0002823

gelişmesi, eğlence türlerinin bireyselleşmesi, kadınların rolünün değişmesi, mertlik ve
kaba kuvveti alkışlayan bir erdem anlayışından çıkarcılığa ve zekâya dayanan bir
diğerine geçilmesi ve toplumsal statünün paradan nispeten bağımsız olduğu bir
düzenden bu iki olgunun birbiriyle sıkıca kenetlendiği bir düzene doğru ilerlenmesi, bu
değişimlerin birer örneğidir. Dolayısıyla, birinci aşama Tıflî hikâyelerinin, yeni bir
türden beklenen, değişen toplumsal gerçekleri yansıtma kaygısına tümüyle sahip
oldukları söylenebilir. Birinci aşama Tıflî hikâyelerinin bir diğer önemli özelliği,
tümünü birleştiren bazı genel benzerlikler altında son derece geniş bir farklılıklar
yelpazesini barındırmalarıdır. Hikâyeler, inşâ dilinden konuşma diline kadar uzanan bir
toplumsal diller yelpazesinden yararlanmaktadır. Kimisinde fihrist ve bölüm başlığı gibi
yazılı kültür öğeleri bulunurken diğerleri bunlardan tümüyle yoksundur. Kimi yapıt alt
hikâyelerden, kimisi birçok episoddan, kimisi ise sadece iki episoddan oluşan
kurgulardan yararlanır. Yapıtların uzunluğu birbirinden çok farklıdır. Kimisi süslü ve
resimliyken diğerleri tümüyle sadedir. Kimisi mucizevî ve rastlantısal neden-sonuç
ilişkilerine önemli yer verirken diğerleri bu öğelerden büyük ölçüde arınmıştır. Bazıları,
olay örgüsüyle doğrudan bağlantılı olmayan ayrıntılara girerek bir gerçeklik etkisi—yani
yapıtı biçimsel olarak daha gerçekçi kılan bir etki—yaratırken bir hikâye, bunları
masalsı bir hava yaratacak kadar abartır. Birinci aşama Tıflî hikâyelerinin kolaylıkla
“çokbiçimli” ve “tür karşıtı” olarak tanımlanabileceği ortadadır.
Bir edebî türün, ilk yapıtların çokbiçimliliğinden sınırları ve kuralları netleşmiş
bir biçime doğru ilerlemesi, belli bir kristalizasyon sürecini beraberinde getirir: İlk
aşama yapıtlarının bazı özellikleri reddedilir, diğerleri ise devralınıp sentezlenir. Claudio
Guillén’in “From Literature as System: Essays toward the Theory of Literary History”
(Sistem olarak Edebiyat: Edebi Tarih Kuramına Doğru Denemeler’den) adlı
186