸ ZAMAN
11 SAG˘ LIK VE HASTALIK
Tedavi ve koruyucu<br />
önlemler<br />
Yas¸am biçimine bag˘lı<br />
olan hastalıklar<br />
Hayat kalitesinin düs¸mesi<br />
ve büyük giderler<br />
Danimarka sag˘lık sistemi<br />
Danimarka sag˘lık sistemi, hem hastalıkları<br />
önlemeye hem de hastaları tedavi<br />
etmeye önem vermektedir. Hastalıkları<br />
önlemek s¸u anlama gelmektedir:<br />
sag˘lıklı bir yas¸am biçimi nasıl olmalıdır<br />
hakkında özellikle bilgilendirme verilerek,<br />
hastalık rizikosu en aza indirgenmeye<br />
çalıs¸ılmaktadır.Tedavi,bazı insanlar<br />
hastalandıg˘ında veya bir kaza<br />
yaptıklarında, rahatsızlıkları gidermekten<br />
ve iyiles¸tirmekten olus¸maktadır.<br />
Danimarka’da en çok görülen bazı<br />
sıradan hastalıklar kanser, s¸eker hastalıg˘ı,<br />
kalp-damar hastalıkları ve insanların<br />
yas¸am biçimi ile bag˘lantılı olan<br />
bas¸ka hastalıklardır. Bu tür hastalıklar<br />
örneg˘in çok kilolu olmaktan, sigara<br />
içmekten, as¸ırı alkol tüketiminden ve az<br />
hareket etmekten kaynaklanmaktadır.<br />
Bu hastalıklar çog˘u insanın, yas¸am<br />
kalitelerinin düs¸mesine neden olmaktadır,<br />
ve her yıl sag˘lık sistemine milyarlarca<br />
krona mal olmaktadır. Bundan<br />
dolayı yetkililer hastalıkları önlemeye<br />
ve sag˘lıklı yas¸ama bilincinin gelis¸mesine<br />
ag˘ırlık vermektedir. Hastalıkları önlemek,<br />
halka daha fazla meyve ve sebze<br />
yemeyi, daha az yag˘lı yemeyi, daha az<br />
sigara ve içki içmeyi ve daha çok spor<br />
yapmayı ög˘retmeye çalıs¸makla olmaktadır.<br />
Anlatın ve sorun<br />
Çog˘u kis¸i için, sag˘lık ve hastalık konusu, güçlü geleneklerle çok<br />
bag˘lantılı olan hassas ve kis¸isel alanlardır. Bu yüzden, deg˘is¸ik<br />
kültürlerin sag˘lık anlayıs¸ları kars¸ı kars¸ıya geldig˘inde, yanlıs¸<br />
anlas¸ılmalar ve sorunlar çok kolay bir s¸ekilde ortaya çıkabilir.<br />
Özellikle de insanlar birbirlerini anlamakta zorluk çekiyorsa.<br />
Bas¸ka bir dilde kendi arzularınızı ve beklentilerinizi anlatmak<br />
zordur.Ve Danimarka sag˘lık personeli için, tedavi sürecinin hangi<br />
as¸amalardan geçeceg˘ini veya hasta olarak sizin haklarınızı ve -<br />
yükümlülüklerinizi anlatmak zor olabilir.<br />
Bu yüzden, tedavi veya yemek konusundaki isteklerinizi ve<br />
beklentilerinizi anlatmanız çok önemlidir. Dig˘er hastalar göz önünde<br />
tutuldug˘unda ve hijyen açısından, personelin olayları ele alıs¸<br />
biçimine ve size söyledikleri s¸artlara uymaya özen göstermelisiniz.<br />
109<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK
SAG˘ LIK VE HASTALIK<br />
110<br />
Herkesin bir pratisyen<br />
hekimi bulunmaktadır<br />
Hastalık sigortası ve hastaneler<br />
Danimarka’da ikamet eden herkese<br />
pratisyen bir hekim verilmektedir.<br />
Hastalandıg˘ınızda ilk önce bu hekime<br />
bas¸vuracaksınız. Sizin pratisyen hekiminiz,<br />
size hastalıkların önlenmeleri<br />
hakkında tavsiyelerde bulunur ve bir<br />
dizi hastalıg˘ı tedavi eder. Pratisyen<br />
hekiminiz, olası bas¸ka bir tedaviye<br />
gereksinim duyup duymadıg˘ınıza veya<br />
uzman bir doktor tarafından muayene<br />
görüp görmemeniz konusundaki deg˘erlendirmeyi<br />
yapan kis¸idir.<br />
Gereksinim duydug˘unuzda, doktora gitmenizi<br />
veya hastanede tedavi olmanızı<br />
sag˘layan, kamu hastalık sigortası ve<br />
kamu hastane sistemidir. Giderler vergi<br />
aracılıg˘ıyla ödenmektedir ve tedavi<br />
bundan dolayı hasta için ücretsizdir.<br />
Fakat buna kars¸ılık doktor ve hastane<br />
dıs¸ına düs¸en örneg˘in ilaç, gözlük, dis¸<br />
hekimi ve bas¸ka tedavi giderlerinin bir<br />
kısmını kendiniz ödemektesiniz. Kis¸inin<br />
durumuna ve gelirine bag˘lı olan deg˘is¸ik<br />
yardım olanakları bulunmaktadır.<br />
Belediyenizde nüfus kütüg˘üne kayıt<br />
oldug˘unuz zaman, size otomatik olarak<br />
hangi pratisyen hekimi seçmek istedig˘iniz<br />
sorulur – ve bu doktorun örneg˘in<br />
bir erkek veya kadın olması konusu da<br />
sorulur.<br />
Daha sonra size otomatik olarak bir<br />
hastalık sigorta belgesi gönderilir. Bu<br />
sizin isminizin, adresinizin, kis¸i numaranızın<br />
ve pratisyen hekimin adının<br />
yazılı oldug˘u küçük, sarı ve plastik bir<br />
karttır. Hastalık sigorta belgesi, sizin<br />
hastalık sigortasından yardım alma<br />
hakkınızın bulundug˘unun belgesidir.<br />
Doktora, dis¸ hekimine, acil servise veya<br />
hastaneye yatacag˘ınızda, bu kartı<br />
sürekli olarak beraberinizde getirmelisiniz.<br />
Danimarka dıs¸ına yolculuk yaptıg˘ınızda<br />
da beraberinizde götürmelisiniz.<br />
Hastalık sigortası<br />
ödenilen vergiler<br />
tarafından kars¸ılanır<br />
Kis¸inin kendisi tarafından<br />
ödenecek giderler<br />
Serbest doktor seçimi<br />
Hastalık sigorta kartınızı<br />
üzerinizde tas¸ıyınız
Randevu alınız<br />
Muayene, tedavi<br />
veya sevk<br />
Hekim muayenesinin<br />
kapalı oldug˘u<br />
durumlarda<br />
Doktorda<br />
Doktora gideceg˘iniz zaman telefon<br />
açarak zaman ayırtmalısınız. Doktorların<br />
çog˘u hafta içi günlerde saat 8:00<br />
ile16:00 arasında açıktır. Genel olarak<br />
sabah saatlerinde telefon açabilirsiniz.<br />
Telefon açtıktan sonra genelde en geç<br />
bes¸ gün içerisinde bir randevu alabilirsiniz.Fakat<br />
çok halsiz iseniz,doktor<br />
genelde aynı gün içinde sizin için bir<br />
zaman bulabilir.<br />
Doktor sizi muayene eder ve daha sonra<br />
ne yapılması gerektig˘i konusunda karar<br />
verir. Belki ilaç almanız için bir reçete<br />
yazılır. Fakat bütün durumlarda ilaçla<br />
tedavi yöntemine bas¸vurulmaz. Belki<br />
uzman bir doktora, örneg˘in bir cilt doktoruna<br />
veya kadın hastalıkları uzmanına<br />
sevk edilmeniz gerekmektedir.<br />
Sırtınızda rahatsızlık duyuyorsanız,<br />
doktor sizi bir kiropraktöre veya fizik<br />
tedaviye de sevk edebilir. Burada<br />
tedavinin bir bölümünü kendiniz ödemelisiniz.<br />
Doktor sizi muayene veya tedavi görmeniz<br />
için hastaneye de sevk edebilir.<br />
Nöbetçi doktor ve acil yardım<br />
Doktorun muayene zamanı dıs¸ında –<br />
yani hafta içi günlerde saat 16.00’dan<br />
sonra ve hafta sonlarında bütün gün<br />
boyunca ve dinî tatil günlerinde – doktora<br />
ihtiyacınız olursa, nöbetçi doktora<br />
telefon etmelisiniz. Oturdug˘unuz<br />
bölgedeki nöbetçi doktorun telefon<br />
Pratisyen hekiminize gittig˘inizde<br />
• Randevuya zamanında geliniz.<br />
• Gelemiyorsanız, bir an önce arayarak, randevuyu iptal ediniz.<br />
Böylelikle sizin yeriniz bir bas¸kasına verilebilir.<br />
• Doktor acil bir hasta ile mes¸gul olabilir, bu yüzden belirlenen<br />
saatten biraz geç de içeri alınabilirsiniz.<br />
• Yalnız geliniz veya yanınızda en fazla bir kis¸i olsun.<br />
numarasını, örneg˘in oturdug˘unuz bölge<br />
için hazırlanmıs¸ telefon rehberinde<br />
bulabilirsiniz.<br />
Nöbetçi doktora telefon ettig˘inizde,<br />
sizin/hastanın durumu hakkında detaylı<br />
sorular sorulur. Kaza olmus¸ ise, kazanın<br />
ciddiyeti hangi ölçüdedir? Sizin/hastanın<br />
ates¸i var mı? Varsa ne kadardır?<br />
Bu sorulardan yola çıkarak nöbetçi<br />
doktor bir doktorun eve gelmesini – veya<br />
sizin/hastanın nöbetçi doktora veya acil<br />
servise gelmesi gerektig˘i konusunda<br />
karar verir.<br />
Hastanın durumu<br />
hakkında sorular<br />
111<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK
SAG˘ LIK VE HASTALIK<br />
112<br />
Nöbetçi doktoru<br />
sadece gerekli oldug˘u<br />
zaman arayınız<br />
Eg˘er daha hızlı<br />
olacaksa<br />
“Ruhun ag˘rıması”<br />
Sizin/hastanın kis¸i numarası da sorulur.<br />
Nöbetçi doktora sadece, gerekli ise telefon<br />
açınız – veya durumun ne kadar ciddi<br />
oldug˘u konusunda s¸üpheniz varsa,telefon<br />
açınız.<br />
Alarm 112<br />
Acil ve hayati konularda hemen 112 ‘yi<br />
tus¸layarak alarm merkezine telefon<br />
açmalısınız.Örneg˘in nabız damarı kesilmis¸<br />
ise, hasta hava alamıyorsa veya<br />
gög˘sünde s¸iddetli ag˘rılar varsa, alarm<br />
merkezine telefon açmalısınız.<br />
Alarm merkezinde adınız, adresiniz ve<br />
telefon açtıg˘ınız numara istenmektedir.<br />
Daha sonra alarm merkezi bir ambulansın<br />
veya bas¸ka uygun bir yardımın<br />
gönderilmesini sag˘lamaktadır.<br />
Tercümanlık<br />
Kamu idareleri, mesajlarının anlas¸ılmasını<br />
sag˘lamakla yükümlüdür.Bu yüzden,<br />
doktor sizin kendisine ne söyledig˘inizi<br />
anladıg˘ını ve sizin de kendisinin ne<br />
dedig˘ini anladıg˘ınızı güvencelemesi<br />
gerekmektedir.Eg˘er söylenenler tümüyle<br />
anlas¸ılamıyorsa, doktor tercüman<br />
yardımı sag˘lamak zorundadır.<br />
Ruhsal sorunlar<br />
Danimarka’da artık “ruhun ag˘rıması”nın,<br />
bedenin ag˘rımasına neden<br />
oldug˘u genel olarak kabul edilmektedir.<br />
Sırtınızın, midenizin veya bas¸ınızın<br />
ag˘rımasının fiziksel nedeni is¸aret edile-<br />
miyorsa -veya kötü uyuyorsanız- o<br />
zaman doktor bu rahatsızlıkların<br />
nedeninin psikolojik olup olmadıg˘ını<br />
aras¸tırabilir.<br />
Bu durumda, size genel olarak durumunuzun<br />
nasıl oldug˘u sorulabilir.<br />
Örneg˘in endis¸elerinizin çok olup olmadıg˘ı<br />
sorulabilir. Evlilig˘inizde sorunlarınızın<br />
olup olmadıg˘ını sorulabilir. Kendi<br />
ülkenizi ve ailenizi özleyip özlemedig˘iniz<br />
sorulabilir.Veya travma olaylarına<br />
maruz kalıp kalmadıg˘ınız – hapiste<br />
yatıp yatmadıg˘ınız, savas¸ta bulunup<br />
bulunmadıg˘ınız veya size is¸kence edilip<br />
edilmedig˘i gibi sorular sorulabilir.<br />
Doktorun sır saklama yükümlülüg˘ü<br />
bulunmaktadır. Bundan dolayı, sorunlarınızı<br />
güvenerek anlatabilirsiniz. Sizin<br />
anlattıklarınız ne yönetimler ne de<br />
bas¸ka kis¸ilere bildirilir.<br />
Konus¸manın akıs¸ına bag˘lı olarak, doktor<br />
sizin hastalık belirtilerinizin belki<br />
sadece ilaçla tedavi olamayacag˘ı hükmüne<br />
varabilir.I . laçla tedavi yerine,doktor<br />
sizi bir psikolog˘a veya bas¸ka uygun bir<br />
tedaviye sevk edebilir.<br />
Bazı insanlar sorunlarını çözmek için,<br />
ya da örneg˘in bir bos¸anma sonrasını<br />
veya büyük bir acıyı atlatmak için, bir<br />
psikologtan yardım görmektedir.<br />
Sorunlarınız hakkında<br />
soru sorulur<br />
Doktorun sır saklama<br />
yükümlülüg˘ü<br />
bulunmaktadır<br />
Psikolog yardımı
Muayeneler için<br />
program<br />
Çocuk ve aile ilgili<br />
sorular<br />
Kendiniz randevu alınız<br />
Çocuklara ve gençlere yönelik<br />
sag˘lık muayeneleri<br />
Bir çocug˘a, bes¸ haftalıktan 15 yas¸ına<br />
kadar, doktorda oldukça sabit bir program<br />
çerçevesinde, en az dokuz koruyucu<br />
sag˘lık muayenesi sunumu verilmektedir.<br />
Muayenelerin yedisi çocuk okula<br />
bas¸lamadan önce yapılmaktadır.<br />
I . lk muayenede,doktor ailenin genel durumu,<br />
emzirme ve uyku düzeni ile çocug˘un<br />
büyümesi ve rahatı hakkında sorular<br />
sormaktadır. Çocuk çok iyi bir s¸ekilde<br />
muayene edilmekte, ve doktor çocug˘un<br />
yemesi gereken s¸eyler ile çocug˘un en iyi<br />
s¸ekilde nasıl uyarılabileceg˘i konularında<br />
yol göstericilik yapmaktadır.<br />
Daha sonraki muayeneler, çocug˘un<br />
hareket etme yeteneg˘i, duyularının kullanımı,<br />
çocug˘un dilsel gelis¸imi, okul için<br />
olgun olup olmadıg˘ı ile gündelik hayata<br />
dair muayenelerdir.<br />
Muayeneler, çocug˘un gelis¸mesi ve<br />
sag˘lıg˘ı ile ilgili olası sorunların doktor<br />
tarafından fark edilmesini sag˘lamak ve<br />
gereken müdahalelerde bulunulması<br />
amacıyla yapılmaktadır.<br />
Çocug˘un okula bas¸layacag˘ı yas¸a kadar,<br />
sag˘lık muayeneleri için zamanı ebeveynlerin<br />
kendileri ayırtmalıdırlar. Sag˘lık<br />
hems¸iresinin çocug˘u evde ilk ziyaretinde<br />
küçük bir defter verilir, burada örneg˘in<br />
muayenelerin ne zaman önerildig˘i<br />
yazılmaktadır.<br />
As¸ılar<br />
Bütün çocuklar öldürücü olabilecek bir<br />
dizi hastalıg˘a kars¸ı as¸ı olabilirler. As¸ılar<br />
ücretsizdir ve genel olarak koruyucu<br />
sag˘lık muayeneleri ile birlikte yapılmaktadır.<br />
Çocuklar için hazırlanmıs¸ as¸ı programı<br />
difteri, tetanoz, bog˘maca, çocuk felci,<br />
kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve menenjite<br />
kars¸ı yapılan as¸ıları içermektedir.<br />
Ücretsiz as¸ılar<br />
113<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK
SAG˘ LIK VE HASTALIK<br />
114<br />
Yurt dıs¸ı seyahatleri<br />
dolayısıyla yapılan<br />
as¸ılar için ödeme<br />
Kızamıkçıg˘a yakalanmayan ve ona<br />
kars¸ı as¸ı olmayan kadınlar, hamile<br />
olmadan önce as¸ı olmalıdırlar. Hamilelik<br />
esnasında kadın kızamıkçıg˘a yakalanırsa,<br />
özürlü bir çocuk dog˘urma<br />
rizikosu çok büyüktür.<br />
Yurtdıs¸ına yapılacak seyahatler için<br />
yapılan özel as¸ılar, kis¸i tarafından ödenmelidir.<br />
Yas¸ As¸ı programı<br />
3 ay Difteri-tetanoz-bog˘maca-çocuk felci 1, haemophilus gribi<br />
B tipi*<br />
5 ay Difteri-tetanoz-bog˘maca-çocuk felci 2, haemophilus gribi<br />
B tipi*<br />
12 ay Difteri-tetanoz-bog˘maca-çocuk felci 3, haemophilus gribi<br />
B tipi*<br />
15 ay S¸emsiye as¸ı 1 (kızamık, kabakulak, kızamıkçık)<br />
2 yas¸ Çocuk felci s¸ekeri 1**<br />
3 yas¸ Çocuk felci s¸ekeri 2**<br />
4 yas¸ Çocuk felci s¸ekeri 3**<br />
5 yas¸ Difteri-tetanoz 4<br />
12 yas¸ S¸emsiye as¸ı 2 (kızamık, kabakulak, kızamıkçık)<br />
18 yas¸ Kızamıkçık (kadınlar)<br />
* Haemophilus gribi B tipi’nden dolayı meydana gelen menenjit ve<br />
gırtlak kapakçıg˘ı iltihabına kars¸ı.<br />
** 1 Temmuz 2001 tarihinden itibaren 2 yas¸ındakiler, artık çocuk<br />
felci damlalarını almayacaktır, fakat bunun yerine difteri-tetanozbog˘maca-çocuk<br />
felci as¸ısını 5 yas¸ında vurulacaklardır. Çocuk felci<br />
damlalarına bas¸layan daha büyük çocuklar, as¸ılarının 3 ve 4 yas¸ına<br />
muayene bitimine kadar devam edeceklerdir.
