0002823

makalesinde vurguladığı gibi, bu süreç boyunca, ilk yapıtların hitap ettiği “okurlar,
eleştirmen ve hatta kuramcı rolünü üstlenerek, hayatta kalabilecek bir modelin var
olduğuna karar verirler. Bu ise, biçimin adım adım ‘resmî’ vasfını kazanmasına doğru
ilerleyen bir sürecin başlangıcıdır” (44). Edebî tür, bu aşamada, kendini belli katılaşmış
içeriksel ve biçimsel kıstaslara göre yeniden üretmeye başlar. Bu yeniden üretim ise,
Georg Lukács tarafından “gerçekliğin belli bir yansıması” (241) olarak adlandırılan
işlevin azalması ve yerini belli estetik “ölçüt”lere (170) bırakması anlamına gelir.
Tekrara binen tür, değişen tarihsel ve toplumsal gerçekleri yansıtma kapasitesini
yitirmeye başlar.
Tıflî hikâyelerinin ilk aşamasında gözümüze çarpan çokbiçimlilik, yerini, ikinci
aşamayı oluşturan 19. yüzyıl hurufat yapıtlarında belirgin bir standartlaşmaya
bırakmıştır. Bu hikâyelerde, cinsiyetler arası ilişkiler, evlilik biçimleri, eğlence türleri ve
toplumsal sınıfların konumlandırılması gibi öğeler, nadiren dışına çıkılan normlara
bağlanmıştır. Sayfa sayısı ve boyutu, dış kapak, burada verilen bilgiler ve dekoratif
öğeler gibi dışsal özellikler, büyük ölçüde benzeşmektedir. Hikâyelerin tümünde
kullanılan dil de artık standartlaşmıştır ve toplumun farklı kesimleri tarafından gerçekten
kullanılan diller yerine bunların arasında çizilen bir orta yolu yansıtmaktadır. Episodlar
ve alt hikâyeler de, yerlerini çoğu hikâyede net bir gerilim arkına bırakmıştır. Fihrist ve
bölüm başlıkları gibi öğeler tutarlı biçimde kullanılmamakta, metin bölümleme işaretleri
ise, tutarsız bir biçimde de olsa, dört hikâyeden üçünde bulunmaktadır. İkinci aşama
Tıflî hikâyelerinin, ilk aşama hikâyelerinden seçici bir biçimde yararlanarak yapıttan
yapıta tekrarlanabilecek kadar net bir sentez yaratmış oldukları ortadadır.
Buna karşılık, 19. yüzyıl hurufat yapıtları, tarihsel gerçekleri yansıtma ve
toplumsal güncelliğe sahip olma iddiasını kısmen yitirmiştir. Özellikle bu dönemde
187