0002823

yelpazesinden yararlanan Letâ’ifnâme, bu açıdan Tıflî hikâyeleri arasında ayrıcalıklı bir
konuma sahiptir.
Letâ’ifnâme’de de, Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nde olduğu gibi, sözlü dilden
bağımsız bir yazı dilinin gelişmesine işaret eden bir öğe bulunur. Bu, hikâyenin başına
eklenmiş fihristtir. “Fihrist-i Letâ’ifnâme” adını taşıyan iki sayfalık bu içindekiler
bölümünde, “Yûsuf Şâh’ın pederi hasta olub vefât oldıgı beyân 8” (i) ve “hikâye-i ‘Attâr
Kadri Efendi ve şâkirdi Deli Mehemmed ve kedinin hikâyesi beyân 85” (ii) gibi
başlıklarla, hem ana hikâyenin en önemli bölümlerine, hem de tüm alt hikâyelere birer
ad verilmiş ve bu bölümlerin başladığı sayfaların numaraları belirtilmiştir. Walter J.
Ong’un belirttiği gibi, “böyle listelerin ‘sözlü eşdeğeri’ yoktur” (147). Dizinler, sadece
sözlü kültüre değil, yazma kültürüne de yabancıdır: “Kaynakları aynı olsa bile, iki ayrı
yazıcının kaleme aldığı elyazmaları, sayfası sayfasına bir olamayacakları için, ayrı ayrı
dizinler gerektirecek”tir (148). Ancak matbaa kültürüyle birlikte, “görsel düzenleme ve
hızlı algılama amacıyla çok daha ileri bir mekân kullanımı” (147) sağlayan dizinler
kullanılmaya başlanmıştır.
“Hikâyet”, “Süleymanşah”, “Tayyârzâde Hikâyesi” ve “Tıflî Efendi Hikâyesi”,
tümüyle konuşurmuş gibi yazılmıştır, yani herhangi bir metin bölümlemesine ya da
sözlü olarak anlatılan bir hikâyede bulamayacağımız bölüm başlığı gibi özelliklere sahip
değildir. Ancak yazma ve litografya yapıtların tümünü sözlü anlatıya daha da yaklaştıran
bir diğer öğe, hepsinde izlerini bulduğumuz episodik yapıdır. Walter J. Ong’dan, bu
episodik yapının, sözlü kültürün edebî yapıtlarının başlıca özelliklerinden biri olduğunu
öğreniriz. “Olayları çizgisel olarak doruğa çıkarıp tekrar inişe geçirme”ye dayalı kurgu
anlayışı ise, sadece hurufatın yaygınlaşmasıyla önem kazanmıştır (169). “Hikâyet”te
Mısır yolculuğu sırasında yaşanan maceralar, Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin
78