Kızların sünnet edilmesi yasaktır<br />
Kızların sünnet edilmesi, organ sakatlıg˘ı sonucunu dog˘uran<br />
ciddi bir durumdur; kızların sünnet edilmesi iltihaplanmalara,<br />
çocuksuzlug˘a, uzun süreli ag˘rılara, ruhsal sorunlara ve bir çok<br />
bas¸ka sag˘lık sorunlarına neden olabilir. Bunun için kızları<br />
sünnet etmek yasaktır ve cezaya tabiî tutulur.<br />
Erkeklerin sünnet edilmesi hususunda özel kurallar geçerlidir.<br />
Bu konuyu pratisyen hekiminize sorabilirsiniz.<br />
115<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK
116<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK<br />
Serbest hastane seçimi<br />
Hastanede<br />
Birden meydana gelen bir kaza veya<br />
durumdan dolayı acil olarak hastaneye<br />
yatırılabilirsiniz. Veya doktorunuzdan<br />
bir sevk sonucu hastanede tedavi<br />
görmek amacıyla yatırılabilirsiniz.<br />
Danimarka’da hastane seçimi serbesttir.<br />
Bazı hastalar belli bir hastaneye gelmeyi<br />
arzu ederler. Bu belki ailelerinin o<br />
bölgeye yakın bir yerde oturmasından<br />
kaynaklanmaktadır – veya tedavi için o<br />
hastanede daha kısa bir bekleme<br />
zamanı vardır. Kendi doktorunuza hangi<br />
hastanede muayene olmak veya yatırılmak<br />
istedig˘inizi belirtmelisiniz.<br />
Hastanelerde odalar bir ile dört hasta<br />
tarafından paylas¸ılabilir s¸ekilde düzenlenmis¸tir.<br />
Kadınlar ve erkekler farklı<br />
odalarda kalırlar.<br />
Doktor ve hems¸ireler her gün hastaları<br />
ziyaret ederler. Doktor hastayı tedavi<br />
eder, muayene ve gerekliyse tedavi için<br />
planlar yapar ve hastaya soru sorma<br />
olanag˘ı sag˘lar.<br />
Yemek ve ziyaret için kurallar<br />
Hastanelerde sabit ziyaret saatleri<br />
bulunmaktadır. Hasta insanların sakin<br />
ve rahat bırakılmaları konusunda da bir<br />
Odaların düzenlenmesi<br />
Hastaları dolas¸mak<br />
Ziyaret zamanında da<br />
– rahat ve sessiz olmak
Yemek, elbise ve hijyeni<br />
hastane sag˘lamaktadır<br />
Yemek için özel istekler<br />
Ebeveynler hasta<br />
çocuklarının yanında<br />
geceleyebilir<br />
beklenmekti bulunmaktadır. Bu yüzden<br />
hastanızın yattıg˘ı bölümde, kaç ziyaretçinin<br />
ziyarette bulunabileceg˘inizi<br />
sorunuz. Ziyaret saatinin dıs¸ında gelmis¸<br />
iseniz daha sessiz olmalısınız. Ve hasta<br />
ayag˘a kalkabiliyorsa, odayı terk ederek,<br />
ziyaretin sürdüg˘ü zamana kadar, ortak<br />
olarak kullanılan odada kalınmalıdır.<br />
Hastane, hastaların yemek yemesine,<br />
elbiselerinin yıkanmasına, banyoya<br />
girmesine veya ihtiyaç duydukları s¸eyler<br />
konusunda yardım görmelerini sag˘lar.<br />
Meyve dıs¸ında, hastaya beraberinizde<br />
yemek getirmemelisiniz, çünkü beraberinizde<br />
getirdig˘iniz yemekler, ziyaret<br />
ettig˘iniz hastanın yemek planında<br />
olmayan s¸eyleri içerebilir.<br />
Hasta olarak yemek konusunda özel<br />
istekleriniz varsa -alerjiniz varsa, et<br />
yemiyorsanız veya sadece domuz eti<br />
yemiyorsanız – bunu personele bildirmelisiniz.Bu<br />
durumda size özel yemek verilir.<br />
Hastanede verilen yemek sadece hastalar<br />
içindir. Bazı hastanelerde, ziyaretçiler<br />
bir kantinde yemek satın alabilirler.<br />
Bas¸ka hastanelerde hastane yemeg˘i için<br />
yemek bileti satın alınabilir.<br />
Hastanede çocuklar<br />
Çog˘u hastaneler, çocukları hastanede<br />
oldug˘unda ebeveynlere geceleme imkanı<br />
sunmaktadırlar. Hasta çocukların ebeveynleri<br />
ziyaret saatleri dıs¸ında hastanede<br />
kalabilirler. Bazı yerlerde ebe-<br />
veynler kendi yemeklerini kendileri ödemek<br />
zorundadırlar.<br />
Ciddi bir hastalıg˘ı olan 14 yas¸ından<br />
küçük bir çocug˘unuz varsa, çocug˘unuzun<br />
hastanede kalmasından dolayı,<br />
çalıs¸ma zamanını azaltmıs¸ veya tamamen<br />
is¸e gitmiyorsanız, is¸veren ve<br />
belediye ile bir anlas¸ma yaparak, kaybedilen<br />
is¸ kazancı için bir miktar para alabilirsiniz.<br />
Ruh hastalıkları hastanesinde<br />
Çok ciddi ruhsal sorunlardan dolayı<br />
gündelik hayatınızda kendi bas¸ınızın<br />
çaresine bakamıyorsanız, doktor size<br />
belki bir ruh hastalıkları hastanesinde<br />
kalmanızı önerebilir. Burada sizinle<br />
konus¸ulur ve muhtemelen ilaç tedavisi<br />
uygulanır. Tedavinin akıs¸ının düzenlenmesine<br />
siz de katılabiliyorsunuz. Ve<br />
sizinle aynı durumda olan insanlarla<br />
kars¸ılas¸abiliyorsunuz. Ruh hastalıkları<br />
hastanelerinin bir çog˘unda hastalar için<br />
tek kis¸ilik odalar bulunmaktadır.<br />
Bir hasta, kendisi ve çevresi için bir<br />
tehdit olus¸turuyorsa, ve hastaneye<br />
gönüllü olarak girmeyi kabul etmiyorsa,<br />
zorla kapalı bir psikiyatri bölümünde<br />
yatırılabilir. Buradaki tedavi açık bir<br />
psikiyatri bölümündekinin aynısıdır.<br />
Aradaki fark, kapalı bölümden hastanın<br />
denetim olmadan orayı terk edememesidir.<br />
I . s¸ kazancı kaybı<br />
ödencesi<br />
Mülakatlar ve ilaçla<br />
tedavi<br />
Zorla hastaneye<br />
yatırılma<br />
117<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK
SAG˘ LIK VE HASTALIK<br />
118<br />
0 ile 18 yas¸ arasındaki<br />
çocuklara ücretsiz dis¸<br />
bakımı<br />
Dis¸ bakımı<br />
Çocuklar ve gençler için dis¸<br />
bakımı<br />
Danimarka’da 0-18 yas¸ arasındaki bütün<br />
çocuklara ücretsiz dis¸ bakımı sunulur.<br />
Bu yas¸ grubundakiler yılda bir veya iki<br />
defa dis¸ hekimine giderler. Burada<br />
dis¸lerine bakılır ve gerekli ise dis¸leri<br />
tedavi edilerek düzeltilir.<br />
Bu etkili önlem Danimarka’daki çocukların<br />
dis¸ sag˘lıg˘ının, dünyanın en iyileri<br />
arasında olması anlamına gelmektedir.<br />
Çog˘u çocukların dis¸lerinde az veya hiç<br />
çürüg˘ü yoktur. Dis¸ düs¸mesi ve dis¸ çekilmesi<br />
çok enderdir.<br />
Çocuk iki yas¸ına girmeden önce, genelde<br />
dis¸ hekimine çag˘rılır. Çocug˘un daha<br />
dis¸leri çıkmamıs¸ olsa da, dis¸ hekimine<br />
gitmek iyi bir fikirdir. Bu s¸ekilde çocuk<br />
dis¸ hekimiyle kars¸ılas¸ır, ve dis¸ klinig˘i<br />
görmüs¸ olur – ebeveynler de çocug˘un<br />
dis¸lerine nasıl bakılacag˘ı konusunda<br />
tavsiyeler alırlar. Her ne kadar süt<br />
dis¸leri çocukluk yıllarında düs¸se de,<br />
gene de çocug˘un ag˘zında bulundug˘u<br />
süre içerisinde, bunlara iyi bakmak<br />
gerekir. Aksi takdirde daha sonra gelen<br />
kalıcı dis¸lere zarar verme rizikosu<br />
bulunmaktadır.<br />
Çog˘u belediyelerde dis¸ hekimi ziyareti<br />
bir okulun bünyesindeki bir klinikte<br />
gerçekles¸ir. Bazı küçük belediyeler, bu<br />
uygulama yerine, özel bir dis¸ hekimi ile<br />
anlas¸ma yapmıs¸lardır. Fakat burada da<br />
çocukların dis¸ bakımı ebeveynler için<br />
ücretsizdir.<br />
Çocuk okula bas¸ladıg˘ında, otomatik<br />
olarak okul aracılıg˘ı ile muayeneye<br />
çag˘ırılır. Dis¸ bakım personeli okula<br />
gelerek çocuklara, dis¸lerine nasıl bakmaları<br />
gerektig˘i konusunda eg˘itim<br />
verirler.<br />
Çocuklar küçük sınıflara gittig˘i zaman<br />
süresince, ebeveynlerin çocuklarını dis¸<br />
hekimine götürmeleri iyi bir fikirdir.<br />
Çocuklar büyüdüg˘ünde kendileri gidebilirler.<br />
Eg˘er büyük tedaviler yapılacaksa,<br />
ebeveynlerin düs¸ünceleri sürekli<br />
alınır.<br />
Süt dis¸lerine de dikkat<br />
ediniz<br />
Okul dis¸ bakımı
Kendi özel doktorunuzu<br />
bulunuz<br />
Yetis¸kinler için dis¸ bakımı<br />
18 yas¸ından büyük olan yetis¸kinler<br />
kendileri, örneg˘in yerel telefon rehberine<br />
bakarak, özel bir dis¸ hekimi bulmalıdırlar.<br />
Muayene ve tedavi ücretini<br />
kendileri ödemek zorundadırlar. Fakat<br />
kamu hastalık sigortası, bir çok tedavi<br />
için belli bir miktar katkıda bulunmaktadır.<br />
Verilen ekonomik yardım, otomatik<br />
olarak faturadan düs¸ülmektedir.<br />
Özel bir hastalık sigortası, kapsamlı<br />
tedaviler veya büyük ameliyatlar<br />
yapılacaksa yardım edebilir.<br />
Rutin olarak dis¸ hekimi ziyareti<br />
Sadece bir sorun oldug˘unda veya dis¸iniz ag˘rıdıg˘ında deg˘il, fakat yılda<br />
yaklas¸ık iki defa dis¸ hekimine rutin halde gitmeniz önerilir. Bu s¸ekilde<br />
örneg˘in,dis¸inizde bir delik olus¸maktaysa zamanında tespit edilir. Bu<br />
durumda da, tedavi çok kapsamlı veya pahalı olmaz.<br />
Randevu alınız<br />
Uzun vadeli tedaviler<br />
için de<br />
Doktora gittig˘iniz zamanki gibi, dis¸<br />
hekimine gideceg˘iniz zaman da, daha<br />
önceden zaman ayırtacaksınız – ve randevulas¸tıg˘ınız<br />
zamanda orada olacaksınız.<br />
Eg˘er dis¸ hekimine düzenli olarak<br />
gidiyorsanız, size otomatik olarak gönderilen<br />
bir mektupla, muayeneye çag˘ırılırsınız.<br />
Bütün tedaviler tek bir dis¸ hekimi ziyareti<br />
ile çözümlenemez. Tedavi, örneg˘in<br />
dis¸ler düzeltilecekse, uzun bir zamana<br />
yayılabilir. Tedavi bitmeden, tedaviyi<br />
durdurmamak önemlidir. Aksi takdirde<br />
sorunların öncekinden daha büyük<br />
olmasına neden olunabilir.<br />
Belediyeler dis¸ hekimine kendi bas¸ına<br />
gidemeyecek kis¸ilere dis¸ bakımı konusunda<br />
yardımcı olmak zorundadır. Bu<br />
kis¸iler genel olarak yas¸lı veya as¸ırı derecede<br />
özürlü olan kis¸ilerdir. Bu tür hallerde<br />
hastanın kendisi giderlerin çok az<br />
bir bölümünü ödemelidir.<br />
Acil dis¸ hekimi yardımı<br />
Dis¸ hekimi muayenehanesinin açık<br />
olmadıg˘ı saatlerde, aniden ve s¸iddetli<br />
bir dis¸ ag˘rısıyla kars¸ılas¸tıg˘ınızda, genel<br />
olarak yakınlarda bulunan, nöbetçi bir<br />
dis¸ hekimi vardır. Telefon numarasını<br />
yerel telefon rehberinde bulabilirsiniz.<br />
Özel dis¸ bakımı<br />
119<br />
SAG˘ LIK VE HASTALIK
SAG˘ LIK VE HASTALIK<br />
120 I . laç<br />
Sadece onaylanmıs¸ ilaç<br />
Reçeteli ve reçetesiz<br />
Bir ilaç, Danimarka’da sadece piyasaya<br />
sürülme ruhsatı alındıysa pazarlanabilir,<br />
bu ruhsat ya Avrupa Komisyonu<br />
veya Danimarka’daki I . laç Müdürlüg˘ü<br />
tarafından verilmektedir.<br />
Danimarka’da reçeteyle satılan ilaçlar<br />
ve reçetesiz satılan ilaçlar arasında<br />
ayrım yapılmaktadır. Reçeteyle satılan<br />
ilaçlar eczanede sadece doktorun önerisi<br />
(reçete) üzerine verilir. Reçetesiz<br />
satılan ilaçlar ise herhangi bir doktor<br />
önerisi (reçete) gerektirmez. Reçetesiz<br />
alınabilecek ilaçları, eczaneden satın<br />
almak mümkündür. Ayrıca reçetesiz<br />
satılan ilaçları satma onayı almıs¸ parfümerilerde<br />
veya süper marketlerde bu<br />
türden bazı ilaçları satın almanız<br />
mümkündür – örneg˘in hafif ag˘rılara,<br />
bog˘az ag˘rılarına ve öksürüg˘e kars¸ı kullanılacak<br />
ilaçlar ve sigarayı bırakmak<br />
için kullanılan s¸eyler gibi.<br />
Eczanelerde satılan ilaçlar devlet<br />
çapında aynı fiyattan satılmalıdır.<br />
Bazı ilaçların satın alımında kamu<br />
hastalık sigortası yardım etmektedir.<br />
Bu, hasta olundug˘unda ve ilaca gereksinim<br />
duyuldug˘unda ekonomik bir yük<br />
olmamasını sag˘lamak içindir. Yardımın<br />
miktarı bir yıllık süreç içerisinde kis¸inin<br />
yardımla aldıg˘ı ilaç tüketimine bag˘lıdır.<br />
I . laç yardımı hakkında ayrıntılı bilgi<br />
almak istiyorsanız kendi doktorunuza<br />
veya eczaneye soru sorabilirsiniz.<br />
I . laç için yardım
12 GELENEK VE GÖRENEKLER
Kutsal günler, özel günler ve<br />
bayramlar<br />
Bir yıl içerisinde bir dizi kutsal ve özel<br />
tatil günleri vardır. Bu çocukların<br />
okullarının tatil olması, çog˘u yetis¸kinlerin<br />
is¸yerinden izinli olması ve<br />
mag˘azaların kısmen veya tamamen<br />
kapalı olması ile belli olur. Kutsal günlerde<br />
halk kilisesinde dini ayinler yapılır.<br />
En önemli kutsal günler üç büyük<br />
bayramla birlikte kutlanmaktadır, bunlar<br />
I . sa’nın dog˘us¸u yani Noel, I . sa’nın<br />
çarmıha gerilmesinin, ölümünün ve<br />
dirilis¸inin merkezde oldug˘u Paskalya ile<br />
Kutsal Ruh adına yapılan Pantekot Yortusu’dur.<br />
Bayramlara bag˘lı olan bir çok<br />
gelenek vardır, Noel’e de büyük önem<br />
verilmektedir, ve çog˘u için bayramlar<br />
aile, akraba ve arkadas¸larla beraber<br />
olmak için iyi bir vesiledir.<br />
Dig˘er kutsal günler as¸ag˘ıdakilerdir:<br />
• Yılbas¸ı günü, 1 Ocak<br />
• Büyük dua günü, yıllar önce bir dizi<br />
ibadet günlerinin birles¸tirilmesinden<br />
olus¸turulmus¸tur.<br />
• I . sa’nın gög˘e yükselis¸ günü: bu günde<br />
Hıristiyanlar I . sa’nın gög˘e yükselis¸ini<br />
kutlarlar.<br />
En önemli özel günler s¸unlardır:<br />
• 1 Mayıs, I . s¸çi hareketinin uluslararası<br />
mücadele günü.<br />
• 5 Haziran, Anayasa günü, bu günde<br />
Danimarka Kraliyeti’nin Anayasası<br />
kutlanmaktadır. Danimarka ilk<br />
anayasasını 1849’da kabul etmis¸tir.<br />
Noel<br />
Noel aks¸amı 24 Aralık’tır; o gün aileler toplanır, birlikte yemek yer ve<br />
birbirlerine hediye verirler. Çog˘u kimse, Noel ag˘acının etrafında dans<br />
eder, bu süslenmis¸ ve en yukarısına bir yıldız konulmus¸ bir çam<br />
ag˘acıdır. Noel ilahileri ve türküleri söylenir. Bir çok kimse kiliseye Noel<br />
Ayini’ne gider.<br />
Caddelerde ve mag˘azalarda Noel çok daha önceden, Kasım ayında<br />
bas¸lamaktadır. Çam, kalp, melekler ve Noel perileri ile süslenir. Aralık<br />
ayında is¸yerlerinde Noel yemekleri verilir ve çocuklar kres¸lerde, bos¸<br />
zaman evlerinde ve okullarda Noel hediyeleri ve Noel süsü yaparlar.<br />
Çog˘u çocukların bir Noel takvimi vardır; televizyon kanalları da Noel<br />
takvimi programlarını 1 Aralık’la 24 Aralık tarihleri arasında<br />
