0002823

20. yüzyılda üretilmiş özgün Tıflî hikâyelerine rastlamayız ve bu dönemden
elimize geçen sekiz yapıttan sadece “Bursalı’nın Kahvehanesi”, eski Tıflî hikâyelerinin
“kopyası olarak görülemeyecek kadar farklı”dır. Tarihsel gerçeklik iddiası, bu üçüncü
aşamanın yapıtlarından neredeyse tümüyle kaybolmuştur, kaybolmadığı hikâyelerde ise
artık birebir yaşanmış ve yansıtılmış değil, romantikleştirilip idealize edilerek yeniden
yaratılmış bir tarihe gönderme yapmaktadır. Aynı zamanda, özgün yapıtların üretimi
sona erdiği için, tekrarlanan eski yapıtların toplumsal güncellikle bağı da tümüyle
kopmuş ve bu yapıtlar, bilinçli olarak, tarihe karışmış bir toplum ve edebiyatın
“zararsız” numuneleri olarak sunulmaya başlanmıştır. Üçüncü dönem yapıtlarında
rastladığımız en büyük yeniliklerin, hikâyelerin sunduğu toplumla değil sunuluş
“ölçüt”leriyle ilgili olması kayda değerdir. Böylece, ikinci aşamanın yazı dili, yerini
konuşma diline daha yakın ancak artık tümüyle yazılı kültürün egemenliğinde olan—ve
yapıtların bir kısmında yeni bir alfabeden yararlanan—yeni bir dile bırakmış, resim gibi
süsleyici öğeler de ikinci aşamaya göre yeniden önem kazanmıştır. Hem biçimsel
gerçekçilik, yani bir edebî yapıtı daha gerçekçi kılan ayrıntılı mekân ve karakter
betimlemesi gibi öğelerin kullanımı, hem de tarihsel gerçeklik iddiası, bu hikâyelerde
toplumsal güncellikten tümüyle ayrılmış olarak öne çıkmıştır. Tıflî hikâyeleri bu üçüncü
aşamada artık “gerçekliğin belli bir yansıması” olmaktan tümüyle çıkıp, Walter J.
Ong’un deyimiyle “geçmişe ilişkin boş bir merak”ın (65) odağı hâline gelmiştir. Üçüncü
aşama, bu yüzden Tıflî hikâyelerinin yokolma aşamasıdır.
İncelememizin bizi ulaştırdığı sonuç, Tıflî hikâyelerinin, farklı edebî
geleneklerin özelliklerini bir araya alarak doğmuş, bu özelliklerden bazılarını
sentezleyerek gelişmiş ve yarattığı sentez toplumsal güncelliğini yitirdiği zaman da tarih
sahnesinden çekilmiş, başlı başına bir edebî tür olduğu yönündedir. Ancak bu
189