0002823

ir amaç olarak kullanmıştır. Bu ise, Letâ’ifnâme’yi örnek bir heteroglot yapıta
dönüştürmektedir.
Yazma ve litografya yapıtların, bir parçası olarak üretilmiş oldukları toplumsal
yapıyı birebir yansıtma eğilimlerine karşın 19. yüzyıl hurufat basmalarında, bu
eğilimden bir uzaklaşmayla, ya da başka bir deyimle anlatıcı ve anlatı arasında büyüyen
bir mesafeyle karşılaşırız. Yukarıdaki farklı bölümlerde, Hikâye-i Cevrî Çelebi’nin
özellikleri arasında, semt ve mekân adları gibi gerçeklik etkisi yaratan öğelerden
yararlanılmamasını ve başka edebî geleneklere ait gerçekdışı öğelere yer verilmesini
saymıştık. Bu öğeleri, anlatıcıyla anlatı arasında büyüyen bir mesafenin göstergeleri
olarak yorumlamak mümkündür. Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi de,
yer verdiği Deli Mehmet bölümü yüzünden aynı mesafeye sahip olarak görülebilir.
Ne var ki, bu son hikâyede anlatıcıyla anlatı arasına girmiş olan mesafeyi çok
daha iyi belgeleyen diğer öğelere rastlarız. Bunlardan biri, “Tıflî Efendi Hikâyesi”nde
gündelik hayatın vazgeçilmez bir öğesi olarak gözlemlemiş olduğumuz afyon
kültürünün, Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi’nde geçmişe karışmış
olmasıdır. Anlatıcı, “çünki ol vakitde keyif içün berc ma‘cûnı yerler idi” (5) ifadesiyle,
bu olguyla kendisi arasına koyduğu tarihsel mesafeyi gözler önüne sermektedir. Tarihsel
mesafe, anlatıcının bazı tarihsel öğelere getirdiği açıklamalardan da belli olur. Tıflî,
Sultan Murat’ın huzurunda “âdâb-ı şehen-şâhîyi” (28) yerine getirirken, anlatıcı,
parantez içinde, “efendim zebânım yândır yer [?] cânâ idersem ben bunı takrîr * bu bir
ru’yâ-yı ‘uzmâdır idemez kimseler ta‘bîr” (28-29) sözleriyle bu “âdâb”ı açıklama
gereğini duyar. İdam edilen Beş Boynuz’un “göğsine yaftası” konulduğunda ise anlatıcı,
yine parantez içinde bulduğumuz “sanma kim hâ’in berhudâr olur * ya başı kesilür ya
ber-dâr olur” (31) sözleriyle böyle bir yaftanın içeriğini açıklar. Tüm bu öğeler, özellikle
178