yayınlarlar.<br />
Birinci ve ikinci Noel günü diye adlandırılan 25 ve 26 Aralık’ta çog˘u<br />
aileler Noel yemeg˘i etrafında toplanırlar.<br />
123<br />
GELENEK VE GÖRENEKLER
124<br />
GELENEK VE GÖRENEKLER<br />
Paskalya ve Pantekot Yortusu<br />
Eg˘lence ve toplantılar<br />
Danimarka’da çok deg˘is¸ik gerekçelerle<br />
eg˘lence yapılmaktadır: evlilik, vaftiz,<br />
çocug˘un kilise cemaatine kabul ayini,<br />
dog˘um günleri ve bayramlar dolayısıyla.<br />
Yeni bir konut alındıg˘ında, bir eg˘itim<br />
tamamlandıg˘ında,seyahate çıkılacag˘ında<br />
– veya kis¸inin canı istedig˘inde eg˘lence<br />
partisi düzenlenebilir.<br />
Bu durumda kis¸inin arkadas¸ları,<br />
ailesi veya meslektas¸ları yemek yemeye<br />
ve içki içmeye davet edilir – ve bazen de<br />
geç saatlere kadar dans edilir.<br />
Eg˘lenceye veya yemeg˘e davet edildig˘inizde<br />
ev sahibine beraberinizde götürmek<br />
amacıyla küçük bir hediye almanız<br />
iyi bir fikirdir. Bir s¸is¸e s¸arap, bir buket<br />
çiçek, çikolata veya bas¸ka bir s¸ey.<br />
Dog˘um gününe davet edilmis¸ iseniz, bir<br />
hediye almanız beklenir.<br />
Paskalya Yortusu her sene ya Mart ya da Nisan ayında ve Pantekot<br />
Yortusu ise Mayıs ya da Haziran ayına denk düs¸mektedir.<br />
Hıristiyanların, I . sa’nın dirilis¸ini kutlama geleneg˘inin yanı sıra,<br />
insanlar Paskalya Yortusu’nda birbirlerine Paskalya yumurtası<br />
verirler. Genellikle çikolatadan yapılmıs¸tır yumurtalar.Yumurtalar<br />
eski bir verimlilik simgesidir. Pantekot Yortusu’nda bazı kis¸ilerin,<br />
erken kalkıp günes¸in “dansını” seyredip ve Pantekot Yortusu yemeg˘i<br />
yemesi, örneg˘in ormana bir yemek sepetini götürerek yemek yemesi<br />
gibi, bir geleneg˘i vardır.<br />
Çocuk dog˘um günleri<br />
Çocuk yuvalarındaki veya okul yas¸ındaki<br />
çocukların ebeveynleri çocug˘un<br />
arkadas¸larını veya sınıf arkadas¸larını<br />
çocuk dog˘um gününe davet ederler.<br />
Bazıları sadece kızları veya erkekleri<br />
davet etmektedir. Yas¸ pasta, pog˘aça ve<br />
kakao veya mes¸rubat ayrıca dog˘um<br />
günü s¸arkıları söylemek ve ortak oyun<br />
oynamak Danimarka’da geleneksel<br />
çocuk dog˘um gününün bir parçasıdır.<br />
Dog˘um gününe davet edilen çocukların<br />
dog˘um günü olan çocug˘a hediye getirmeleri<br />
beklenir. Hediyenin ne olması ve<br />
büyüklüg˘ü konusunda s¸üphe duyuyorsanız,<br />
dig˘er çocukların ebeveynlerine<br />
sorabilirsiniz.<br />
Mizah ve kara mizah<br />
Danimarka’da mizah, birlikte olmanın<br />
önemli biçimlerinden biridir. Ve çog˘u da<br />
kara mizahtan yararlanmaktadır. Bu da<br />
is¸yerlerinde kullanılan üslubun bazen<br />
çok “sert” sanılabileceg˘i anlamına<br />
gelmektedir. I . nsanlar birbirlerine çok<br />
kaba gelebilecek s¸ekilde hitap edebilirler,<br />
ortama yeni gelmis¸ birisi olarak<br />
böyle konus¸ulmasından ürkebilirsiniz.<br />
Fakat sıklıkla bu sadece samimi<br />
arkadas¸ ve birbirine saygılı olundug˘unun<br />
bir göstergesidir, her ne kadar insanlar<br />
birbirleriyle biraz dalga geçiyor olsa<br />
bile.<br />
Zaman<br />
Danimarkalılar sözcüg˘ün tam anlamıyla<br />
“saat ile” yas¸amaktadırlar. Danimar-
kalılar sizin zamanında randevulara<br />
gelmenizi beklerler, bu ne randevu<br />
saatinden önce ne de sonra olmalıdır.Bu<br />
kural hem is¸ randevuları için hem de<br />
özel randevular için geçerlidir – bu aynı<br />
zamanda doktor, dis¸ hekimi ve kamu<br />
idarelerinin randevuları için de geçerlidir.<br />
I . yi bir gerekçe olmadan geç gelmek<br />
– veya tümden gelmemek – gözden<br />
düs¸menin en garantili yoludur.<br />
Alkol ve araba kullanımı<br />
Çok alkol içtig˘inizde araba kullanmak<br />
yasaktır – ve sosyal açıdan kabul edilemez<br />
bir durumdur. Araba veya motorsiklet<br />
kullanıldıg˘ında 0,5 promilden<br />
daha fazla alkolün kanınızda bulunması<br />
yasaktır.<br />
Danimarka’lılar ve Dannebrog<br />
Bir efsaneye göre, Danimarka bayrag˘ı Dannebrog, bir muharebe<br />
esnasında, Estonya’da 15 Haziran 1219’da gökyüzünden düs¸müs¸tür.<br />
Kamu idareleri ve özel kis¸iler, özel günlerde bayrak asmaktadırlar.<br />
Bunlar kutsal günler, Kraliyet Ailesi mensuplarının dog˘um günleri ve<br />
örneg˘in Anayasa Günü olan 5 Haziran gibi ulusal özel günlerde.<br />
Ayrıca Dannebrog, Danimarkalılar tarafından resmi olmayan<br />
etkinliklerde de kullanılmaktadır. Örneg˘in dog˘um günlerinde ve<br />
jübilelerde masada bayrak bulunur.Ve çog˘u Noel ag˘acında ve Noel<br />
süslemeleri dolayısiyla caddelerde ve mag˘azalarda da bayrak<br />
asılmaktadır.<br />
Bayrag˘ın bu kadar çok kullanılması eski bir gelenektir ve<br />
Danimarka’lıların çok milliyetçi oldukları anlamına gelmiyor.<br />
125<br />
GELENEK VE GÖRENEKLER
126<br />
GELENEK VE GÖRENEKLER<br />
Beden ve seks<br />
Hos¸lanılsa da, hos¸lanılmasa da toplumun<br />
bir çok yerinde çıplaklık ve seks ile<br />
kars¸ılas¸ılmaktadır. Gazeteler seks ve<br />
birliktelik hakkında bölümler yayınlamaktadır;<br />
ve reklamlarda insan bedeni<br />
sergilenmektedir.<br />
Bu, cinsel yas¸ama özgür bir bakıs¸ı<br />
beraberinde getiren toplumsal bir gelis¸menin<br />
ifadesidir. Son on yıllar içerisinde<br />
yeni birliktelik biçimleri ortaya çıkmıs¸tır;<br />
kis¸i kendi bedeni üzerinde söz sahibi<br />
olma konusunda daha fazla özgür<br />
olmus¸tur, ve örneg˘in es¸cinseller için<br />
daha uygun kos¸ullar olus¸mus¸tur. Burada,<br />
sorumluluk içerisinde özgürlükten<br />
söz edilmektedir. Bir bas¸ka anlatımla,<br />
ne yapıp yapmama konusunda sınırlar<br />
bulunmaktadır.15 yas¸ından küçük birisi<br />
ile cinsel ilis¸ki kurmak cezaya tabiî<br />
tutulur, ve kimse bas¸kasını istemedig˘i<br />
bir s¸eyi yapmak için zorlayamaz.<br />
Kis¸ilerin birbirlerinin kis¸isel ve cinsel<br />
sınırlarına saygı duymaları çıkıs¸<br />
noktasıdır.<br />
Örneg˘in insanların yarı çıplak veya<br />
çıplak olarak parkta ve deniz kenarında<br />
günes¸lenmesi veya yüzmesi, cinsel ilis¸ki<br />
kurulması için bir çag˘rı deg˘ildir. Aynı<br />
zamanda moda olan beden sinyalleri de<br />
cinsel ilis¸ki davetiyesi olarak algılanmamalıdır.<br />
Cinsel tacizler polise ihbar edilmelidir<br />
ki, bu s¸ekilde suçlu veya suçlulara<br />
hukukî kovus¸turmalar bas¸latılabilsin.<br />
Danimarka toplumundaki gençlerin ne<br />
zaman etkin cinsel bir yas¸ama bas¸ladıkları<br />
kis¸iden kis¸iye göre deg˘is¸mektedir.<br />
Fakat genç bir kis¸inin sevgilisinin<br />
olması dog˘aldır; ve sevgili ilis¸kilerinin<br />
çog˘u kars¸ılıklı sempati ve saygıya dayanmaktadır.
128<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER<br />
Bazı pratik bilgiler<br />
Alarm<br />
Kaza, yangın, saldırı ve akut hastalıklar<br />
gibi acil ve hayatî tehlike durumlarında:<br />
112’ye telefon açmalısınız.<br />
Bankalar<br />
Bankalar, pazartesi, salı, çars¸amba ve<br />
cuma günleri, normal olarak saat<br />
10’dan 16’ya kadar açıktır. Bankaların<br />
çog˘u, pers¸embe günleri daha uzun<br />
zaman açıktır, yani saat 10’dan 17.30<br />
veya 18.00’e kadar. Bankaların çog˘unda<br />
bankamatikler bulunmaktadır, bu makineler<br />
aracılıg˘ıyla Dankort ve kredi kartı<br />
kullanılarak para çekmeniz mümkündür.<br />
Butikler<br />
Bütün butikler, pazartesi günleri saat<br />
6’dan cumartesi günleri saat 17’ye<br />
kadar bütün gün boyunca açık olabilir.<br />
Ayrıca butikler yılda en fazla dört defa<br />
pazar günleri açık olabilir. Özellikle<br />
yiyecek, içecek ve bas¸ka gündelik gıda<br />
maddeleri satan dükkanlar, yılın bütün<br />
pazar günleri açık olabilir.<br />
Sözgelimi elbise mag˘azaları gibi<br />
küçük mag˘azalar,genelde pazartesi günlerinden<br />
pers¸embe günlerine kadar saat<br />
10 ile 18 arası açıktır.Cuma günleri daha<br />
geç,cumartesi günleri de daha erkenden<br />
kapatılmaktadırlar. Çog˘u büyük süpermarketler<br />
veya çok büyük mag˘azalar,<br />
sabahları saat 8 veya 9’dan, aks¸amları<br />
saat 20 veya 21’e kadar açıktır.<br />
Devlet ofisleri<br />
Çog˘u devlet ofislerine belirli saatler<br />
arasında telefon açılabilir, ve kis¸isel<br />
bas¸vuru için de belli zaman aralıkları<br />
bulunmaktadır. Çog˘u devlet ofisleri<br />
pers¸embe günleri daha uzun zaman<br />
açıktır, ve cuma günleri daha erkenden<br />
kapanmaktadırlar. Belediyeler, eyaletler<br />
ve bakanlıklar gibi idarelerin kendi<br />
internet sitelerinde bu kurumlar hakkında<br />
bilgiler bulunmaktadır, ve<br />
is¸lerinizi kendinizin yapabilmesi için bu<br />
sitelerde olanaklar bulunmaktadır.<br />
Daha fazla bilgi almak istiyorsanız,kendi<br />
belediyenize veya www.danmark.dk<br />
adlı internet sitesine bakınız.<br />
Eczaneler<br />
Eczanelerde hafta içi günlerde, gündüz<br />
saatleri içerisinde yani 9.00 ile 17.30<br />
arasında reçeteli ve reçetesiz satılan<br />
ilaçları alabilirsiniz. Cumartesi günleri<br />
bir çok eczane saat 13.00 veya 14.00<br />
sularında kapanmaktadır. Bunun dıs¸ında,<br />
reçetesiz ilaç satılan bas¸ka yerler bulunmaktadır.<br />
Bunlar reçetesiz satılan<br />
ilaçları normal açılıs¸ saatlerinde satmaktadırlar.<br />
Aynı zamanda reçeteyi<br />
sizin adınıza bir eczaneden siparis¸<br />
etmektedirler. Bir dizi süpermarket veya<br />
benzin istasyonları, örneg˘in ag˘rı kesici<br />
ve öksürük kesici ilaçlar gibi reçetesiz<br />
satılan ilaçları da satmaktadırlar.<br />
Eczaneler sıra ile nöbetçi eczane<br />
olarak, tüm gün açık olmaktadır. Hangi<br />
eczanelerin, nöbetçi eczane oldug˘unu en<br />
yakınınızdaki eczaneye telefon ederek
veya www.sundhed.dk internet sitesine<br />
bakarak ög˘renebilirsiniz.<br />
Açılıs¸ saatinin dıs¸ında ilaç satın<br />
almak istedig˘inizde, ilaç parası dıs¸ında,<br />
ayrıca bir ücret ödeyeceksiniz.<br />
Kamu trafig˘i<br />
Danimarka’da, hem ülke çapında hem<br />
de yerel bölge çapında, gelis¸mis¸ bir<br />
kamu trafik ag˘ı bulunmaktadır. Hem<br />
otobüslere hem de trenlere binmek için<br />
aylık kart veya iskonto kartı satın<br />
almak mümkündür. Daha fazla bilgi<br />
edinmek istiyorsanız, tren istasyonlarına<br />
veya otobüs terminallerine veya<br />
belediyenize sorabilirsiniz. Veya www.rejseplanen.dk<br />
adlı internet sitesine<br />
bakabilirsiniz.<br />
Kütüphaneler<br />
Bütün belediyelerde, bedava kitap, cd, ve<br />
video filmi ödünç alabileceg˘iniz kütüphaneler<br />
bulunmaktadır. Kütüphanelerde<br />
internet eris¸imi sag˘layabilirsiniz.<br />
Ana kütüphanelerin çog˘u, hafta içi<br />
günlerde saat 10 ile 19 arası açıktır.<br />
Fakat cumartesi günleri sadece saat<br />
10’dan 13’e kadar veya 14’e kadar<br />
açıktır. Kütüphanelerin bas¸ka yerlerde<br />
küçük s¸ubeleri bulunmaktadır, ve<br />
s¸ubelerin açılıs¸ saatleri genel olarak<br />
daha kısadır. Bu konuyu belediyenize<br />
sorabilirsiniz.<br />
Müzeler<br />
Ülke çapında yaklas¸ık 300 müze bulunmaktadır.<br />
Bunların yarısı devlet müze-<br />
leridir veya devletten yardım alan<br />
müzelerdir. Çog˘u yerlerde giris¸ için<br />
ödeme yapılır, fakat çocuklar için çog˘u<br />
bedavadır, ve örneg˘in Ulusal Müze ve<br />
Devlet Sanat Müzesi gibi bazı devlet<br />
müzelerinde çars¸amba günleri ücretsiz<br />
giris¸ söz konusudur.<br />
Posta<br />
Bazı bakkallar pul satmaktadır, fakat<br />
pul genel olarak postanelerin hepsinde<br />
satılmaktadır. Postaneler hem yurtiçine<br />
hem de yurtdıs¸ına gönderilen mektupların,<br />
paketlerin ve ödemelerin ulas¸tırılmasını<br />
sag˘lamaktadırlar. Bölgenizdeki<br />
postanede adresiniz deg˘is¸mis¸se,<br />
bunu bildirebilirsiniz ve bir tas¸ınma<br />
dosyası edinebilirsiniz. Ayrıca postanelerde<br />
örneg˘in tiyatro gösterimleri, konserler<br />
ve spor etkinlikleri için bilet<br />
siparis¸inde bulunabilirsiniz.<br />
Yerel postanelerin deg˘is¸ik açılıs¸<br />
saatleri vardır, ancak postanelerin çog˘u<br />
normal günler içerisinde saat 9.30 ile<br />
17 arası açıktır. Postaneler, pers¸embe<br />
günleri saat 17.30’a kadar, ve cumartesi<br />
günleri de saat 13’e kadar açıktır.<br />
Bütün postanelerin açılıs¸ ve kapanıs¸<br />
saatlerini www.postdanmark.dk adlı<br />
internet sitesinde görebilirsiniz.<br />
Konut bölgelerinin hepsinin yakınında<br />
bulunan kırmızı posta kutularına,<br />
hem yurtiçine hem de yurtdıs¸ına göndermek<br />
istedig˘iniz mektupları atabilirsiniz.<br />
Posta kutusunun üzerinde,<br />
posta kutusunun ne zaman bos¸altılacag˘ını<br />
görebilirsiniz.<br />
129<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER
130<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER<br />
Telefon<br />
Çog˘u kamu yerlerinde telefon kulübeleri<br />
bulunmaktadır. Bu telefon kulübelerinden<br />
ya bozuk para veya bakkallardan<br />
ve süpermarketlerden satın alabileceg˘iniz<br />
özel ödeme kartlarını kullanarak<br />
telefon açabilirsiniz.<br />
Posta ile bütün evlere dag˘ıtılan yerel<br />
telefon rehberi, bütün bölgelerde yayınlanmaktadır.<br />
Bu telefon rehberlerinde,<br />
telefon numaralarının yanı sıra belediye,<br />
nöbetçi doktor, polis, dernekler ve<br />
müzeler hakkındaki bilgilerle, yerel bölgenin<br />
haritasını ve “sarı sayfalar”<br />
bölümünde de, bölgedeki esnaflar<br />
hakkındaki bilgilerle bir dizi pratik bilgileri<br />
bulabilirsiniz.<br />
Telefon numaralarını 118 “bilinmeyen<br />
numaralar” servisinden veya<br />
www.tele.dk adlı internet sitesinden de<br />
ög˘renebilirsiniz.
