0002823

Elbette ki Cenânî, Nergisî ve Atâyî, küçük hikâyelerden oluşan yapıtlar vermiş yegâne
sanatkârlar değildir; yine de, bu üç yazarın yapıtlarının kısa birer değerlendirmesi, bu
hikâye geleneğinin Tıflî hikâyeleriyle ilişkisini gözönüne sermek açısından yeterli
olacaktır.
Yazarlığının yanı sıra saray meddahı olarak da beğeni topladığı bilinen
Cenânî’nin lâtife derlemesi, Kavruk’u değindiği gibi Bedâyi-ül-âsâr adını taşımaktadır
(89). Bu yapıt, Fuad Köprülü’ye göre, “o asır hayatının her köşesi”ni yerel renklerle
anlatmakta ve Tıflî hikâyelerinde de bulduğumuz “[m]eyhâne ve gezinti âlemleri, baskın
sahneleri” ve “gemi yolculuğu” gibi birçok günlük hayat olgusunu kapsamaktadır
(“Meddahlar” 391). Cenânî’nin yapıtı, Köprülü’ye göre, “XVI. asrın halk hayatını bütün
samimîyeti, bütün kostümleri ve dekorları ile” yansıtmaktadır (391).
Nergisî’nin Hamse’sindeki hikâyelerin Tıflî hikâyeleriyle içeriksel benzerlikler
gösterdiği, farklı kaynaklardan anlaşılmaktadır. Şükrü Elçin, Nergisî’nin “Yeniçeri Ferdi
ile Yeniçeri Ağası” adlı hikâyesinde geçen ve genç bir oğlanın kaçırılmasını işleyen bir
sahneyi, “Hikâyet”teki benzer bir sahneyle ilişkilendirir. Elçin’e göre, Nergisî’deki
“kaçış episodu ile Sansar’ın, Ahmet’i kapmasındaki yakınlık mânidardır. Tıflî’nin
Nergisi’den mülhem olarak eserini meydana getirmesi mümkündür” (118). Tıflî
Çelebi’nin Tıflî hikâyelerinin yazarı olup olmadığı tartışılabilirse de, gerçek yazarın—bu
yazar Tıflî olsun olmasın—Nergisî’nin yapıtından ya da bu yapıtın temsil ettiği
gelenekten faydalanmış olması olanaksız değildir.
Tıflî hikâyeleri ve Nergisî’nin Hamse’si arasında daha doğrudan bir bağ
bulunması da mümkündür. Bu bağ, masal geleneğiyle Tıflî hikâyeleri arasındaki bağda
olduğu gibi, yine Letâ’ifnâme adlı Tıflî hikâyesi üzerinden geçmektedir. Kavruk’un
Hasibe Mazıoğlu’ndan alıntıladığı gibi, Nergisî’nin hikâyelerinden biri “iki danişmend
48