0002823

Litografya Tıflî hikâyelerinden “Tayyârzâde Hikâyesi” ve “Tıflî Efendi
Hikâyesi”ni kapsayan yapıt, bir “litografya destgâhı”nda (95), yani yukarıda sahafların
kendi imkânlarıyla yapıt çoğaltmak için kullandıklarını gördüğümüz tezgâhlardan
birinde basılmıştır. Letâ’ifnâme’de basımeviyle ilgili bir bilgi verilmemişse de, bu
yapıtın da böyle bir litografya tezgâhında çoğaltılmış olması muhtemeldir. Bir ada sahip
bir basımevinde çoğaltılmış tek litografya Tıflî hikâyesi, Cerîde-i Havâdis gazetesinin
matbaasında basılmış olan Hançerli Hikâye-i Garîbesi’dir. 1860 yılına kadar Osmanlı
yayıncılığını tekelinde tutan üç resmî ve yarı-resmî gazeteden biri olan Cerîde-i
Havâdis, Nesimi Yazıcı’nın “Tanzimat Dönemi Basını Konusunda bir Değerlendirme”
adlı makalesinden öğrendiğimize göre “büyük bir rağbete mazhar olmamıştı” (60).
Güzin Dino’ya göre, Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin basımında “Herhalde, Ceride-i
Havadis’in o sıralardaki para sıkıntısını giderebilmek için ünlü bir yapıtın satış sağlama
olanağı da düşünülmüş ve seçme etkenlerinden olmuştu” (38).
19. yüzyıl hurufat Tıflî hikâyelerinde basımeviyle ilgili biraz daha ayrıntılı
bilgiler buluruz. Bu hikâyelerin dördünden ikisinin basımevi verilmiştir. Hikâye-i Cevrî
Çelebi ve İki Birâderler Hikâyesi’nde bu konuyla ilgili bir bilgiye rastlamasak da,
Hikâye-i Tayyârzâde’nin ön kapağından, yapıtın “Câmlı Han” matbaasında, Meşhûr Tıflî
Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi’nin arka kapağından ise yapıtın “Sultân Bâyezîd’de
Süleymân Efendi’nin matba‘asında” basılmış olduğunu öğreniriz. Ne var ki, bu
yapıtların hiçbirinde yapıtları çoğaltan kişi ya da yayıneviyle ilgili bir bilgiye
rastlamayız.
20. yüzyıl Tıflî hikâyelerine gelindiğinde, yayınevi bilgisinin verilmesi rutin hâle
gelmiştir. Litografya yapıtlar döneminde sahaflar tarafından üstlenen yayıncılık işinin bu
dönemde de genellikle kitabevleri tarafından sürdürüldüğünü görüyoruz. Bu bağlamda,
61