Burada daha fazla bilgi bulabilirsiniz<br />
I . nternet siteleri<br />
www.danmark.dk<br />
Danimarka dilinde, Danimarka toplumu<br />
hakkında bilgi.<br />
www.finfo.dk<br />
Danimarka toplumu hakkında bilgi.<br />
Arnavut dilinde, Arapça, Kürtçe, Farsça,<br />
Somali dilinde,Türkçe, Vietnam dilinde,<br />
Bos¸nakça/Sırpça/Hırvatça, Fransızca,<br />
I . ngilizce ve Danimarka dilinde.<br />
www.denmark.dk<br />
Danimarka toplumu hakkında bilgi.<br />
I . ngilizce, Almanca, Fransızca ve I . spanyolca.<br />
Telefon numaraları<br />
1881 Topluma yönelik telefon.<br />
Danimarka dilinde ve I . ngilizce telefon<br />
hizmeti.<br />
Kütüphane<br />
Yerel kütüphanenizde daha ayrıntılı bilgi<br />
için yardım görebilirsiniz.<br />
Belediyeniz<br />
www.kl.dk internet sitesinde, belediyenizdeki<br />
adresleri, internet site adresleri<br />
ile e-posta adreslerini, telefon<br />
numaralarını ve daha bir çok bilgiye<br />
ulas¸abilirsiniz. Bu bilgilere KL’nin<br />
(Danimarka Belediyeleri’nin ülke çapındaki<br />
derneg˘i’nin) 33 70 33 70 numarasından<br />
arayarak da ulas¸abilirsiniz.<br />
Danimarka Radyosu Uluslararası<br />
Haberleri<br />
DR <strong>Ny</strong>heder International<br />
I . ngilizce, Türkçe, Arapça, Bos¸nakça/-<br />
Sırpça/Hırvatça, Urdu dilinde, Somali<br />
dilinde haberler yayınlanmaktadır. Bu<br />
haberler as¸ag˘ıdaki internet adresinde<br />
bulunmaktadır:www.dr.dk/nyheder/fremmedsprog<br />
ve 70 26 80 80 numaralı<br />
telefondan veya DR Tele tekst’in 171.,<br />
172., 173. ve 174. sayfalarında.<br />
Factsheet Denmark<br />
Danimarka’nın tarihi, politikası, ekonomisi,<br />
kültürü v.b. hakkında genel bilgilendirmeler<br />
içeren I . ngilizce, Almanca,<br />
Fransızca ve I . spanyolca da bir dizi bilgilendirme<br />
dergisi. Dıs¸is¸leri Bakanlıg˘ı’na<br />
s¸u adrese bas¸vurarak edinebilirsiniz:<br />
Udenrigsministeriet, Asiatisk Plads 2,<br />
1448 København K,Telefon:33 92 00 00<br />
I . nternet sitesi: www.um.dk<br />
E-posta: um@um.dk<br />
Kolay anlas¸ılır bir Danimarka dilinde<br />
På Let Dansk<br />
Okuması zayıf olan Danimarka’lılarla<br />
Danimarka diline tam anlamıyla hakim<br />
olamayan göçmenlere ve mültecilere<br />
yönelik yayınlanan gazete. Haber, kültür<br />
ve spor ag˘ırlıklı olarak yılda on defa<br />
yayınlanmaktadır. Dil merkezleri’nden<br />
de temin edilebilir. Veya as¸ag˘ıdaki<br />
adrese bas¸vurularak edinilebilir: Kroghs<br />
Forlag, Chr. Hansens Vej 3, 7100 Vejle<br />
Telefon: 75 82 39 00, I . nternet sitesi:<br />
www.kroghsforlag.dk, E-posta:<br />
kf@kroghsforlag.dk<br />
131<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER
132<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER<br />
Yeni <strong>yurttas¸</strong>lar için özel anlam tas¸ıyan<br />
örgütler ve kurumlar<br />
Danimarka Mültecilere Yardım<br />
Kurumu<br />
Dansk Flygtningehjælp<br />
Borgergade 10, 3. sal<br />
Postboks 53<br />
1002 København K<br />
I . nternet sitesi: www.flygtning.dk<br />
E-posta: drc@drc.dk<br />
Mültecilere yardımcı olan,topluma kaynas¸tırma<br />
ve kis¸inin kendi ülkesine geri<br />
dönüs¸ü konusunda bilgi ve danıs¸manlık<br />
hizmeti sunan insancıl örgütlenme.<br />
Halklar Arası I . s¸birlig˘i<br />
Mellemfolkeligt Samvirke (MS)<br />
Borgergade 14<br />
1300 København K<br />
I . nternet sitesi: www.ms.dk<br />
E-posta: ms@ms.dk<br />
Halklar arasında anlayıs¸ın gelis¸tirilmesi,<br />
topluma kaynas¸tırma, bilgilendirme,<br />
gönüllü programlar ve benzeri konularda<br />
çalıs¸ma gösteren bir dernek.<br />
Mülteciler, Göçmenler ve<br />
Entegrasyon Bakanlıg˘ı<br />
Ministeriet for Flygtninge,<br />
Indvandrere og Integration<br />
Holbergsgade 6<br />
1057 København K<br />
Telefon: 33 92 33 80<br />
I . nternet sitesi:<br />
www.integrationsministeriet.dk<br />
E-posta: inm@inm.dk<br />
Genel olarak, yabancıları ve topluma<br />
kaynas¸tırma politikasını ilgilendiren<br />
konularla Danimarka <strong>yurttas¸</strong>lıg˘ı hakkındaki<br />
görevlerden sorumlu olan bakanlıktır.<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü’nün<br />
çalıs¸ma veya özel nedenlerden dolayı<br />
verilen aile birles¸imi, vize ve oturma izni<br />
hakkındaki kararlar konusunda s¸ikayet<br />
merciidir.<br />
Etnik Azınlıklar Konseyi<br />
Rådet for Etniske Minoriteter<br />
Ministeriet for Flygtninge,<br />
Indvandrere og Integration<br />
Holbergsgade 6<br />
1057 København K<br />
Telefon: 33 92 33 80<br />
I . nternet sitesi:<br />
www.etniskeminoriteter.dk<br />
E-posta: rem@inm.dk<br />
Göçmenler ve mülteciler için anlam<br />
tas¸ıyan sorular hakkında Entegrasyon<br />
Bakanı’na danıs¸manlık yapmaktadır.<br />
Üyeleri, belediyelerin topluma kaynas¸tırma<br />
kurulları temsilcileri arasından<br />
seçilmektedir.
Yabancılar Müdürlüg˘ü<br />
Udlændingestyrelsen<br />
Ryesgade 53<br />
2100 København Ø<br />
Telefon: 35 36 66 00<br />
I . nternet sitesi: www.udlst.dk<br />
E-posta: udlst@udlst.dk<br />
Yabancıların Danimarka’ya giris¸i ve<br />
ikameti hakkındaki dosyalarını, bu kapsamda<br />
aile birles¸imi, oturma- ve çalıs¸ma<br />
izni ile vize bas¸vuruları gibi konuları<br />
deg˘erlendiren müdürlüktür. AT/AEI . özel<br />
kuralları çerçevesinde oturma- ve<br />
çalıs¸ma izni bas¸vuruları hakkındaki<br />
kararlar için s¸ikayet merciidir.<br />
Danimarka’daki<br />
Vilayetler<br />
Ayrılma, bos¸anma, es¸lere ödenen nafaka,<br />
çocuk nafakası, velayet hakkı, birlikte<br />
yas¸amayı ilgilendiren davalar, vatandas¸lıg˘a<br />
geçis¸, isim deg˘is¸tirme ve serbest<br />
dava gibi konularla ilgilenmektedir<br />
vilayetler. Ayrıca vilayetler AT/AEI . özel<br />
kuralları çerçevesinde oturma- ve çalıs¸ma<br />
izni bas¸vurularını da deg˘erlendirmektedir.<br />
I . nternet sitesi: www.statsamt.dk<br />
Kopenhag Yüksek Bas¸kanlıg˘ı<br />
Københavns Overpræsidium<br />
Hammerensgade 1, 1267 København K<br />
Telefon: 33 12 23 80<br />
E-posta: overpraesidiet@statsamt.dk<br />
Kopenhag Vilayeti<br />
Statsamtet København<br />
Hejrevej 43, 2400 København NV<br />
Telefon: 38 17 06 00<br />
E-posta: koebenhavn@statsamt.dk<br />
Frederiksborg Vilayeti<br />
Statsamtet Frederiksborg<br />
Rodkildevej 10 A, 3400 Hillerød<br />
Telefon: 48 22 73 00<br />
E-posta: frederiksborg@statsamt.dk<br />
Roskilde Vilayeti<br />
Statsamtet Roskilde<br />
Algade 12, 4000 Roskilde<br />
Telefon: 46 30 60 00<br />
E-posta: roskilde@statsamt.dk<br />
133<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER
134<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER<br />
Batı Sjaelland Vilayeti<br />
Statsamtet Vestsjælland<br />
Slagelse 7, 4180 Sorø<br />
Telefon: 57 87 07 00<br />
E-posta: vestsjaellands@statsamt.dk<br />
Storström Vilayeti<br />
Statsamtet Storstrøm<br />
Brovejen 4, 4800 <strong>Ny</strong>købing F<br />
Telefon: 54 84 18 00<br />
E-posta: storstroems@statsamt.dk<br />
Bornholm Vilayeti<br />
Statsamtet Bornholm<br />
Storegade 36, 3700 Rønne<br />
Telefon: 56 93 02 60<br />
E-posta: bornholm@statsamt.dk<br />
Fün Vilayeti<br />
Statsamtet Fyn<br />
Slottet<br />
Indgang A, 1. sal<br />
Nørregade 36-38, 5000 Odense C<br />
Telefon: 66 11 90 00<br />
E-posta: fyn@statsamt.dk<br />
Sönderjylland Vilayeti<br />
Statsamtet Sønderjylland<br />
H.P.Hanssens Gade 42,6200 Aabenraa<br />
Telefon: 74 31 31 31<br />
E-posta: soenderjylland@statsamt.dk<br />
Ribe Vilayeti<br />
Statsamtet Ribe<br />
Bøge Allé 2, 6760 Ribe<br />
Telefon: 76 88 66 66<br />
E-posta: ribe@statsamt.dk<br />
Vejle Vilayeti<br />
Statsamtet Vejle<br />
Vedelsgade 17 B, 7100 Vejle<br />
Telefon: 75 82 33 00<br />
E-posta: vejle@statsamt.dk<br />
Ringkjöbing Vilayeti<br />
Statsamtet Ringkjøbing<br />
Holstebrovej 31<br />
Postboks 151<br />
6950 Ringkøbing<br />
Telefon: 67 32 08 55<br />
E-posta: ringkjoebing@statsamt.dk<br />
Aarhus Vilayeti<br />
Statsamtet Århus<br />
Marselis Boulevard 1, 8000 Viborg<br />
Telefon: 87 26 20 00<br />
E-posta: aarhus@statsamt.dk<br />
Viborg Vilayeti<br />
Statsamtet Viborg<br />
St. Sct. Hansgade 2-4, 8800 Viborg<br />
Telefon: 87 26 20 00<br />
E-posta: viborg@statsamt.dk<br />
Kuzey Jylland Vilayeti<br />
Statsamtet Nordjylland<br />
Aalborghus Slot<br />
Slotspladsen 1, 9000 Aalborg<br />
Telefon: 96 31 92 00<br />
E-posta: nordjylland@statsamt.dk
Danimarka’daki I . s¸ve I . s¸çi Bulma<br />
Kurumları<br />
I . s¸ aradıg˘ınız zaman I . s¸ v e I . s¸çi Bulma<br />
Kurumu olan ‘AF’,bas¸ vurmanız gereken<br />
kurumdur. I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu’nun<br />
toplam 14 tane bölge bürosu bulunmaktadır.<br />
Bu büroların hepsinin de, bölgede<br />
is¸ arayanlar ve is¸ verenler hakkında bilgiler<br />
içeren kendi internet siteleri bulunmaktadır.<br />
I . nternet sitesi: www.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Bornholm Bölge Bürosu<br />
AF – Bornholm Regionskontor<br />
Tornegade 5<br />
Postboks 119<br />
3700 Rønne<br />
Telefon: 56 95 30 33<br />
I . nternet sitesi: www.bornholm.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Frederiksborg Bölge Bürosu<br />
AF – Frederiksborg<br />
Regionskontor<br />
Datavej 36<br />
3460 Birkerød<br />
Telefon: 48 22 85 00<br />
I . nternet sitesi: www.frederiksborg.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Fün Bölge Bürosu<br />
AF – Fyn Regionskontor<br />
Dannebrogsgade 3<br />
5000 Odence C<br />
Telefon: 66 11 77 70<br />
I . nternet sitesi: www.fyn.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Kuzey Jylland Bölge Bürosu<br />
AF – Nordjylland Regionskontor<br />
Vestre Havnepromenade 15<br />
9100 Aalborg<br />
Telefon: 99 33 90 00<br />
I . nternet sitesi: www.nordjylland.af.dk<br />
E-posta: nordjylland@af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Ribe Bölge Bürosu<br />
AF – Ribe Regionskontor<br />
Teglværksgade 4, 6701 Esbjerg<br />
Telefon: 79 12 33 44<br />
I . nternet sitesi: www.ribe.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Ringköbing Bölge Bürosu<br />
AF – Ringkøbing Regionskontor<br />
Nørregade 44<br />
7400 Herning<br />
Telefon: 96 27 34 00<br />
I . nternet sitesi: www.ringkoebing.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Roskilde Bölge Bürosu<br />
AF – Roskilde Regionskontor<br />
Jernbanegade 12<br />
4000 Roskilde<br />
Telefon: 46 18 11 00<br />
I . nternet sitesi: www.roskilde.af.dk<br />
135<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER
136<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Kopenhag Bölge Bürosu<br />
AF – Storkøbenhavn<br />
Regionskontor<br />
Vesterbrogade 123<br />
1620 København V<br />
Telefon: 33 55 10 20<br />
I . nternet sitesi: www.koebenhavn.af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Storström Bölge Bürosu<br />
AF – Storstrøm Regionskontor<br />
Vestensborg Allé 8<br />
4800 <strong>Ny</strong>købing Falster<br />
Telefon: 54 88 05 05<br />
I . nternet sitesi: www.storstroem.af.dk<br />
E-posta: af-storstrom@af-dk.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Güney Jylland Bölge Bürosu<br />
AF – Sønderjylland Regionskontor<br />
“Bjergparken”<br />
Bjerggade 4 K<br />
6200 Aabenraa<br />
Telefon: 74 63 21 20<br />
I . nternet sitesi: www.soenderjylland.af.dk<br />
E-posta: soenderjylland@af.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Vejle Bölge Bürosu<br />
AF – Vejle Regionskontor<br />
Fiskergade 1<br />
7100 Vejle<br />
Telefon: 70 10 26 26<br />
I . nternet sitesi: www.vejle.af.dk<br />
E-posta: afvejle@post4.tele.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Batı Sjaelland Bölge Bürosu<br />
AF – Vestsjælland Regionskontor<br />
