0002823

Köprülü’ye göre “Osmanlı meddahlarının en meşhuru” (“Tıflî Ahmed Çelebi” 235) olan
Tıflî’nin sadece kendi döneminde değil öldükten çok sonra da ününü koruduğunu
unutmamalıyız. İsmail Habib (Sevük)’ün Tanzimattanberi adlı yapıtına göre Tıflî,
“ondan sonraki bütün meddahlarca meddahların pîri sayılacak kadar geniş ve umumî bir
şöhret” sahibi olmuştu (185). Böylece, örneğin 18. yüzyılda yaşamış bir meddahın
hünerini anlatmak için “hikâye anlatmakta Tıflî kadar mâhir olduğu” öne sürülmüş
(Köprülü, “Tıflî Ahmed Çelebi” 234), 19. yüzyıl meddah kahvelerinde ise yine Tıflî’nin
bir karakter olarak geçtiği sözlü anlatılar aktarılmıştır (Özdemir Nutku, Meddahlık ve
Meddah Hikâyeleri 91).
Tıflî’nin bu büyük ünü ise, Osmanlı anlatı geleneğinde gerçek bir tarihsel
kişilikten çok birçok farklı bağlamda kullanılan bir tip olarak yaşamını sürdürmesine
neden olmuştur. Theodor Menzel’in Meddâh, Schattentheater und Orta Ojunu (Meddah,
Gölge Tiyatrosu ve Orta Oyunu) adlı yapıtına göre “en farklı Türk anekdot
derlemelerinde bir rol” (3) oynayan Tıflî’nin adı, tarihsel Tıflî Çelebi’den haberleri
olmayan Georg Jacob tarafından Vorträge türkischer Meddah’s (Türk Meddahlarının
Anlatıları) adlı yapıtında “sultanın soytarısı” (106), Nicholas N. Martinovitch tarafından
da The Turkish Theatre (Türk Tiyatrosu) adlı yapıtında “palyaço” ve “saray soytarısı”
(124) anlamlarıyla Almancaya ve İngilizceye çevirilmiştir. Bu çevirilerden, Tıflî’nin
anlatılarda belli bir tipi temsil etmek için ne kadar sık başvurulan bir ad olduğunu ve
Tıflî’nin adını barındıran tüm anlatıları bu yüzden Tıflî Çelebi’ye atfetmenin ne kadar
verimsiz bir yaklaşım olacağını çıkarsamak zor değildir.
Hikâyelerin doğrudan Tıflî Çelebi’ye ait olmadığını düşündüren bir diğer öğe de,
bunlarda tablosu çizilen tarihsel devrin IV. Murat devrine pek benzememesidir. Refik
Ahmet Sevengil’e göre IV. Murat, “Kahve ile birlikte tütün, afyon ve şarap
34