0002823

sadece sınırlı bilgiye sahip bir karakterin bakış açısından yaklaşmamız, bölüme
tartışılmaz bir gerilim katmaktadır.
20. yüzyıl yapıtlarında—Hikâye-i Tayyârzâde’nin bir yeniden basımı olan
Tayyârzâde yâhûd Bin Bir Direk Vak‘ası’nı (1917-18) saymazsak—Osmanlı
grafolektinin yerini günümüz Türkçesiyle karşılaştırılabilecek bir dil almıştır. Bu
yapıtlarda, günümüz Türkçesinin grameri ve tüm noktalama işaretleri de büyük ölçüde
tutarlı bir biçimde kullanılmaktadır. Bu dil, Osmanlı grafolektine göre Arapça-Farsça
öğelerden daha uzak ve günlük konuşma diline daha yakındır. Böylece, birçok yazma ve
litografya hikâyede bulduğumuz ve grafolekti kullanan hikâyelerde büyük ölçüde
ortadan kalkan deyim ve argo kullanımı, 20. yüzyıl yapıtlarıyla birlikte geri gelmiştir.
Tayyârzâde ve Bin Bir Direk Batakhânesi’nde bulduğumuz “vâlidesi küp
uçurırlardanmış” (14), “kılı kırk yarar kadınlardandır” (22), “sülük gibi delikanlıya
yapışmak isteyordı” (25) ve “işi pezevenkliğe dökmiş” (27) gibi ifadeler, bu eğilime
örnek teşkil etmektedir. Bu hikâyede, Hikâye-i Tayyârzâde’nin tersine, artık herhangi bir
şiir kısmına da yer verilmemektedir. Reşad Ekrem Koçu tarafından yazılmış Binbirdirek
Batakhanesi Cevahirli Hanımsultan ve “Bursalı’nın Kahvehanesi”, bazı şiirlere ve
Osmanlı döneminin eski deyimlerine yer vermektedir. Ancak bu iki hikâyenin de
sonunda, anlaşılması güç sözcüklerin güncel karşılıklarını listeleyen sözlüklere
rastlamamız ilginçtir.
Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin 20. yüzyılda karşılaştığımız üç yeni versiyonu,
Osmanlıcadan günümüz Türkçesine doğru adım adım ilerleyen gelişmeyi gözler önüne
serer. Hançerli Hanım’da (1923-24), eski yapıttaki şiirlerin çoğuna aynen yer verilmiş
olmakla birlikte, düzyazıdaki inşa dili ortadan kalkmış ve günümüz Türkçesine yakın bir
dil yerleşmiştir. Yeni harflerle verilen ilk versiyon olan Hançerli Hanım Hikâyesi’nde
83