Smedelundsgade 16<br />
4300 Holbæk<br />
Telefon: 59 48 12 00<br />
I . nternet sitesi: www.vestsjaelland.af.dk<br />
E-posta: af-region.vestsjaelland@af-dk.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Viborg Bölge Bürosu<br />
AF – Viborg Regionskontor<br />
Fælledvej 3<br />
8800 Viborg<br />
Telefon: 96 15 22 00<br />
I . nternet sitesi: www.viborg.af.dk<br />
E-posta: af-region.viborg@af-dk.dk<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu<br />
Aarhus Bölge Bürosu<br />
AF – Århus Regionskontor<br />
Søren Frichs Vej 38 K, st.<br />
8230 Åbyhøj<br />
Telefon: 89 34 66 00<br />
E-posta: region.aarhus@af.dk
Politik partiler<br />
1 Ekim 2002 tarihi itibarıyla, Millet<br />
Meclisi seçimlerinde adaylık hakkını<br />
kazanan partiler hakkında çizelge:<br />
Danimarka Halk Partisi<br />
Dansk Folkeparti<br />
Christiansborg<br />
1240 København K<br />
Telefon: 33 37 51 99<br />
I . nternet sitesi: www.danskfolkeparti.dk<br />
E-posta: df@ft.dk<br />
Birlik Listesi – Kızıllar-Yes¸iller<br />
Enhedslisten – De Rød-Grønne<br />
Studiestræde 24,1.sal<br />
1455 København K<br />
Telefon: 33 93 33 24<br />
I . nternet sitesi: www.enhedslisten.dk<br />
E-posta: landskontoret@enhedslisten.dk<br />
Muhafazakar Halk Partisi<br />
Konservative Folkeparti, Det<br />
<strong>Ny</strong>havn 4<br />
Postboks 1515<br />
1020 København K<br />
Telefon: 33 13 41 40<br />
I . nternet sitesi: www.konservative.dk<br />
E-posta: info@konservative.dk<br />
Hırıstiyan Halk Partisi<br />
Kristeligt Folkeparti<br />
Allégade 24 A, 1.sal<br />
2000 Frederiksberg<br />
Telefon: 33 27 78 10<br />
I . nternet sitesi: www.krf.dk<br />
E- mail: krf@ft.dk<br />
Azınlıklar Partisi<br />
Minoritetspartiet<br />
Frederiksberggade 22, 2.sal<br />
8000 Århus C<br />
Telefon: 40 54 82 93<br />
I . nternet sitesi: www.minoritetspartiet.dk<br />
E-posta: info@minoritetspartiet.dk<br />
Liberal Demokratlar<br />
Radikale Venstre, Det<br />
Christiansborg<br />
1240 København K<br />
Telefon: 33 37 47 47<br />
I . nternet sitesi: www.radikale.dk<br />
E-posta: radikale@radikale.dk<br />
Sosyal Demokratlar<br />
Socialdemokraterne<br />
Thorvaldsensvej 2<br />
1780 København V<br />
Telefon: 35 39 15 22<br />
I . nternet sitesi: www.socialdemokratiet.dk<br />
E-posta: socialdemokratiet@net.dialog.dk<br />
Sosyalist Halk Partisi<br />
Socialistisk Folkeparti<br />
Christiansborg<br />
1240 København K<br />
Telefon: 33 12 70 11<br />
I . nternet sitesi: www.sf.dk<br />
E-posta: sf@sf.dk<br />
Danimarka Liberal Partisi<br />
Venstre, <strong>Danmark</strong>s Liberale Parti<br />
Søllerrødvej 30<br />
2840 Holte<br />
Telefon: 45 80 22 33<br />
I . nternet sitesi: www.venstre.dk<br />
E-posta: venstre@venstre.dk<br />
137<br />
BAZI PRAKTI . K BI . LGI . LER
138<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI<br />
Sözcük açıklamaları<br />
AB (EU)<br />
1993 yılına kadar Avrupa Birlig˘i’nin<br />
ismi, Avrupa Toplulug˘u (AT) idi.<br />
1957’de Roma Sözles¸mesi’ne 6 ülkenin<br />
katılmasından bu yana, is¸birlig˘i giderek<br />
artmıs¸tır. Danimarka, bir halk oylaması<br />
sonucunda, 1972 yılında Avrupa Toplulug˘u’na<br />
üye olmus¸tur. S¸ u an itibarıyla<br />
Avrupa Birlig˘i, 15 Avrupa ülkesini kapsamaktadır.<br />
Danimarka dıs¸ında; Belçika,<br />
Birles¸ik Büyük Britanya ve Kuzey I . rlanda<br />
Krallıg˘ı, Finlandiya, Fransa,Yunanistan,<br />
Hollanda, I . rlanda, I . talya, Lüksemburg,<br />
Portekiz, I . spanya, I . sveç, Almanya ve<br />
Avusturya bulunmaktadır.<br />
Adliye (Landsret)<br />
Danimarka’da iki tane Adliye bulunmaktadır:<br />
Kopenhag’da bulunan Östre<br />
Landsret, ve Viborg’da bulunan Vestre<br />
Landsret. Adliyeler, devlet kurumları<br />
tarafından alınmıs¸ kararları ve çok ciddi<br />
suç is¸lendig˘i hakkında s¸üphe duyulan<br />
ceza davaları ile S¸ ehir Mahkemelerinde<br />
karara bag˘lanmıs¸ fakat Adliye nezdinde<br />
temyiz edilmis¸ olan davaları deg˘erlendirir.<br />
Aks¸am Okulu (Aftenskole)<br />
Gönüllü olarak ve bos¸ zamanlarda<br />
gerçekles¸tirilen bir eg˘itimdir. Bir çok<br />
deg˘is¸ik eg˘itim biçimleri olabilir –<br />
örneg˘in dil, tarih, bilgi teknolojisi, felsefe<br />
ve yaratıcı dersler gibi konularda eg˘itim<br />
görülebilir. Bu eg˘itim herhangi bir resmi<br />
yeterlilik sag˘lamamaktadır, ve bu eg˘itimlerin<br />
bir sınavı bulunmamaktadır.<br />
Genel olarak, bilgilendirme birlig˘i*<br />
tarafından düzenlenmis¸ olan bir<br />
eg˘itimdir.<br />
Arsa ve emlak sahipleri derneg˘i<br />
(Grundejerforening)<br />
Bir konut bölgesinde, ortak çıkarlarla<br />
ilgili sorunlarla ilgilenen, arsa ve emlak<br />
sahipleri tarafından kurulmus¸ bir dernektir-<br />
örneg˘in kaldırımların iyi bir s¸ekilde<br />
muhafaza edilmesi ve ortak etkinlikler<br />
düzenlenmesi gibi görevler üstlenir.<br />
Avrupa Parlamentosu<br />
(Europa-Parlamentet)<br />
Avrupa Parlamentosu’nun Avrupa<br />
Birlig˘i’ne (AB) üye olan 15 ülkenin<br />
halkı tarafından seçilmis¸ olan 626 üyesi<br />
vardır. Bu üyeler her keresinde 5 yıl için<br />
seçilirler. Bir ülkenin üye sayısı, ülkenin<br />
büyüklüg˘üne bag˘lıdır. Danimarka’nın<br />
16 tane üyesi bulunmaktadır.<br />
Belediye yönetimi<br />
(Kommunalbestyrelse)<br />
Danimarka, 1 Ocak 2003 tarihi itibarıyla,<br />
gündelik konus¸ma dilinde yalnızca<br />
“belediyeler” de denilen, 271 birincil<br />
belediyeye ayrılmıs¸tır. Bir belediye, yerel<br />
bir yerles¸imde deg˘is¸ik görevleri çözme<br />
görevi üstlenmis¸ bulunan bir kamu<br />
kurumudur.Belediye özerklig˘inden dolayı,<br />
yasa bir çok alanda belediye yönetimlerinin<br />
kendi bas¸ına karar verebilmesi<br />
konusunda genis¸ çerçeveler sunmaktadır.<br />
Ayrıca belediyeler, yasalardaki<br />
detaylı kurallar çerçevesinde, özellikle
sosyal konular hakkındaki sorunları<br />
çözmektedir.<br />
Belediye, belediyede oturan <strong>yurttas¸</strong>lar<br />
tarafından, her keresinde dört yıllıg˘ına<br />
seçilen bir belediye yönetimi tarafından<br />
idare edilmektedir.<br />
Bilgilendirme birlig˘i<br />
(Oplysningsforbund)<br />
Bilgilendirme birlig˘i, özellikle bos¸<br />
zaman eg˘itimleri bag˘lamındaki bilgilendirme<br />
çalıs¸malarını koordine eden ve<br />
yürüten örgütlenmelerdir. Aks¸am okulları*<br />
bölümüne de bakınız.<br />
Bölgesel gazeteler (Distriktsblade)<br />
Bölgesel gazeteler haftalık yerel<br />
gazetelerdir; bu gazeteler ilân gelirleriyle<br />
finanse edilmektedir ve ücretsiz<br />
olarak dag˘ıtılmaktadırlar.<br />
Çalıs¸anlar temsilcisi<br />
(Tillidsrepræsentant)<br />
Bir çalıs¸anlar temsilcisi, bir is¸yerinde is¸<br />
arkadas¸ları tarafından iki yıllıg˘ına seçilmektedir.<br />
Çalıs¸anlar temsilcisi, is¸veren<br />
kars¸ısında çalıs¸anların çıkarlarını<br />
savunmalıdır. Ayrıca çalıs¸anlar temsilcisi<br />
kendi sendikal örgütlenmesinin<br />
is¸yerindeki temsilcisidir.<br />
Çalıs¸ma güvenlig˘i temsilcisi<br />
(Sikkerhedsrepræsentant)<br />
Bir çalıs¸ma güvenlig˘i temsilcisi, bir<br />
is¸yerinde çalıs¸ma güvenlig˘i ve sag˘lıg˘ı<br />
konusunda is¸çilerin haklarını is¸verene<br />
kars¸ı temsil etmek için, is¸yerindeki<br />
arkadas¸ları tarafından seçilmis¸ olan bir<br />
is¸çidir. Çalıs¸ma güvenlig˘i temsilcisi,<br />
çalıs¸anlar temsilcisi* gibi iki yıllık bir<br />
süre için seçilmektedir ve özel bir eg˘itim<br />
görmek zorundadır.<br />
Dankort<br />
Dankort, Danimarka’da özel bir ödeme<br />
kartıdır. Bu ödeme sistemi, bankalar<br />
tarafından olus¸turulmus¸tur; ve bu sistem<br />
herhangi bir para miktarının ülke<br />
çapında elektronik ortamda aktarılabilmesine<br />
dayalı bir sistemdir.<br />
Devlet avukatı (Statsadvokat)<br />
Devlet avukatı, adliyelerdeki* ceza<br />
davalarında kamu savcısıdır.<br />
Dosyaya bakma hakkı (Aktindsigt)<br />
Kamu yasasına göre, herkesin devlet ve<br />
belediye kurumlarında bulunan belgelere<br />
bakma hakkı vardır.<br />
Dosyaya bakma hakkı, örneg˘in<br />
bas¸ka kis¸ilerin özel yas¸amları, devletin<br />
güvenlig˘i veya kamunun ekonomik<br />
çıkarlarını ilgilendiren durumlar gibi bir<br />
dizi durumlarda red edilebilir.<br />
Eg˘er kis¸i bir davada taraf ise, dava<br />
ile ilgili belgelere bakma hakkı genis¸letilmis¸tir.<br />
Emlâk idaresi<br />
(Ejendommens administration)<br />
Emlâk idaresi, bir emlâg˘ı sahibi adına<br />
idare eden elemanların toplamıdır.<br />
Emlak idaresi, kira sözles¸melerinin<br />
yapılmasını, ev kiralarını toplamayı, bir<br />
139<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI
140<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI<br />
kapıcının is¸e alınmasını ve idare sorunları<br />
ile ilgili sorunlarda kiracılarla<br />
iletis¸im kurma görevlerini üstlenmis¸tir.<br />
Etkinles¸tirme (Aktivering)<br />
Tanıtım yardımı*, pes¸in para yardımı*<br />
veya is¸sizlik gündelik ödencesi* alan<br />
<strong>yurttas¸</strong>lar etkinles¸tirme sunumu alma<br />
hakkına ve yükümlülüg˘üne sahiptirler.<br />
Tanıtım yardımı ve pes¸in para yardımı<br />
alan <strong>yurttas¸</strong>lara yönelik etkinles¸tirmeyi<br />
belediyeler düzenler ve sunarlar. Ancak<br />
is¸sizlik gündelik ödencesi alan is¸siz<br />
kimselere yönelik etkinles¸tirme sunumunu,<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu düzenlemektedir.<br />
Etkinles¸tirme, eg˘itim ve çalıs¸ma,<br />
kamuda veya özel is¸yerlerinde is¸<br />
alıs¸tırması veya özel eg˘itim etkinlikleri<br />
konusundaki olanaklar hakkındaki bilgilendirmeleri<br />
de içerebilir.<br />
Evangelist-Lutherci<br />
(Evangelisk-luthersk)<br />
Danimarka Halk Kilisesi, Evangelist-<br />
Lutherci bir kilisedir. Bu s¸u demektir:<br />
1500’lü yıllarda reformasyon süresince,<br />
Roma-Katolik Kilisesi’nden ayrılan<br />
Hıristiyan Kiliseleri kapsamındadır.<br />
Evangelist-Lutherci kilisenin ög˘retisi<br />
I . ncil’e, en eski Hıristiyan kiliselerinin üç<br />
inanç yazısına ve reformasyon süreci<br />
içerisinde yazılmıs¸ bulunan Augburgs’çu<br />
ikrar ile, ayrıca Alman kes¸is¸<br />
Martin Luther tarafından yazılmıs¸ olan<br />
“Luther’in Küçük I . lmihali” adlı Hıristiyanlık<br />
ög˘reti kitabına dayanmaktadır.<br />
Eyalet Kurulu (Amtsråd)<br />
Danimarka, 1. Ocak 2003 tarihi<br />
itibarıyla, hastaneler, sag˘lık sigortaları,<br />
liseler, dog˘a ve çevre koruması ve karayollarının<br />
bakımı gibi büyük yerel görevlerle<br />
ilgilenen,13 tane eyalet belediyesine<br />
ayrılmıs¸tır. Eyaletler, halk tarafından<br />
seçilmis¸ olan bir eyalet kurulu tarafından<br />
yönetilmektedir. Eyalet kurulları,<br />
en az 9 ve en fazla 31 üyeden olus¸maktadır.Eyalet<br />
kurulları her keresinde dört<br />
yıllık bir süre için seçilirler.<br />
Fahri yargıç (Lægdommer)<br />
Fahri yargıçlar,hukuken yargıç olmadıkları<br />
halde, ceza davalarına ya jüri üyesi<br />
olarak ya da yargıç olarak katılan<br />
kis¸ilerdir.<br />
Genel Konut S¸ irketleri<br />
(Alment Boligselskab)<br />
Genel konut s¸irketi, kâr amacı gütmeyen<br />
ve yerles¸imi ilgilendiren bir dizi<br />
sosyal hizmetlerde bulunan bir dernektir.<br />
Bir genel konut s¸irketinin somut<br />
amacı, kamu destekli binaların ins¸a<br />
edilmesi, kiralanması, idare edilmesi, iyi<br />
bir s¸ekilde bakımının yapılması ve modernles¸tirilmesidir.Yerles¸imi<br />
ilgilendiren<br />
bir dizi sosyal hizmetler örneg˘in<br />
belediyelerin sosyal anlamda zayıf olan<br />
gruplara mensup olan kis¸ileri, belli bir<br />
oranda genel bir konut s¸irketinin evine<br />
yerles¸tirebilmesi sayesinde gerçekles¸tirilmektedir.<br />
15 yas¸ını dolduran herkes, yıllık<br />
olarak çok az bir ücret ödeyerek, bir ev
s¸irketinin bekleme listesine yazılabilir,<br />
