0002823

evrilmekte olan zamandaş gerçeklikle (açık-uçlu şimdiyle) canlı bir bağlantı”, “en
önemli” yeri almaktadır. Güncellikle bu ilişkinin bir boyutu, “edebiyat-dışı
heteroglossia”nın edebî yapıta girişidir (169). Bakhtin, “heteroglot diller”le (48) ilgili
düşüncelerini, “Romanda Söylem” adlı makalesinde açar. Bakhtin’e göre, “dil, sözcüğün
dar anlamıyla yalnızca […] dilsel lehçeler halinde katmanlaşmakla kalmaz, yanı sıra,
toplumsal-ideolojik diller halinde de katmanlaşır (toplumsal grupların dilleri, ‘mesleki’
ve ‘türe ilişkin’ diller, kuşakların dilleri vb.)” (47). Heteroglossia’yı içine alan bir edebî
yapıtın özelliği, bu heteroglot dilleri yansıtmasıdır.
Letâ’ifnâme’nin karakterlerinin birbirlerine anlattıkları 11 alt hikâye, bu yapıtı,
heteroglossia’nın ders kitaplarına girebilecek kadar iyi bir örneğine dönüştürür.
Yukarıda değinmiş olduğumuz gibi 153 sayfalık hikâyenin 110 sayfasını, yani büyük
çoğunluğunu kaplayan bu hikâyeler, dil, içerik ve uzunluk açısından büyük farklar
göstermektedir. Kimisi nispeten sade bir Türkçe kullanırken diğerleri ağdalı bir
Osmanlıcaya kayar; kimisinin konusu gündelik ve sıradanken kimisi masalımsı bir konu
işler; kimisi birkaç sayfada biterken bazıları okura ana hikâyeyi unutturacak kadar
uzundur. Günümüze dek bu hikâyelerin sistematik bir incelemesi gerçekleşmemiş
olduğundan, hikâyenin başındaki fihristte verilen adlarını ve ana hikâye içindeki
anlatıcılarını, dinleyicilerini ve anlatım bağlamlarını kısaca vermekte fayda vardır:
H1. “Yazıcızâde nakl itdiği iki duhter biri pâdişâh ve biri vezîr kızlarının
hikâyesini nakl itdiği hikâye beyân” (11-30). Yazıcızâde adlı dalkavuk, sadakati konu
alan bu hikâyeyi, Yusuf’u kendi sadakatine inandırmak için anlatır.
H2. “Burnâz Süleymân Aga’nın nakl itdiği hikâye Keytür Şâh’ın oglı Nûşzâde
ve şeyh ‘âbidin kızını ve sadâkatini beyân” (34-50). Dalkavukların Yusuf’la meyhanede
173