0002823

yazma ve taşbasma Tıflî hikâyelerinin tersine, bu hikâyenin artık güncel olmayan bir
toplumda geçtiği anlayışıyla yazıldığını kanıtlamaktadır.
Anlatıcı ve anlatı arasındaki mesafe, 20. yüzyıl yapıtlarıyla birlikte doruk
noktasına çıkar. Bu dönemde verilmiş hikâyelerin özellikle ikisinde, toplumsal
güncellikle ilişki tümüyle ortadan kalkmıştır. Tayyârzâde ve Bin Bir Direk
Batakhânesi’nde, anlatıyla anlatıcı arasına girmiş tarihsel mesafenin birçok izine
rastlarız. Hikâye, daha kapağında “meşhûr kadîm târihî bir hikâye” olarak
sunulmaktadır. Hüseyin’in devletteki işi olan defterdarlık, köşeli parantezler içinde
“mâliye nâzırı” (4) olarak açıklanmıştır. Ayrıca, hikâyenin farklı yerlerinde “o
zamanlarda” gibi ifadeler kullanılır. Örneğin, Tayyârzâde’nin bohçası içinde “o
zamânlarda hidmetkârların giyeceği cinsden bir ser-pûş” (11) bulunur. Sahba ise, “o
zamânın modası oldıgı vechle kanarya sarısı ferâce” (19) giymiştir.
Ancak hikâyenin tarihselliğiyle ilgili en önemli belge, bu versiyona yazılmış olan
önsözdür. Tayyârzâde hikâyesi, burada “memleketimizin kadîm ve târihî hikâyelerinden
biri” olarak tanıtılır ve eski versiyonların dil ve üslûp açısından günün okuru için teşkil
ettikleri zorluktan dolayı hikâyenin bu zamanda okur bulmakta zorlanacağı üzerinde
durulur. Hikâyenin yeniden yazılması, “bunın böyle kalmasına gönül râzı olmadıgından”
yani hikâyeyi unutulmaktan korumak için söz konusu edilmiştir (3). Bu sözler,
hikâyenin artık zamanın toplumu hakkında söyleyecek bir şeyi olmadığını, hatta tersine,
ancak günün toplumundan uzak, tarihsel bir toplumu ele aldığı için ilgi çekebileceğini
ima etmektedir. Osmanlı toplumunun geçirdiği hızlı değişimler, ilk kaleme alındığında
birçok açıdan gününün hayatına güvenilir bir ayna tutmuş olan bu hikâyeyi geride
bırakmış ve bir antika hâline getirmiştir.
179