ve sırası geldig˘inde de bir evi kiralama<br />
hakkına kavus¸ur.<br />
Halk I . daresi (Folkestyre)<br />
Halk idaresi, demokrasi ile es¸ anlamdadır.<br />
Halk Kilisesi (Folkekirke)<br />
Anayasaya göre Evangelist-Luther’ci<br />
kilise, Danimarka Halk Kilisesi’dir.<br />
“Halk Kilisesi” terimi halkın büyük bir<br />
çog˘unlug˘unun ona üye oldug˘u ve dig˘er<br />
inanç cemaatlerine oranla devlete daha<br />
yakından bag˘lı oldug˘u sinyalini vermektedir.<br />
Anayasaya göre devlet, Halk Kilisesi’ni<br />
desteklemelidir, ve Millet Meclisi<br />
yasalar yaparak, Halk Kilisesi yönetiminin<br />
temel çizgilerini belirlemektedir;<br />
ancak normalde devlet, kilise yas¸amına<br />
karıs¸mamaktadır. Halk Kilisesi’nin dini<br />
ayinleri kamuya açıktır, ve Halk Kilisesi<br />
üyeleri, istedikleri zaman örneg˘in vaftiz,<br />
çocug˘un ikrar töreni, evlenme ve cenaze<br />
törenleri gibi kilisede yapılabilecek<br />
is¸lemleri yaptırabilirler. Halk Kilisesi’nin<br />
rahipleri ve kilise memurları eski<br />
zamanlardan bu yana, Danimarka’da<br />
dog˘an herkesin temel kayıt görevini de<br />
üstlenmis¸lerdir. Bir istisna, Güney Jylland’da<br />
yapılan uygulamadır;burada bir<br />
s¸ahıs kayıt katibi, kayıtları yapmaktadır.<br />
Halk Kilisesi rahiplerinin ayrıca<br />
defnetme makamı olarak da bir is¸levleri<br />
bulunmaktadır; ölünün gömülmesinden<br />
ya da yakılmasından önce gereken izni<br />
de rahipler vermektedir.<br />
Halk Listesi (Borgerliste)<br />
Halk listesi, siyasi partilere mensup<br />
olmayan adayların belediye seçimlerine<br />
katılmaları için olus¸turdukları bir listedir.<br />
Halk listeleri, politik partiler<br />
tarafından önemsenmeyen özel bölgesel<br />
ilgilerin gelis¸tirilmesi için kurulmaktadır.<br />
Halk oylaması (Folkeafstemning)<br />
Parlamentoda alınmıs¸ veya alınacak bir<br />
karar hakkında, bir halk oylamasıyla,<br />
halk dog˘rudan dog˘ruya oy vermektedir.<br />
Halk oylamaları, parlamento açısından<br />
ya bag˘layıcı ya da yol gösterici olabilir.<br />
Danimarka Anayasası’na göre, anayasa<br />
deg˘is¸iklig˘i ve egemenlik hakkının<br />
devletler üstü kurumlara devredilmesi<br />
gibi konular, bir halk oylaması neticesinde<br />
karara bag˘lanmak zorundadır.<br />
Danimarka’da son olarak halk oylamasına,<br />
AB ile ilis¸kiler söz konusu<br />
oldug˘unda bas¸vurulmus¸tur.<br />
Halk Yüksek Okulu (Folkehøjskole)<br />
Gündelik dilde yalnızca ‘yüksek okul’<br />
olarak da adlandırılan, Halk Yüksek<br />
Okulu 1800’lü yılların ortalarında<br />
ortaya çıkan, gençlere ve yetis¸kinlere<br />
dönük özel bir yatılı okul biçimidir. Halk<br />
Yüksek Okulları’nın amacı, gençlere ve<br />
yetis¸kinlere kültür- ve toplum yas¸amı<br />
konusunda anlayıs¸ kazandırmaktır.<br />
Halk Yüksek Okulları’nda örneg˘in<br />
müzik, resim sanatı, beden eg˘itimi,<br />
felsefe ve toplum kos¸ulları konularında<br />
eg˘itim verilmektedir. Bu eg˘itim herhangi<br />
141<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI
142<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI<br />
bir resmi yeterlilik sag˘lamamaktır; ve<br />
ög˘renciler herhangi bir sınava girmemektedirler.<br />
Halkın bilgilendirilmesi<br />
(Folkeoplysning)<br />
Halkın bilgilendirilmesi yetis¸kinler için,<br />
genel konular hakkında ve mesleg˘e<br />
yönelik olmayan bir eg˘itim ve bilgilendirmedir.<br />
Halkın bilgilendirilmesi, özellikle<br />
bilgilendirme birlikleri, halk yüksek<br />
okulları, kütüphaneler ve kültürel, kiliseye<br />
ait veya politik örgütlenmeler<br />
tarafından düzenlenmektedir. Ayrıca<br />
aks¸am okullarına* da bakınız.<br />
I . ncil (Bibelen)<br />
I . ncil, bütün Hıristiyanların kutsal<br />
kitabıdır. I . ncil, Eski Ahit ve Yeni Ahit<br />
olmak üzere iki bölümden olus¸maktadır.<br />
Eski Ahit’in özgün metni I . brani<br />
dilinde yazılmıs¸tır ve özellikle Tanrı ile<br />
Yahudi halkının ilis¸kisini konu edinmektedir.<br />
Yeni Ahit’in özgün metni ise<br />
Yunanca yazılmıs¸tır; ve Tanrı’nın og˘lu<br />
I . sa Mesih ile onun ilk yandas¸larıyla ilk<br />
Hıristiyan kilisesini ele almaktadır.<br />
Hıristiyanlar için I . sa Mesih, I . ncil’in bas¸<br />
kis¸isidir. I . ncil’in Danimarka dilindeki en<br />
son çevirisi 1992 yılında basılmıs¸tır, ve<br />
II. Margrethe’nin Danimarka dilindeki<br />
I . ncili olarak adlandırılmaktadır.<br />
I . s¸ Denetimi Kurumu<br />
(Arbejdstilsynet)<br />
I . s¸ Denetimi Kurumu, is¸ yerlerinde<br />
güvenli, sag˘lıklı ve gelis¸tirici çalıs¸ma<br />
kos¸ulları çevresinin yaratılmasına<br />
katkıda bulunmayı görev edinmis¸ bir<br />
kamu idaresidir. Bu kurum, s¸irketlere<br />
yönelik denetimler yapmakta ve çalıs¸ma<br />
kos¸ulları çevresi hakkında kurallar koymaktadır<br />
ve bu konuda bilgilendirmede<br />
bulunmaktadır. I . s¸ Denetimi Kurumu’nun<br />
bütün eyaletlerde ve Kopenhag ile<br />
Frederiksberg belediyelerinde büroları<br />
bulunmaktadır.<br />
I . s¸ Kazaları I . daresi<br />
(Arbejdsskadestyrelsen)<br />
I . s¸ Kazaları I . daresi, Sosyal I . s¸ler Bakanlıg˘ı’na<br />
bag˘lı olan bir devlet örgütlenmesidir.<br />
Bu örgütlenmenin görevi, bir is¸<br />
kazası sonrasında alınabilecek olası<br />
tazminat hakkındaki kuralları da içeren<br />
I . s¸ Kazaları Yasası’nın uygulanmasını<br />
sag˘lamaktır.<br />
I . s¸sizlik gündelik ödencesi<br />
(Arbejdsløshedsdagpenge)<br />
I . s¸sizlik gündelik ödencesi, kis¸i is¸ini kaybetmis¸se<br />
ve bir is¸sizlik kasasına (a-kasasına)<br />
üye ise alabileceg˘i bir ekonomik<br />
yardımdır.<br />
I . s¸sizlik kasası<br />
(Arbejdsløshedskasse)<br />
Bir is¸sizlik kasası, ücretli veya serbest<br />
meslek sahibi kis¸ilerden olus¸an özel bir<br />
dernektir; bu derneg˘in amacı üyeleri<br />
is¸siz kaldıklarında kendilerine ekonomik<br />
bir yardımın verilmesini sag˘lamaktır.<br />
I . s¸sizlik kasalarının sendikalarla yakın<br />
bag˘ları bulunmaktadır; ancak bir sen-
dikaya üye olmadan da bir is¸sizlik<br />
kasasına üye olunabilmektedir.<br />
Kamu servisi (Public Service)<br />
Kamu servisi, tüm halka yönelik olarak<br />
program yayınlamayı hedefleyen,bag˘ımsız<br />
ve ticarî olmayan televizyon kanalları<br />
hakkında kullanılan bir terimdir.<br />
Danimarka Radyosu (DR), radyo yasasına<br />
göre çok yönlü, kültürel ve bilgilendirici<br />
programlar yayınlaması<br />
gereken, bir kamu servisi is¸letmesidir.<br />
Kira kurulu (Huslejenævn)<br />
Bütün belediyelerde bir kira kurulu<br />
olmak zorundadır. Çog˘u belediyelerin<br />
ortak bir kira kurulu bulunabilir. Kira<br />
kurulu üç üyeden olus¸maktadır. Bunlardan<br />
ikisi, yerel kiracı- ve arsa-emlak<br />
sahibi derneklerinin önerisi üzerine,<br />
belediye tarafından seçilirler. Bas¸kan<br />
olan üçüncüsü, bir hukukçudur ve<br />
vilayet görevlisi tarafından seçilir. Kira<br />
kurulu, ev kirasının yüksek olması ve<br />
evin durumu ile evi ilgilendiren bas¸ka<br />
kos¸ullar hakkındaki s¸ikayetleri deg˘erlendirmektedir.<br />
Kraliyet Birlig˘i (Rigsfællesskab)<br />
Danimarka Anayasası himayesinde,<br />
Danimarka’yı, Faröyar adaları ve Grönland<br />
ile birlikte birbirine bag˘layan<br />
ekonomik, hukuksal ve dilsel birliktir.<br />
Kraliyet Birlig˘i bünyesinde olmasına<br />
kars¸ın Faröyar adaları ve Grönland’ın<br />
genis¸letilmis¸ özerklikleri bulunmaktadır.<br />
Log˘usa bölümü (Barselsgang)<br />
Log˘usa bölümü, kadınların dog˘um sonrasında<br />
yeni dog˘an çocug˘u ile hastanede<br />
kaldıg˘ı bölümdür.<br />
Millet Meclisi (Foketinget)<br />
Millet Meclisi, Danimarka’nın ulusal<br />
parlamentosudur. Millet Meclisi’nin<br />
179 üyesi vardır, bu üyelerden ikisi Grönland’dan<br />
ve ikisi Faröyar adalarındandır.<br />
Millet Meclisi üyeleri, her keresinde<br />
en fazla olarak dört yıl için seçilirler.<br />
Bas¸bakan dört yıl geçmeden önce de<br />
seçimin yapılmasını kararlas¸tırabilir.<br />
Seçim, durum sayısı sonucu gerçekles¸tirilmektedir.<br />
Bunun anlamı s¸u<br />
demektir: adaylıg˘ını koyan partiler,<br />
seçimlerde aldıkları oy oranında parlamentoda<br />
milletvekili çıkarırlar.<br />
Miras mahkemesi (Skifteret)<br />
Miras mahkemesi, S¸ ehir Mahkemesi’nde*<br />
bulunan bir bölümdür. Bu<br />
bölüm, bir ölüden ve iflastan arta kalan<br />
mallar konusunda ve bos¸anma sonrasında<br />
es¸lerin servetinin bölüs¸ümü gibi<br />
konulardaki soruları karara bag˘lamaktadır.<br />
Mutlakiyet (Enevælde)<br />
Bir kralın veya bir prensin sınırlandırılmamıs¸<br />
gücünün bulundug˘u, politik<br />
bir sistemdir. Danimarka’da 1661’den<br />
1848 yılına kadar deg˘is¸ik s¸ekillerde<br />
mutlakiyet bulunmaktaydı.<br />
143<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI
144<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI<br />
Nezaret hapsi<br />
(Varetægtsfængsel)<br />
Nezaret hapsi, suç is¸lemesinden s¸üphelenilen<br />
bir kis¸inin özgürlüg˘ünden mahrum<br />
bırakılmasıdır.<br />
Okula hazırlama (Indskoling)<br />
Çocukların anaokulu sınıfından 2. sınıfı<br />
da kapsayan sürece okul hazırlıg˘ı da<br />
denilmektedir. Bu süreç içerisinde okul<br />
ve ög˘retmenler çocukların okul çevresine<br />
alıs¸tırılması için özel bir çaba sarf<br />
etmektedirler. Amaç her ög˘rencinin<br />
kitabî, sanatsal, hareketsel ve sosyal<br />
gelis¸imlerini güçlendirmektir.<br />
Pes¸in para yardımı (Kontanthjælp)<br />
Geliri ve sermayesi olmayan, ve bu nedenle<br />
kendisini ve ailesini geçindiremeyen<br />
<strong>yurttas¸</strong>lar, pes¸in para yardımı<br />
alabilirler. Bu, s¸u demektir: böyle bir<br />
kimse geçimini sag˘lamak için belediyeden<br />
belli bir miktar para almaktadır.<br />
Pes¸in para yardımı almanın kos¸ulu, bir<br />
is¸ bulabilme olanaklarını deg˘erlendirmek<br />
veya belediyenin sundug˘u etkinles¸tirmeyi*<br />
kabul etmektir. Yeni <strong>yurttas¸</strong>lar<br />
topluma kaynas¸tırma yasasının* kapsamında<br />
oldukları için, kendileri için<br />
ülkede bulundukları ilk üç yıl pes¸in para<br />
yardımı söz konusu deg˘ildir.<br />
Polis s¸ikayet kurulu<br />
(Politiklagenævn)<br />
Kopenhag, Sjælland, Fyn, Ålborg,Viborg<br />
ve Sønderborg için polis s¸ikayet kurulları<br />
bulunmaktadır. Bu kurullar, polis<br />
hakkında yapılan s¸ikayetlerle ve polis<br />
personelinin görev esnasında cezaya<br />
tabiî durumları hakkında yapılan ihbarları<br />
aras¸tıran devlet avukatlarının*<br />
deg˘erlendirmelerine katılmaktadır. Bir<br />
polis s¸ikayet kurulu, kurul bas¸kanı olan<br />
bir avukattan ve iki fahri yargıçtan<br />
olus¸maktadır.<br />
Radyo ve televizyon vergisi<br />
(Licens)<br />
Radyo ve televizyon vergisi,bir televizyon<br />
ve radyo sahibi olundug˘u zaman ödenen<br />
kullanım harcıdır.Televizyon kanallarını<br />
kullanabilme hakkını alabilmek için<br />
yapılan bir ödemedir.Radyo ve televizyon<br />
vergisi, Danimarka Radyosu’nun hem<br />
televizyon hem de radyo kanallarıyla<br />
TV2’yi finanse etmek için kullanılmaktadır.<br />
Adı anılan kanalların hepsinin<br />
kamu servisi* yükümlülüg˘ü bulunmaktadır.<br />
Radyo ve televizyon vergisi Kültür<br />
Bakanlıg˘ı tarafından belirlenen bir<br />
yüzdelik paylas¸ıma göre DR ve TV2<br />
arasında bölüs¸ülmektedir.<br />
Real kredi kurumu<br />
(Realkreditinstitut)<br />
Real kredi, gayrimenkûl garanti gösterilerek<br />
alınan bir borç biçimidir. Bir real<br />
kredi borcu alındıg˘ı zaman, kars¸ılıg˘ında<br />
kis¸i kendi evini, borca kars¸ılık olarak<br />
ipotek ettirmektedir. Bu tür borç biçimini<br />
bir real kredi kurumu vermektedir. Bu<br />
gibi kurumlar, böylelikle uzmanlas¸mıs¸<br />
bankalar gibi etkinlik göstermektedirler.
