0002823

Hançerli Hanım ve Tayyârzâde ve Bin Bir Direk Batakhânesi, İkbâl Kütüphanesi
tarafından, Saim Sakaoğlu’nun değindiği Tayyarzade Binbirdirek Batakhanesi “İ‘timâd
Kütübhânesi” tarafından (“Tayyarzade Hikâyesi” 230), Hançerli Hanım Hikâyesi ise
Yusuf Ziya Balçık Kitabevi tarafından bastırılmıştır. Kitabevlerinin yerine
yayınevlerinin geçişine ise ancak 1957 yılından itibaren tanık oluyoruz. Bu yılda
basılmış Hançerli Hanım (Hâdise) ve 1001 Direk Batakhanesi, Hâdise Yayınevi
tarafından yayımlanmış, ilk olarak 1968 ve 1971 yıllarında Tercüman gazetesinde tefrika
olarak yayımlanan Binbirdirek Batakhanesi Cevahirli Hanımsultan ve “Bursalı’nın
Kahvehanesi” ise sırasıyla 2003 ve 2002 yıllarında Doğan Kitapçılık tarafından
yayımlanmıştır.
Gördüğümüz gibi, dört litografya yapıttan üçü adsız tezgâhlarda basılmışken, 19.
yüzyıl hurufat yapıtlarının yarısı, adı bilinen basımevlerinin ürünüdür. 20. yüzyılda ise
basımevi bilgisinin yerini önce kitabevi, sonra da yayınevi bilgisi almaktadır. Tıflî
hikâyelerinin bu açıdan da, hem baskı teknolojilerinin hem de yayıncılık kurumunun
gelişimini izleyen üç aşamadan geçmiş olduğu açıktır. İlk aşamada anonimlik
egemendir. İkinci aşama, tutarsız da olsa basımevlerinin verilmesine yönelik bir eğilim
gösterir. Son aşamada ise artık tutarlı bir biçimde kitabevi ve yayınevi adı verilmektedir.
Yukarıda Osmanlı yayıncılığı açısından bir dönüm noktası olarak belirlediğimiz
1860 yılından önce yazılan ya da basılan Tıflî hikâyelerinden hiçbiri, yapıtla ilgili
bilgiler içeren bir dış kapağa sahip değildir. Bu tarz dış kapaklar, ancak baskı
teknolojisinin yerleşmesiyle önem kazanmıştır. Walter J. Ong’un değindiği gibi, “Basılı
bir yapıtın iki nüshası aynı şeyi söylemekle kalmaz, nesne olarak da birbirinin eşidir. Bu
durum, etiket kullanımına özendirmiş ve kitap harflerle yazılı olduğuna göre, kitap
kapağı da elbette harflerden oluşan bir etiket olmuştur” (150). Bu etiketin üç litografya
62