0002823

gibi “1756-7 tarihinde okunmuştur” (130) ve dolayısıyla bu tarihten önce yazılmış
olmalıdır.
Bu ilk dönemi, Tanzimat Fermanı’ndan 1860 yılına kadar süren ve bir geçiş
dönemi olarak adlandırabileceğimiz ikinci dönem izler. Bu dönemde kimisi devlete ait
olmak üzere bazı yeni matbaalar kurulmaya başlasa da, Osmanlı matbaacılığı, Nuri
Akbayar’ın “Osmanlı Yayıncılığı” adlı makalesinde belirttiği gibi, “1860’a kadar
oldukça yavan” bir gelişim süreci gösterir (1683). Bununla birlikte basılan yapıt
sayısında ciddi bir artış gözlemlenir. Akbayar’a göre, “1729-1870 arasında basılan kitap
sayısı 2.000 dolayındadır. Bunun 1.500’e yakını da 1840-1870 arasında basılmıştır”.
Yine de, bu dönemde “Henüz bir yayınevi kurumu oluşmamıştır” ve “basılan kitapların
çoğunluğunu devlet eliyle basılmış ders kitapları ve resmî yayınlar ile tek tek kişilerin ya
da kitapçıların (sahhafların) bastırdıkları kitaplar oluşturur” (1684). Bu ikinci dönemde,
ikisi de aynı yılda basılmış iki Tıflî hikâyesine rastlarız. Bunlardan biri, 1851-52 yılında
basılmış Hançerli Hikâye-i Garîbesi, diğeri ise, yazılış tarihi 1851 yılının başlarına
düşen Letâ’ifnâme’dir.
İkinci dönemin durgunluğu, 1860’dan itibaren devletten bağımsız çıkarılmaya
başlayan ve ilki Tercümân-ı Ahvâl olan gazetelerle bozulur. Bu yayınlar, İbrahim Şinasi,
Namık Kemal ve Ahmet Mithat gibi yazarların popülerliği sayesinde Osmanlı yayın
dünyasını canlandırmıştır. Bu canlılık ise, kitap basımında da patlamaya neden olmuştur.
Akbayar’a göre, “Basının gelişmesi hem birçok matbaa kurulmasına önayak olmuş, hem
okuyucu yetiştirmeye hizmet etmiş, hem de kitap ekleri vererek, kitap ilanları
yayınlayarak yayıncılığın, dolayısıyla da matbaacılığın gelişmesine büyük katkılar
sağlamıştır” (1683). Akbayar’ın Meral Alpay’dan aktardığı üzere, Osmanlı
İmparatorluğu’nda 1890 yılına kadar 6000 civarında kitabın basıldığı tahmin
55