Reçetesiz ilaç satın alma<br />
(Håndkøb)<br />
Bir dizi ilaç reçetesiz satın alınabilmektedir,<br />
yani doktordan reçete almaksızın,<br />
bazı ilaçlar satın alınabilmektedir.<br />
Sakinler Derneg˘i<br />
(Beboerforening)<br />
Aynı konut s¸irketinde kiracı olarak oturan<br />
sakinler tarafından kurulmus¸ bir<br />
dernektir. Dernek, kiraya veren kis¸iye<br />
kars¸ı sakinlerin çıkarlarını savunmak<br />
amacını tas¸ımaktadır.<br />
Sarı sayfalar (De gule sider)<br />
Sarı sayfalar, bir telefon rehberinde<br />
s¸irketler hakkındaki bilgileri bulabileceg˘iniz<br />
sayfalardır.<br />
Schengen bilgilendirme sistemi<br />
(Schengeninformationssystemet)<br />
Schengen is¸birlig˘inin* odag˘ında yer<br />
alan elektronik bir ag˘ kurulmus¸tur; bu<br />
sayede Schengen bölgesindeki bütün<br />
ülkelerdeki tüm polis büroları ve konsolosluklar,<br />
adı bu sisteme kaydedilmis¸<br />
s¸ahıslar, aranan es¸yalar ve tas¸ıtlar<br />
hakkındaki bilgilere ulas¸abilmektedirler.<br />
Schengen is¸birlig˘i<br />
(Schengensamarbejdet)<br />
Schengen is¸birlig˘i, Norveç ile AB ülkeleri<br />
olan Belçika, Danimarka, Finlandiya,<br />
Fransa, Yunanistan, Hollanda,<br />
I . talya, Lüksemburg, Portekiz, I . spanya,<br />
I . sveç, Almanya ve Avusturya arasında<br />
gerçekles¸en bir is¸birlig˘idir. I . s¸birlig˘ine<br />
dahil olan ülke <strong>yurttas¸</strong>larının sınırlarda<br />
denetimlere ug˘ramadan, ülke sınırlarını<br />
serbestçe geçebileceklerini içermektedir<br />
bu is¸birlig˘i. Danimarka, 1997 yılından<br />
bu yana Schengen is¸birlig˘ine dahildir.<br />
S¸ ehir Mahkemesi (Byret)<br />
S¸ ehir Mahkemesi, Danimarka hukuk<br />
sistemindeki ilk merciidir. Burada sivil<br />
davalar ve ceza davalarının çog˘u ele<br />
alınmaktadır.<br />
Tanıtım yardımı<br />
(Introduktionsydelse)<br />
Tanıtım yardımı, topluma kaynas¸tırma<br />
yasası* kapsamında bulunan ve kendisini<br />
geçindiremeyen veya bas¸kası tarafından<br />
geçimi sag˘lanmayan yeni <strong>yurttas¸</strong>lara,<br />
belediye tarafından ödenen para miktarıdır.<br />
Tekrar kullanma istasyonları<br />
(Genbrugsplads)<br />
Çöplerin mümkün oldug˘unca tekrar kullanmasını<br />
sag˘lamak belediyelerin görevidir.<br />
Bunun için belediyelerin tekrar<br />
kullanma istasyonları vardır, buralarda<br />
sözgelimi cam, demir ve bahçe atıkları,<br />
büyük çöp kutularına ayrıs¸tırılarak<br />
atılabilir. Ayrıca çevre için tehlikeli olan<br />
çöpler ayrı bir yerde depolanmalıdır.<br />
Temsilî demokrasi<br />
(Repræsentativt demokrati)<br />
Temsilî demokrasi, temsilî bir makamın<br />
üyelerinin halk tarafından seçildig˘i, bir<br />
145<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI
146<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI<br />
yönetim biçimidir. Danimarka’da Millet<br />
Meclisi’ne*, eyaletlere (eyalet belediyelerine)<br />
ve belediyelere (birincil belediyelere)<br />
temsilciler seçilmektedir.<br />
Topluma kaynas¸tırma yasası<br />
(Integrationslov)<br />
Danimarka Millet Meclisi, 1999<br />
yılında, “Topluma kaynas¸tırma yasası”<br />
olarak da adlandırılan,“Danimarka’daki<br />
yabancıların topluma kaynas¸tırılması<br />
konusunda yasa” çıkardı. Yasanın en<br />
temel hedefi yeni gelen mülteci ve göçmenlerin<br />
toplumdaki dig˘er <strong>yurttas¸</strong>lar<br />
gibi es¸it kos¸ullar temelinde politik,<br />
ekonomik, sosyal, dinsel, kültürel ve<br />
çalıs¸ma hayatına katılma olanaklarını<br />
güvence altına almaktır. Bunun yanı<br />
sıra,amaç,yeni gelen <strong>yurttas¸</strong>ların bir an<br />
önce kendilerini geçindirebilecek düzeye<br />
gelebilmesi, ve Danimarka toplumunun<br />
temel normlarıyla deg˘erlerini anlamasını<br />
sag˘lamaktır. Yasa, mültecilere<br />
kalacak bir yer bulma konusunda<br />
belediyeleri yükümlü kılmakta ve yeni<br />
gelen bütün mülteci ve göçmenlere bir<br />
tanıtım programını sunmaktadır.<br />
Topluma kaynas¸tırma yasasının<br />
kapsamında bulunan herkese, toplumu<br />
anlama konusunda bir kurs ile Danimarka<br />
dili eg˘itimi sunulur. Eg˘er bas¸ka<br />
bir s¸ekilde geçimi sag˘lanmıyorsa,<br />
tanıtım programı aynı zamanda bir<br />
mesleg˘e ve eg˘itime yönelik bir etkinles¸tirme*<br />
sunumu ile bir tanıtım yardımı*<br />
verilmesini de kapsamaktadır.<br />
Ultrasonla tarama<br />
(Scanning med ultralyd)<br />
Tarama aygıtı, sistematik bir s¸ekilde bir<br />
bölgeyi aras¸tıran bir aygıttır.Ultrasonla<br />
tarama denildig˘i zaman, ultrason dalgaları<br />
aracılıg˘ıyla örneg˘in insan bedenindeki<br />
organların ya da ana rahmindeki<br />
bir ceninin resimlerini görmek anlas¸ılmaktadır.<br />
Ultrasonla tarama yardımı<br />
ile ceninin ne derecede büyük oldug˘u,<br />
cinsiyetinin ne oldug˘u ve ciddi olus¸um<br />
hatalarının olup olmadıg˘ı görülebilir.<br />
Velayet hakkı<br />
(Forældremyndighed)<br />
Velayet hakkı, ebeveynlerin çocug˘una<br />
bakma ve çocuk için neyin yararlı<br />
oldug˘u konusunda, çocug˘un s¸ahsi<br />
durumları hakkında karar alma yükümlülüg˘üdür.<br />
Çocug˘un ebeveynleri birbiriyle<br />
evli ise, otomatik olarak ortak<br />
velayet hakkına sahiptirler. Çocug˘un<br />
ebeveynleri birbirleriyle evli deg˘iller ise,<br />
ebeveynler kendi aralarında herhangi<br />
bir anlas¸maya varmadıysalar, velayet<br />
hakkı anneye verilmektedir. Ebeveynler<br />
ayrılır veya bos¸anırsa, velayet hakkının<br />
kime verilmesi konusunda karar verilmelidir.<br />
Ebeveynler, ortak velayet<br />
hakkının devam etmesi konusunda<br />
anlas¸ma yapabilirler.<br />
Vilayet (Statsamt)<br />
Vilayetler, devletin bölgesel organlarıdır.<br />
Vilayetler, eyaletlerle aynı cog˘rafî bölgeyi<br />
kapsamaktadır. 14 tane vilayet ile<br />
is¸levi hemen hemen vilayetlerin is¸levi
gibi olan Kopenhag Yüksek Bas¸kanlıg˘ı<br />
bulunmaktadır. Vilayetler, bir vilayet<br />
görevlisi tarafından yönetilmektedir.<br />
Vilayetlerin örneg˘in ayrılma, bos¸anma,<br />
velayet hakkı ve birlikte olma hakkı gibi<br />
konularda görevleri bulunmaktadır.<br />
Bunun yanı sıra, vilayetlerin, belediyelerin<br />
yasalara uyup uymadıg˘ını denetleyen<br />
denetleme kurulları için sekreterya<br />
görevleri bulunmaktadır.<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü<br />
(Udlændingestyrelsen)<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü, Entegrasyon<br />
Bakanlıg˘ı’na bag˘lıdır. Ancak Müdürlük,<br />
Bakanlık’tan bag˘ımsız olarak karar<br />
verebilmektedir.Yabancılar Müdürlüg˘ü,<br />
yabancıların Danimarka’ya giris¸ v e<br />
ikamet nedenlerine bag˘lı olan, örneg˘in<br />
sıg˘ınma hakkı, aile birles¸imi, vize ve<br />
çalıs¸ma izni gibi, bir dizi durumla<br />
ilgilenmektedir. Yabancılar Müdürlüg˘ü,<br />
somut bas¸vurular hakkında kararlar<br />
vermektedir, ve ülkeye giris¸ ile ülkede<br />
kalıs¸ gibi kos¸ullar hakkında bilgilendirme<br />
sunmaktadır.<br />
Yabancılar Yasası<br />
(Udlændingeloven)<br />
Yabancılar yasası, yabancıların Danimarka’ya<br />
giris¸ ve ikamet kurallarını,<br />
vize, çalıs¸ma- ve oturma izni ve yurt dıs¸ı<br />
edilme ile ilgili kuralları içermektedir.<br />
Yüksek Bas¸kanlık<br />
(Overpræsidiet)<br />
Kopenhag Yüksek Bas¸kanlıg˘ı, Kopenhag<br />
Belediyesi’nin kapsadıg˘ı cog˘rafîk alanda<br />
etkinlik gösteren bir devlet makamıdır.<br />
Yüksek Bas¸kanlık, bir yüksek<br />
bas¸kan tarafından idare edilmektedir ve<br />
vilayetlerin* yaptıg˘ı görevlerin hemen<br />
hemen aynısı yapmaktadır.<br />
Yüksek okul (Højskole)<br />
Halk yüksek okuluna* bakınız.<br />
147<br />
SÖZCÜK AÇIKLAMALARI
148<br />
DI . ZI . N<br />
Dizin<br />
A<br />
AB (Avrupa Birlig˘i) 7, 20, 23<br />
Adliye 13<br />
AEI . (Avrupa Ekonomik I . s¸birlig˘i) 23<br />
Aile biçimleri 50<br />
Aile birles¸imi 25, 26<br />
Aile 49, 50<br />
Aks¸am okulu 67,105<br />
Alarm 112 112, 128<br />
Alkol 88, 125<br />
Ana okulu 68<br />
Anadil eg˘itimi 72<br />
Anayasa 11, 103, 123<br />
Anlas¸ma, kis¸isel 32<br />
Anne grupları 57<br />
Anten 43<br />
Anten derneg˘i 44<br />
Anten düzenlemesi 43<br />
Araba kullanma 125<br />
Arsa ve emlak sahibi derneg˘i 40, 44<br />
As¸ı, çocuklar 113<br />
As¸ı, yurtdıs¸ı seyahatlerinde 114<br />
Avrupa Konseyi 20<br />
Avrupa Parlamentosu 14<br />
Avukat yardımı 18<br />
Avukat, Konut satın alımı 41<br />
Ayrılma 52<br />
Ayrımcılık 89<br />
B<br />
Bakanlıklar 13<br />
Bakım merkezi 64<br />
Bakım sunumu 58<br />
Banka hesabı 95<br />
Banka 128<br />
Bas¸bakan 13<br />
Bas¸kent 7<br />
Bas¸vuru 90<br />
Bayrak günleri 125<br />
Bayramlar 123<br />
Beden 126<br />
Bekleme listesi, çocuk bakımı 59<br />
Belediye yönetimi 11, 13<br />
Belediye 13, 26<br />
Bilgi toplumu 7<br />
Birles¸tirilmis¸ çocuk kurumu 58<br />
Birlik okulu 68<br />
Birlik, sosyal 77<br />
Birliktelik, bildirilmis¸ 52<br />
Bisikletliler 8<br />
BM (Birles¸mis¸ Milletler) 20<br />
Borcu, banka 95<br />
Borcu, ev satın alma 42<br />
Bos¸ zaman eg˘itimi 104<br />
Bos¸ zaman evi 73<br />
Bos¸ zaman kulübü 73<br />
Bos¸ zaman 100<br />
Bos¸anma 38, 50, 52<br />
Butik 128<br />
Büroları, kamu 129<br />
C<br />
Cenevre-sözles¸mesi 23<br />
Ceset pasaportu 65<br />
Ceza belgesi 18<br />
Ceza 18<br />
Cezalandırma 58<br />
Cog˘rafya 6<br />
CVUU (yabancı eg˘itimleri<br />
deg˘erlendirme merkezi) 81<br />
Ç<br />
Çalıs¸anlar temsilcisi 88<br />
Çalıs¸ma arkadas¸ları 88<br />
Çalıs¸ma güvenlig˘i 87<br />
Çalıs¸ma izni 23<br />
Çalıs¸ma kos¸ulları çevresi 86, 89<br />
Çalıs¸ma zamanı 86<br />
Çocuk bakım evi 58<br />
Çocuk bakımı 58, 59<br />
Çocuk dog˘um günü 124<br />
Çocuk nafakası 52<br />
Çocuk yuvası 58<br />
Çocuklar 58<br />
Çöp 42<br />
D<br />
Danıs¸manlık merkezi 53<br />
Danıs¸manlık, ekonomik 96<br />
Danimarka bayrag˘ı (Dannebrog) 125<br />
Danimarka dili eg˘itimi 32, 72, 82<br />
Danimarka Mültecilere Yardım<br />
Kurumu 26<br />
Danimarka Radyosu 102<br />
Dankort 95<br />
Dava, serbest 18<br />
Defnetme 65<br />
Demokrasi 11, 101<br />
Demokrasi, temsili 11<br />
Demokratik hukuk toplumu 10
Depozit 38<br />
Dernek yas¸amı 101, 106<br />
Dernek özgürlüg˘ü 87<br />
Ders yardımı 83<br />
Devlet avukatları 19<br />
Dil 7<br />
Din eg˘itimi 71<br />
Dini vecibelerin uygulanması 103<br />
Dis¸ bakımı 118<br />
Dis¸ hekimi, özel 119<br />
Dog˘um belgesi 56<br />
Dog˘um bölümü 55<br />
Dog˘um hazırlıg˘ı 54<br />
Dog˘um 55<br />
Doktor seçimi 110<br />
Dosyaya bakma hakkı 17<br />
Düzen kuralları 42<br />
E<br />
Ebe 54<br />
Ebeveyn etkisi 74<br />
Ebeveyn izni 56<br />
Ebeveyn konsültasyonu 69<br />
Ebeveyn toplantısı 61, 74<br />
Ebeveyn yönetimi 61<br />
Eczane 128<br />
Eg˘itim yükümlülüg˘ü 67, 68<br />
Eg˘itim 32, 71<br />
Eg˘itim 66, 77<br />
Eg˘lence 124<br />
Ehliyet 19<br />
Ekonomi 94<br />
Elektrik 44<br />
Emeklilik yas¸ı 63<br />
Emlâk idaresi 39<br />
Emlâkçı 41<br />
Emzirme 56<br />
Erken emeklilik 63<br />
Es¸ ilis¸kisi 51<br />
Es¸cinsellik 52<br />
Es¸yaların paylas¸ımı 52<br />
Etkinles¸tirme 32, 59, 87, 92<br />
Ev düzeni 42<br />
Ev es¸yası sigortası 45<br />
Evangelist – Luther’ci kilise 103<br />
Evde dog˘um 54<br />
Evde yardım 64<br />
Evlilik 51<br />
Evlilik, kag˘ıtsız 51<br />
Evlilik, s¸iddetli 52<br />
Eyalet belediyesi 13<br />
Eyalet kurulu 11<br />
G<br />
Geçindirme yükümlülüg˘ü 51<br />
Gelenekler 122<br />
Gelis¸me is¸birlig˘i 20<br />
Gençlik eg˘itimleri 75<br />
Gençlik konutları 36<br />
Gençlik kültürü 62<br />
Gençlik, suç is¸lenmesi 19<br />
Genel toplantısı, dernek 106<br />
Gezici çocuk yuvası 58<br />
Gider, hastalık 110<br />
Göçmenler kütüphanesi, Halk<br />
kütüphanelerinin 104<br />
Gösteri 19<br />
Gücü, yargı 11, 13<br />
Gücü, yasama 11, 12<br />
Gücü, yürütme 11, 13<br />
