0002823

B. Tanımlama Girişimleri
Sultan IV. Murat, 1623 ile 1640 yılları arasında süren saltanatı boyunca şiir,
sözlü anlatı ve temâşâ gibi sanatlara büyük destek vermiş bir padişahtır. Refik Ahmet
Sevengil’in İstanbul Nasıl Eğleniyordu? adlı yapıtında belirttiği gibi, padişah,
“meddahlara, şarkıcılara, çalgıcılara, köçeklere ve eğlence işleri ile uğraşan başka
insanlara karşı ilgi gösterir, onları korurdu” (49). Hikâyelerimizin neredeyse tümünde
padişahın musahibi, güldürücüsü ve hikâye anlatıcısı olarak rol oynayan Tıflî de,
meddahlık tarzında bir sanat icra etmesine karşın padişah, “Tıflî’yi bunlarla bir tutmaz,
şairler ve kibarlar arasında sayar, iltifat ederdi” (62-63). Bu saptamayı doğrulayan bir
diğer ifadeyi Fuad Köprülü’nün “Meddahlar” adlı makalesinde buluruz. Köprülü, Evliya
Çelebi’nin Seyahatname’sine dayanarak, “Murâd-ı râbi‘in haftada bir gece Tıflî, Nef‘î,
Hûrî gibi devrin meşhur şâirlerini yanına getirttiğini, diğer bir gece de Kör Hasan-oğlu
dâmadı Muslî Çelebî, mukallid Çıfıt Hasan, Akbaba, Sarı Çelebî, Çakmak Çelebî,
Simidci-zâde gibi mukallid ve nedîmleri ve belli-başlı oyun kollarını toplayıp
eğlendiğini” aktarır (398-99). Peki, bir yandan devrin Nef‘î kadar ünlü bir divan şairiyle
aynı nefeste anılacak kadar önemli, diğer yandan elimizdeki hikâyelerde sık sık
güldürmece konusu edilecek kadar hafif gösterilen bu Tıflî kimdir?
Trabzonlu Tıflî Ahmet Çelebi’nin yaşamıyla ilgili kaynakların en önemli özetini
Fuad Köprülü verir. Köprülü’ye göre Tıflî, “Ahmed Abdül‘aziz Efendi isminde birinin
oğlu olup, daha çocuk sayılacak bir yaşta güzel manzûmeler yazdığından Tıflî takma
adını almıştı”. Tıflî, padişahın ilgisini çekmeden önce de şiirle ve hikâyecilikle
uğraşmıştı: “Önceleri birtakım büyüklerin meclislerinde bulunarak, şehname-hânlıkta ve
zarif bâzı hikâyeler icad ve naklinde mehâretinden dolayı Murad IV.’ın iltifâtına mazhar
ve nedîmi” konumuna getirildi (395). Bir yandan “tertibedilmiş Dîvân sahibi” (398) bir
31