0002823

Tayyârzâde ve Bin Bir Direk Batakhânesi’nde olduğu gibi Hançerli Hanım
Hikâyesi’nde de “yarı-bilimsel” denebilecek bir önsözle karşılaşmaktayız. Hikâye,
önsözde “[m]uhtelif zamanlarda” basılmış olan “meşhur ve eski” (2) bir anlatı olarak
sunulur. Hikâyeye, Mustafa Nihat Özön’ün Türkçede Roman yapıtından uzunca bir
alıntının ardından (2-3), “[r]omancılığımızın ilk nümunelerinden biri” (4) olarak
edebiyat tarihi bağlamında bir değer biçilmektedir. Hikâye, böylece kesin olarak geçmiş
bir zamana sürülmenin yanı sıra güncel önemden yoksun olarak sunulur: “O devrin
sefahat âlemlerini, […] kibar aşiftelerin, saraylı dilberlerin zevkusefaları uğrunda
çevirdikleri entrikaları, irtikâp ettikleri cinayetleri gösteren bu hikâyeler[in] ibretle
okunacak zararsız mevzuları vardır” (4). Hançerli Hikâye-i Garîbesi de böylece,
yukarıda Hikâye-i Tayyârzâde için de söz konusu olduğunu gördüğümüz gibi, güncel
gerçekliği yansıtan bir toplumsal aynadan sadece tarihsel değeri olan bir antikaya
dönüştürülmüştür.
Reşad Ekrem Koçu’nun kaleminden çıkmış “Bursalı’nın Kahvehanesi” ve
Binbirdirek Batakhanesi Cevahirli Hanımsultan adlı yapıtların, biçimsel gerçekçilik
açısından tüm Tıflî hikâyeleri arasında en ileri noktada olduğunu görmüştük. Bunun
dışında, bu hikâyeler, modern bir tarihçi edasıyla yapıta eklenmiş “gerçek tarih” kesitleri
de barındırmaktadır. Ancak hikâyelerin bu özellikleri, toplumsal güncelliğe elyazması ve
litografya yapıtlara eşdeğer ölçüde sahip olduklarını göstermemekte, hatta tersine, bu
güncelliğin eksikliğinden dolayı önem kazanmaktadır. Koçu’nun, “Bursalı’nın
Kahvehanesi”ni de barındıran Aşk Yolunda İstanbul’da Neler Olmuş adlı yapıtının
önsözünden bir bölüm, bu konuda aydınlatıcıdır. Koçu, burada kendi yazarlık eylemini
şu sözlerle değerlendirmektedir: “Hakikatleri zedelemeden, hakikatlere tecavüz etmeden
tarih olaylarını, tarihin büyük şöhretlerinin hayatlarını romanlaştırmak çok zor
180