Gümrük & Vergi 91<br />
Gündelik ödence 87<br />
Gündüz çocuk bakım kurumu 59<br />
Gündüz yüksek okulu 105<br />
Güvenlik temsilcisi 89<br />
H<br />
Haklar, Anayasal güvenceli 11, 19<br />
Halk 6<br />
Halk bilgilendirilmesi 67, 101, 104, 105<br />
Halk emeklilik maas¸ı 63<br />
Halk idaresi 11<br />
Halk Kilisesi, Danimarka 56, 65, 103<br />
Halk listesi 14<br />
Halk oylaması 14<br />
Halk servisi 102<br />
Hamilelik 54<br />
Hamilelik dosyası 54<br />
Hapis 18<br />
Harç 98<br />
Hastaları dolas¸mak 116<br />
Hastalık 108<br />
Hastalık sigorta belgesi 31, 110<br />
Hastalık sigortası,<br />
kamu 31, 110, 119, 120<br />
Hastalık sigortası, özel 119<br />
Hastane 110<br />
Hastane seçimi, serbest 116<br />
Hastaneye yatırılma 116, 117<br />
149<br />
DI . ZI . N
150<br />
DI . ZI . N<br />
Hekim, pratisyen 110<br />
HF (daha yüksek hazırlık sınavı) 67, 75<br />
HHX (daha yüksek ticaret sınavı) 75<br />
Hıristiyanlık eg˘itimi 71<br />
Hırsızlık 45<br />
Hisse sahibi 41, 44<br />
Hisseli konut derneg˘i 41, 44<br />
Hisseli konut 36, 41<br />
HTX (daha yüksek teknik sınavı) 75<br />
Hukuk toplumu, demokratik 10, 17<br />
Hukuk yardımı 18<br />
Huzur evi 64<br />
Hükümdarlık, anayasal 11<br />
Hükümet 11, 13<br />
I<br />
Isı 44<br />
I .<br />
I . çindekiler bildirgesi 98<br />
I . dare biçimi 11<br />
I . dare yasası 17<br />
I . daresi, kamu 11, 13<br />
I . dman 107<br />
I . ki dilli çocuklar 72<br />
I . laç yardımı 120<br />
I . laç 111, 120<br />
I . lave yapı 44<br />
I . lkög˘retim okulu yasası 69, 74<br />
I . lkög˘retim okulu 68, 70<br />
I . ltica bas¸vurusu 24<br />
I . lticacı 23, 24<br />
I . nanç cemaati 104<br />
I . nsan hakları 20<br />
I . nsan Hakları Anlas¸ması, Avrupa 20, 23<br />
I . nternet 104<br />
I . sim belgesi 56<br />
I . sim verme 56<br />
I . simler, onaylanmıs¸ 56<br />
I . skandinavya 7<br />
I . s¸ 31, 84, 85, 88<br />
I . s¸ aramak 89<br />
I . s¸ denemesi 92<br />
I . s¸ Denetimi I . daresi 89<br />
I . s¸ Kazaları I . daresi 89<br />
I . s¸ kazancı, kaybedilmis¸ 117<br />
I . s¸ kazası 89<br />
I . s¸ piyasası modeli, Danimarka 86<br />
I . s¸ piyasası 84, 89<br />
I . s¸ve I . s¸çi Bulma Kurumu 87, 89<br />
I . s¸ verenler birlig˘i 87<br />
I . s¸e alınma görüs¸mesi 90<br />
I . s¸e alınma sözles¸mesi 90<br />
I . s¸sizlik gündelik ödencesi 87, 92<br />
I . s¸sizlik kasası (a-kasası) 87, 92<br />
I . s¸sizlik sigortası 87<br />
I . s¸sizlik 86<br />
K<br />
Kabul edilme s¸artı,Eg˘itime 77<br />
Kabul edilmek, eg˘itime 77<br />
Kamp okulu 73<br />
Kanunun yerine geçmek 19<br />
Kapıcı 42<br />
Kara mizah 124<br />
Kardes¸ler iskontosu 59<br />
Katma deg˘er vergisi 98<br />
Kilise bürosu 56<br />
Kilise vergisi 103<br />
Kira 38<br />
Kira katkı yardımı 39<br />
Kira Kurulu 39, 43<br />
Kira sözles¸mesi 38<br />
Kira yardımı 39<br />
Kira yasası 38<br />
Kiralık ev36, 38<br />
Kiralık evi bas¸kasına kiralamak 39<br />
Kiralık yeri, bırakmak 38<br />
Kis¸i numarası 31<br />
Kis¸inin kendi ülkesine dönüs¸ü 26<br />
Konut 34<br />
Konut danıs¸manlıg˘ı 40<br />
Konut deg˘is¸tirmek 39<br />
Konut, korunmus¸ 53<br />
Konut sevk bürosu 36<br />
Konut standartı 35<br />
Konut s¸irketi 38<br />
Kraliyet Ailesi 11<br />
Kraliyet Birlig˘i 7<br />
Kredi 95<br />
Kres¸ 58<br />
Kriz hattı 62<br />
Kriz merkezi 53<br />
Kriz yardımı 53<br />
Kurulu, Eg˘itim 77<br />
Kutsal günler 123<br />
Kültür 100<br />
Kürtaj 52<br />
Kütüphane 104, 128
L<br />
Lise 67, 75<br />
Log˘usa bölümü 56<br />
Log˘usa gündelik ödencesi 57<br />
Log˘usa izni 56<br />
M<br />
Mahkeme kararı, s¸artlı 18<br />
Mahkeme kararı, s¸artsız 18<br />
Mahkemeler 11, 13<br />
Masraf 98<br />
Meclis seçimleri 14<br />
Medyalar 101<br />
Memnuniyetsizlik belirtmek 97<br />
Meslek 7, 85<br />
Meslek eg˘itimi 67, 75<br />
Mezarlık 65<br />
Mezarlık alanı 65, 104<br />
Mezarlık yeri 65<br />
Millet Meclisi 11, 12<br />
Millet Meclisi müzakereleri 12<br />
Miras mahkemesi 65<br />
Mizah 124<br />
Muhasebeci 96<br />
Mutlakiyet 11<br />
Mülkiyetli konut 35, 36, 41<br />
Mülteci 23<br />
Mülteciler Kurulu 24<br />
Müze 129<br />
N<br />
Nafaka 52<br />
NATO (Kuzey Atlantik Savunma<br />
Paktı) 20<br />
Nezaret hapsi 18<br />
Nikah töreni 51<br />
Noel 123<br />
Noel yemeg˘i 123<br />
Nöbetçi avukat 18<br />
Nöbetçi dis¸ hekimi 119<br />
Nöbetçi doktor 111<br />
O<br />
OECD (Ekonomi I . s¸birlig˘i ve<br />
Gelis¸me örgütü) 20<br />
Okul 66<br />
Okul bas¸langıcı 70<br />
Okul dis¸ bakımı 118<br />
Okul hazırlılıg˘ı 67<br />
Okuma grubu 68<br />
Ombudsmand 17<br />
Onaylanması, yabancı eg˘itimin 81<br />
Ortak kullanılan oda 40<br />
Ortak mal 51<br />
Oturma izni 23, 25<br />
Ö<br />
Ödeme kartı 95<br />
Ög˘renci konseyi 69<br />
Ög˘renim borcu 80<br />
Ög˘renim danıs¸manlıg˘ı 76<br />
Ög˘renimi tanıtma etkinlig˘i 77<br />
Ölüden arta kalan mal 65<br />
Ölüm belgesi 65<br />
Ölüm bildirimi 65<br />
Ölüm cezası 18<br />
Ölüm durumu 65<br />
Ölüyü gömme yardımı 65<br />
Özel eg˘itim 71<br />
Özel günler 123<br />
Özel okul 71<br />
Özerklig˘i, belediye 14<br />
Özgeçmis¸ (curriculum vitae) 90<br />
P<br />
Pantekot 123<br />
Para cezası 18<br />
Parti 14<br />
Pasaport 19<br />
Paskalya 123<br />
Pes¸in para yardımı 92<br />
Pes¸in ödeme 38<br />
Polis 19<br />
Polis S¸ikayet Kurulu 19<br />
Posta 129<br />
Psikiyatri 117<br />
Psikolog yardımı 112<br />
R<br />
Radyo ve televizyon vergisi 102<br />
Real kredi enstitüsü 42<br />
Reçete 120<br />
Refah toplumu 99<br />
151<br />
DI . ZI . N
152<br />
DI . ZI . N<br />
S<br />
Sag˘lık 108<br />
Sag˘lık hems¸iresi 57<br />
Sag˘lık muayenesi, çocuk 57, 114<br />
Sag˘lık sistemi, Danimarka 109<br />
Sakatlık 53<br />
Sakinler demokrasisi 40<br />
Sakinler derneg˘i 39, 40<br />
Sakinler evi 40<br />
Sakinler Kurulu 40<br />
Sakinler S¸ikayet Kurulu 39, 40<br />
Sanayi ihracatı 7<br />
Sansür 102<br />
Sarı sayfalar 36<br />
Schengen is¸birlig˘i 23<br />
Seçim 14<br />
Seçim hakkı 14<br />
Seçim kartı 14<br />
Seçme ve seçilme hakkı 14<br />
Seks 126<br />
Sendika 87, 88, 89<br />
Sendikal emeklilik 63<br />
SFO (okul bos¸ zaman düzenlemesi) 73<br />
Sınav69<br />
Sınav notu 69<br />
Sınır dıs¸ı edilmek 25<br />
Sır saklama yükümlülüg˘ü 17, 33, 112<br />
Sigorta 45, 97<br />
Sorumluluk sigortası 97<br />
Sosyal- ve sag˘lık eg˘itimi 75<br />
Sosyal- ve sag˘lık idaresi 57<br />
Sözles¸meler, uluslararası 20<br />
Spor 107<br />
SSP-is¸birlig˘i (okul, sosyal idareler<br />
ve polis) 19<br />
Staj 76<br />
Su 44<br />
SU (devletin eg˘itim yardımı) 80<br />
Suç 18<br />
Suç is¸lenmesi 62<br />
Sünnet 115<br />
S¸<br />
S¸ehir Mahkemesi 13<br />
S¸iddet 52<br />
S¸ikayet kılavuzu, ev 39<br />
S¸ikayet Mahkemesi, Özel 13<br />
S¸ikayet olanag˘ı 17<br />
S¸irket kurmak 91<br />
T<br />
Tanıtım programı 32<br />
Tanıtım yardımı 32, 82, 92<br />
Tarama, ultrasonla 54<br />
Tarım ürünleri üretimi 8<br />
Tartıs¸ma, kamudaki 101<br />
Tas¸ınma dosyası 46<br />
Tas¸ınmak 46<br />
Tazminat 45<br />
Tekrar kullanma istasyonu 43<br />
Telefon 130<br />
Telefon danıs¸manlıg˘ı 62<br />
Temel okul 68<br />
Temel okul, özel 69, 71<br />
Temsilcisi, ebeveyn yönetim 61<br />
Tercüman 61<br />
Tercüman yardımı 33, 112<br />
Toplantı 124<br />
Toplu sözles¸me 86<br />
Toplum 49<br />
Topluma kaynas¸tırma konseyi 15<br />
Topluma kaynas¸tırma yasası 13<br />
Topluma tekrar kaynas¸tırma<br />
yardımı 27<br />
Trafig˘i, kamu 129<br />
Turist bürosu 101<br />
Tüketici S¸ikayet Kurulu 98<br />
Tüketici 97<br />
Tüketim 94<br />
TV 2 102<br />
U<br />
Ulas¸ım 8<br />
Uzman doktor 110, 111<br />
Ü<br />
Ücretsiz yer 59, 73<br />
Üretim okulu 76<br />
Üvey kardes¸ 50<br />
V<br />
Vaftiz belgesi 56<br />
Vaftiz 56<br />
Vatandas¸lıg˘ı, Danimarka 28<br />
Vatandas¸lık 28<br />
Vekil bürosu 90<br />
Velayet hakkı 51, 52<br />
Vergi 98<br />
Vergi beyannamesi 98
Vergi çekim yüzdesi 99<br />
Vilayetler 23<br />
Vize 23<br />
VUC (Yetis¸kin eg˘itim merkezi) 81<br />
W<br />
WHO (World Health Organisation) 20<br />
Y<br />
Yabancılar Müdürlüg˘ü 23, 24, 31<br />
Yabancılar Yasası 25<br />
Yalnız yas¸ayan ebeveyn 50<br />
Yangın sigortası 97<br />
Yarar örgütleri 16<br />
Yardımı, çocuk bakımı 58<br />
Yargıtay 13<br />
Yas¸am biçimine bag˘lı hastalık 109<br />
Yas¸lı kurulu 6<br />
Yas¸lılar için konutlar 36, 64<br />
Yas¸lılara yönelik politika 63<br />
Yatılı okul 70<br />
Yatılı ortaokul 70<br />
Yemeg˘i, hastane 117<br />
Yeniden ins¸a etme 44<br />
Yer sevk bürosu 58<br />
Yerel gazeteler 36<br />
Yerel politika 14<br />
Yetis¸kin eg˘itimi 81<br />
Yurttas¸lık 14<br />
Yüksek bas¸kanlık 52<br />
Yüksek okul 31, 67, 101, 105<br />
Z<br />
Zaman 124<br />
Zaman ayırtma, dis¸ hekimi 119<br />
Zaman ayırtma, doktor 111<br />
Zina 52<br />
Ziyaret zamanı 116<br />
Zorla hastaneye yatırılma 117<br />
Zorla yaptırılmıs¸ evlilik 51<br />
153<br />
DI . ZI . N
154 Kitap hakkında bilgiler<br />
Bas¸lık/Titel:<br />
Danimarka’da <strong>yurttas¸</strong> – Danimarka toplumu hakkında<br />
yeni <strong>yurttas¸</strong>lar için bir el kitabı.<br />
Yayınlayan/Udgiver:<br />
Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere og Integration<br />
Holbergsgade 6<br />
1057 København K<br />
Telefon: 33 92 33 80<br />
E-mail:inm@inm.dk<br />
Redaksiyon/Redaktion:<br />
Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere og Integration,<br />
ile, IT og Telestyrelsens Rådgivning’in is¸birlig˘i<br />
içerisinde.<br />
Yayın 1 Ekim 2002’de bitmis¸tir<br />
ISBN:<br />
87-91118-84-0<br />
1. yayım, 1. baskı/1. udgave, 1.oplag:<br />
Türkçe versiyonu, Mayıs 2003<br />
Baskı/Oplag:<br />
10.000 adet<br />
Metin/Tekst:<br />
Annie Hagel, Bjarne Hesselbæk ve Maja Plesner,<br />
Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere og Integration<br />
ile is¸birlig˘i içerisinde.<br />
Proje denetimi/Projektstyring:<br />
Commitment Kommunikation ApS<br />
Anders Michael Jensen ve Signe Borup<br />
Grafik tasarım ve basım düzeni/Grafisk design og lay-out:<br />
Mark Gry Christiansen<br />
Türkçe çeviri/Oversættelse:<br />
Dansk Flygtningehjælps Tolkeservice<br />
Basım/Tryk:<br />
a-s Holbæk Eksprestrykkeri, Holbæk<br />
Resim redaksiyonu/Billedredaktion:<br />
Michael Daugaard.<br />
Fotog˘raflar/Fotos:<br />
Per Morten Abrahamsen (112), Mark Andersen (118),<br />
Lars Bahl (19, 24, 26, 36, 37, 38, 45, 68, 74, 81)<br />
Claus Bonnerup (86), Anders Clausen (87), Jacob Dall (22)<br />
Michael Daugaard (Ön- ve arka sayfa, 8, 24, 28, 30, 33, 34, 40,<br />
43, 50, 55, 58, 66, 69, 73, 76, 79, 80, 91, 94, 96, 97, 105,<br />
107, 111, 122), Jan Djenner (6, 120, 126),<br />
Anne-Li Engström (48, 78, 123), Per Folkver (110),<br />
Klaus Holsting (43, 75, 108),Teit Hornbak (16, 84),<br />
Nikolaj Howalt (71), Sonja Iskov (60), Mikael Jonsson (88),<br />
Stuart MacIntyre (100), Kissen Møller Hansenn (57),<br />
Heine Pedersen (103), Poul Rasmussen (113),<br />
Henrik Saxgren (12, 116) Mikal Schlosser (125),<br />
Stig Stasig (46, 62, 102), Søren Svendsen (63),<br />
Henrik Sørensen (83), Mikkel Østergaard (10, 17)<br />
Danimarka haritası: Kampsax/Cowi.
‘Danimarka’da Yurttas¸’, sekiz dilde yayınlanmaktadır:<br />
Arapça<br />
Bos¸nakça-Hırvatça-Sırpça<br />
Danimarka dili<br />
I . ngilizce<br />
Farsça<br />
Somali dili<br />
Türkçe<br />
Urduca<br />
Kitap <strong>Danmark</strong>.dk’nin internet kitapçısından<br />
satın alınabilir<br />
IT- og Telestyrelsen<br />
Tel: 1881<br />
www.danmark.dk/netboghandel<br />
Ederi:<br />
20,00 kron. (Kdv dahildir).<br />
Kitaba, Entegrasyon Bakanlıg˘ı’nın internet sitesi<br />
www.integrationsministeriet.dk üzerinden de ulas¸abilirsiniz.
Change language